TEK PARTİ DÖNEMİNDE SOSYAL HAYATIN DÖNÜŞÜMÜ KONYA ÖRNEĞİ (1935-1942)
Bu çalışmanın amacı; Tek-Parti döneminde sosyal hayattameydana gelen değişim sürecini ülke genelinde ve bilhassa Konyaözelinde değerlendirmektir. Bu amaca ulaşmak için o dönemde yayınhayatını sürdüren yerel bir gazete olan Ekekon’dan, ulusal gazetelerCumhuriyet, Milliyet ve Ulus’tan, Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi’ndenve bu alanda yapılan ilgili çalışmalardan yararlanılmıştır.Osmanlı Devleti’nin yıkılmasından sonra yeni bir idareninkurulmasıyla, sadece yönetim şekli değişmemiş, Türk toplumubütünüyle yeni bir şekle bürünme sürecine girmiştir. Cumhuriyet’in ilkyıllarında yapılan önemli bazı yenilikler, daha çok millî olma endişesinitaşırken, sonraki yıllardaki gelişmeler –özellikle Mustafa KemalAtatürk’ten sonra- Türk toplumunu hızla millî olmaktan uzaklaştırmışve modernizasyon kavramı tamamen Batılılaşma olarak kabuledilmiştir. Cumhuriyet elitlerinin bu algıyı bir ideoloji halinegetirmesiyle de nüfusunun çoğu toprağa bağlı, gelenekçi bir yapıyasahip Türk toplumunda, genel anlamda bir bocalama oluşmuş vearistokrasi ile halk arasındaki uçurum daha da artmıştır.Ortaya konan uygulamalar, çağdaşlaşma süreci boyunca aslavazgeçilemez olan lâiklik merkezli bir karakter taşımıştır. Dolayısıylamodernizasyon sürecindeki bir Türk toplumu için millî, mukaddesdeğerler ve sahip olunan köklü geleneğin yeni bir şekle büründürülmesifikri, Atatürk zamanında kademeli bir şekilde yapılandırılırken, Milli Şefyönetiminin tüm dönemi için bir prensip haline getirilmiştir. Buprensip, toplumun büyük bir kesiminde iktidara yönelik zamanla azalan teveccühün tamamen silinmesinde önemli derecede etkiliolmuştur. Özellikle İnönü’lü Tek-Parti döneminde, Türk toplumunauygun görülen Greko-Romen kültür kalıbı, gelenekçi toplumdaazımsanamayacak kadar bir tepki meydana getirmiş ve bu tepki,toplumun maddî sıkıntılarının giderileceğine olan inancın yanında,manevî alandaki boşluğunun da doldurulacağı düşüncesiyle yeni biriktidara (Demokrat Parti) zemin hazırlamıştır.Osmanlı’nın son yüzyılında artık kesinlik kazanan ve Cumhuriyetdöneminde hızlı bir şekilde kendini gösteren modernleşme, Batılılaşmaile özdeşleştirilen bir kavram olmuştur. Bu algı, Türk toplumununDoğu-Batı kültürleri arasında bir çıkmaza düşmesine ve günümüzde debu çelişkilerden kendisini kurtaramamasına bir sebep teşkil etmiştir.Çalışmanın sonucunda; Konya’da sosyal hayatın dönüşümünde1935-1942 yılları arasındaki sürecin bir yönüyle önemli bir zamandilimini ifade ettiği bulgusuna ulaşılmıştır. Ayrıca, Tek-Partiyönetiminin sosyo-kültürel programlarının, Konya’da -özelliklemerkezde- hızlı bir dönüşüm meydana getirdiği, faaliyetlerin, Halkevibünyesinde planlı bir şekilde yürütüldüğü, çoğu kez yardım amaçlıyapılan faaliyetlerin, Batı’yı işaret eden etkinlikleri toplumabenimsetmek gibi başka bir görevi de üstlendiği sonuçlarına daulaşılmıştır.
