TÜRKİYE SELÇUKLU SULTAN EŞLERİNDEN MAHPERİ HUAND HATUN’UN YAPTIRDIĞI YAPILAR
Türkiye Selçuklu Sultanı I. Alâeddin Keykubad’ın eşi MahperiHuand Hatun’un kimliği, yaşamı ve yaptırdığı yapılar bu çalışmanınkonusunu oluşturmaktadır. Dönem kaynaklarında kendisine çok az yerverildiğinden, yaşam öyküsü ancak genel hatlarıyla belirlenebilenMahperi Huand Hatun, cami, hamam, türbe, zaviye ve han türünde pekçok yapı yaptırmıştır. Kitabeli yapılarının tümü, oğlu Sultan II.Gıyaseddin Keyhüsrev döneminde inşa edilmiştir. Tarihi ve siyasi olaylar,kitabesiz yapılarının da aynı dönem içinde inşa edildiklerine işaretetmektedir.Kayseri Huand Hatun Külliyesi’nin bünyesi içinde bulunan HuandHatun Cami’nin banisi Mahperi Huand Hatun’dur. Mahperi HuandHatun’un cami mekânının kuzeybatı köşesindeki küçük avluda bulunantürbeyle caminin batı cephesinin güney kısmına dayanan, dahabatısındaki erkekler hamamına bitiştirilerek inşa edilmiş kadınlarhamamını da yaptırdığı anlaşılmakta, külliyenin daha erken tarihlimedrese ve erkekler hamamının ise eşi I. Alâeddin Keykubad tarafındanyaptırıldığı genel kabul görmektedir.Külliyeyi oluşturan yapıların bir bütünlük içinde tasarlanmadığıancak, külliye bünyesine dâhil edilen her yeni yapının, mevcut yapılarınişlev, konum ve mimarileri dikkate alınarak inşa edildiği anlaşılmaktadır.Mahperi Huand Hatun Camii, geleneksel ögelerin yanında yeniuygulamaların denendiği bir plan şemasına ve mimari kuruluşa sahiptir.Caminin kuzeybatı köşesine yerleştirilmiş türbenin mukarnas sıralarıylaoluşturulmuş yüksek kaidesinin bir bütün olarak benzeri bulunmadığıgibi türbenin konumu da benzersizdir. Mahperi Huand Hatun’un Kayseri İncesu’da yaptırdığı, bugünkü bilgiler ışığında Anadolu’nun erken tarihlizaviye yapılarından birini oluşturan zaviye yapısı da kendine özgü planşemasıyla öne çıkar. Mahperi Huand Hatun’un denizaşırı ve uluslararasıkuzey-güney ticaret yolları üzerinde inşa ettirdiği han yapılarında dahaönce yapılmış ve gelenekselleşmiş Selçuklu hanlarının plan şemalarıtekrarlandığı görülür.Bu çalışmada Mahperi Huand Hatun’un yaşamı ve yaptırdığıyapılar ele alınmakta, mimari özellikleriyle tanıtılan bu yapılarda ortayakonulan mimari yeniliklere dikkat çekilmektedir.
STRUCTURES BUILT BY MAHPERI HUAND HATUN IS ONE OF THE TURKEY SELJUK SULTAN’S WIFES
The subject of this topic is about identity, life and structures of Turkey Seljuk Sultan Alaeddin Keykubad's wife Mahperi Huand Hatun. There is no more information about her life in term about Mahperi Huand Hatun as more as general lines. She were built many structures like as mosques, baths, tombs, lodges and inns. All of the building inscription was built in period of her son's Sultan II. Gıyaseddin Keyhüsrev's. Historical and political conditions, suggesting the other structures were built in the same period. Huand Hatun Complex It consists of a madrasah, a mosque, a tomb and a double bath in the Kayseri. Madrasa and men's section of the double bath are the earliest of buildings in the complex and these buildings are estimated to have been built by I. Alâeddin Keykubad. According to the inscription of mosque is estimated by build Mahperi Huand Hatun. Additionally tomb and women’s bath are estimated by build her in different times. Thus buildings of the complex aren't built designed together, but all of buildings were planned connecting to each other. The plan arrangement of Mahperi Huand Hatun Mosque it is understood that a new application is desired in the structure when its examined. The muqarnas filled base of the tomb placed on the northwest corner of the mosque, it is noteworthy that there is no other example. Structure inn built on the north-south trade routes of international overseas, repeat theTurkey Seljuk in plan schemes. Study is concluded that Hatun Mahperi Huand bringing the overall structure are remain within the tradition of some important innovations in the Turkey Seljuk architecture techniques and applications they repeat.
___
- Acun, H. (2005). Bozok Sancağı(Yozgat İli)’nda Türk Mimarisi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
- Akok, M. (1968). Kayseri Hunad Mimari Külliyesinin Rölevesi. Türk Arkeoloji Dergisi, 26(1), 5-44.
- Aksaraylı, K. M. (1943). Müsameret.Al-Ahyar. (Çev:M.N.Gencosman-F.N.Uzluk), Ankara: Recep Ulusoğlu Basımevi.
- Akşit, A. (1996). Türkiye Selçukluları Devrinde Kayseri Şehri. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi.
- Arık, O. (1967). Erken Devir Anadolu Türk Mimarisinde Türbe Biçimleri. Anadolu (Anatolia) Dergisi, 11, 57-100.
- Aslanapa, O. (2011). Türk Sanatı. ,İstanbul: Remzi Kitabevi. Çayırdağ, M. (2001). Kayseri Tarihi Araştırmaları. Kayseri: Kayseri Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları.
- Çiftçioğlu, İ. (2013). Anadolu Selçuklu Sultanlarının Gayrimüslim Kadınlarla Evlilikleri. Journal Of World Of Turks, 5 (1), 7-25.
- Doğan, A.I. (1977). Osmanlı Mimarisinde Tarikat Yapıları Tekkeler, Zaviyeler ve Benzer Nitelikteki Fütuvvet Yapıları. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Yayınları
- Edhem, H., (1982), Kayseri Şehri, 20, Kayseri Şehri-Selçuklu Tarihinden Bir Bölüm-, (Haz: K.Göde) Kültür Ve Turizm Bakanlığı Yayınları: 524, 1000 Temel Eser Dizisi: 93, Eylül, 1982.
- Eravşar, O. (1998). Ortaçağda Kayseri Kent Dokusunun Gelişimi, Yayınlanmamış Doktora Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.
- Erdmann, K. (1961). Das Anatolısche Karavansaray Des 13. Jahrhunderts. Berlin: Werlag Gebr Mann Yayınları.
- Erdmann, K. (1962). 13. yüzyıl Anadolu Camilerinin Özel Durumu. Türk Sanatları Kongresi, Ankara: Türk tarih Kurumu Basımevi, 144-151.
- Esterâbadi, A. B. E. (1990). Bezm U Rezm (Eğlence Ve Savaş). (Çev: M. Öztürk).Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
- Eyice, S.(1960). İznik’de Büyük Hamam Ve Osmanlı Devri Hamamları Hakkında Bir Deneme. Tarih Dergisi, 11(15), 99-120.
- Gabriel, A.L. (2009). Anadolu’da Türk Anıtları Kayseri. (Çev: A. Tütenk). (2.Baskı). Kayseri: Laçin Yayınları.
- Gökhan, İ. (2012). Türkite Selçukluları İle Kilikya Ermenileri Arasındaki İlişkiler. Nevşehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1, 70-108.
- Gündüz, S. (2006). Osmanlı Beyliği Mimarisinde Anadolu Selçuklu Geleneği. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
- Kültür Ve Turizm Bakanlığı. (2006). Anadolu Selçukluları Ve Beylikler Dönemi Uygarlığı 1-2. Ankara: Kültür Ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
- İbn-İ Bibi.(1996). El Evamirü’l-Ala’iye Fi’l-Umuri’l-Ala’iye (Selçukname) I-II, (Çev: M. Öztürk),
- Ankara:T.C.Kültür Bakanlığı Milli Kütüphane Basımevi.
- İbn-İ Bibi. (2007). Selçuknâme, (Hazırlayanlar:Refet-Yinanç-Ömer Özkan), İstanbul:Bayrak Matbaası.
- Karamağaralı, H. (1976). Kayseri’deki Hunad Camiinin Restitüsyonu Ve Hunad Manzumesi’nin Kronolojisi Hakkında Bazı Mülahazalar. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 21, 199-245.
- Kuran, A. (1969). Anadolu Medreseleri I. Cilt. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
- Numan, İ. (1982). Anadolu’nun Fethinden İstanbul’un Fethine Kadar Türk Tekke Ve Zaviyeleri Üzerine Bir Araştırma. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.
- Önge, Y. (1969). Kayseri Huand (Mahperi Hatun) Külliyesinin Hamamı Ve Yeni Bulunan Çini Tezyinatı. Önasya Mecmuası. 4 (47), 10-12.
- Önge, Y. (1997). Türk Mimarisinde Selçuklu Ve Osmanlı Dönemlerinde Su Yapıları. Ankara: TürkTarih Kurumu Yayını.
- Önkal, H. (1996). Anadolu Selçuklu Türbeleri. Ankara: Atatürk Kültür Dil Ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi Yayını.
- Parla, C. (1997). I. Alâeddin Keykubad Dönemi Yapılarında Biçim Ve Estetik. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
- Parla, C. (2002). Alâeddin Keykubad Dönemi Işığında Anadolu Selçuklu Devletinde Yapı Organizasyonu. Anadolu Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 1 (3), 251-285.
- Parlak, S. (2004). Merkezi Kubbe-Eyvan İlişkisinin Esas Olduğu Anadolu Selçuklu Dönemi Tarikat Yapıları. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi.
- Quentin, S. (2006), Bir Keşiş’in Anılarında Tatarlar Ve Anadolu. (Çev. E. Özbayoğlu). Antalya: DAKTAV Yayınları. (Sevim Ve Merçil 1995:471)
- Simbat (1946). Başkumandan Simbat Vakâyinâmesi (951-1334). (Çev: H. D. Andreasyon),Türk Tarih Kurumu, Kütüphanesi Basılmamış Tercümeler, No:68.
- Tanyeli, U. (1987). Anadolu Türk Kentinde Fiziksel Yapının Evrim Süreci (11.-15. Yy). Yayınlanmamış Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi.
- Tek, R. (2013). Anadolu Dervişlerinin Manevî Nüfuzlarının Günümüze Etkileri Bağlamında Şeyh Turesan Veli Hazretleri. Tarih, Kültür Ve Sanat Araştırmaları Dergisi, 2(4), 157-172.
- Texier, C. (1839). Description De I’Asie Mineure De 1833 A 1837 C I-II, Paris
- Tuncer, O. C. (1986). Anadolu Kümbetleri-1- Selçuklu Dönemi. Ankara: Güven Matbaası.
- Turan, O. (1971). Selçuklular Zamanında Türkiye. İstanbul: Turan Neşriyat Yurdu Yayınları.
- Uzluk, F.N. (1952). Anonim Selçuknâme. Ankara: Örnek Matbaası.
- Yavuz, A.T. (1991). Mirçinge Han Ve Anadolu Selçuklu Dönemi Eş Odaklı Kervansarayları Arasındaki Yeri. ODTÜ Mimarlık Fakültesi Dergisi, 11 (1-2), 41-55.
- ISSN: 2667-5552
- Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
- Başlangıç: 2006
- Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