TRANSFORMATION OF THE SOCIAL LIFE IN SINGLE PARTY PERIOD IN TURKEY KONYA SAMPLE (1935-1942)
The purpose of this study is; to evaluate the change in social life during the Single-Party period throughout the country and especially in Konya. In order to reach this goal, a local newspaper, Ekekon, which was broadcasting at that time, the national newspapers Cumhuriyet, Milliyet and Ulus, the Archives of the Prime Ministry and the related studies in this field was used. With the establishment of a new administration after the collapse of the Ottoman Empire, not only the way of governing has changed but Turkish society has entered into a completely new process of impersonation. While some important innovations made during the first years of the Republic were more concerned about being national, the developments in the following years rapidly removed the Turkish society from nationality and the concept of modernization was accepted as Westernization. As the Republican elites turned this perception into an ideology, in the Turkish society, which has a traditionalist structure, most of its population has been strayed, and the gap between the aristocracy and the other people has increased. The practices put forward had a secular-centered character which was never indispensable throughout the modernization process. Therefore, the idea of embedding the national, holy values and deep-rooted tradition in a new way for a Turkish society in the process of modernization has been made as a principle for the whole period of the National Chief administration while being gradually structured in the time of Atatürk. This accepted principle has been considerably influential in the wiping of the decreasing favor of time in the majority of society. Particularly in the Single-Party period of İsmet İnönü’s administration, the Greco-Roman culture pattern, which was seen in accordance with the Turkish society, caused a reaction that was underestimated in the traditional society, and that this reaction, along with the belief that the material problems of the society would be solved, as well as the gap in the spiritual sphere has prepared a ground that would be filled with a new power (Democrat Party). Modernization, which has become more definite in the last century of the Ottoman Empire and has been manifested itself in the Republican period, has become a concept identified with Westernization. This perception was a reason for Turkish society to fall into a stalemate between East and West cultures and not to save itself from these contradictions.
___
- Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA)
- 030.18.01.02/82.28.2.
- 030.10.146.44.1.
- 030.10.4.22.20.
- 030.10/146.44.5.
- 030.10/79.524.9.
- 030.18.01.02.84.75.15.
- 030.18.01.02/67.64.16.
- 030.18.01.02/88.73.2.
- 490.01/3.13.52.
- Cumhuriyet
- Ekekon
- Milliyet
- Ulus
- Erten, H. (2001). Konya Şer’iyye Sicilleri Işığında Ailenin Sosyo-Ekonomik ve Kültürel Yapısı (XVIII. Yy. İlk Yarısı), T.C Kültür Bakanlığı Yay., Ankara.
- Evren, A. (1942). Atatürk ve Konya-1923 Gelişi-, Babalık Basımevi, Konya.
- Faroqhi, S. (1998). Osmanlı Kültürü ve Gündelik Yaşam-Ortaçağ’dan Yirminci Yüzyıla-, Tarih Vakfı Yurt Yay., İstanbul.
- Gül, M., Bayram, A., & Hakkoymaz, O. (2003). Selçuk'ludan Günümüze Konya'nın Sosyo-politik Yapısı (No. 1). Konya İl Emniyet Müdürlüğü.
- İnan, A. A. (1988). Medeni Bilgiler ve Mustafa Kemal Atatürk’ün El Yazıları, TTK Yay., Ankara 1988.
- Kandemir, F. (1957). Konya, Ekicigil Matbaası, Konya.
- Karatepe, Ş. (1997). Tek Parti Dönemi, İz Yay., İstanbul.
- Kayseri, İ. (1981). Atatürk ve Konya, Arı Basımevi, Konya.
- Kılıç, S. (1998). II. Meşrutiyet’ten Cumhuriyet Türkiye’sine Türk İnkılabının Fikir Temelleri, Atatürk Ünv. Yay., Erzurum.
- Konya’da Kent Kültürü ve Kentlilik Bilinci, (Konya Büyükşehir Belediyesi Adına), Genar Araştırma Danışmanlık Eğitim Hizmetleri, İstanbul 2006.
- Korkmaz, E. (1992). Kafa Tutan Günler-68 Güncesi-, Arba Yay., İstanbul.
- Mardin, Ş. (2001). Türk Modernleşmesi -Makaleler 4 (Der. Mümtaz’er Türköne, Tuncay Önder), İletişim Yay., İstanbul.
- Odabaşı, A. S. (1998). 20. Yüzyıl Başlarında Konya’nın Görünümü, İl Kültür Müdürlüğü Yay., Konya.
- Odabaşı, A. S. (1999). Geçmişten Günümüze Konya Kültürü, Selçuklu Belediyesi Kültür Müdürlüğü Yay., Konya.
- Önder, M. (1989). Atatürk Konya’da, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi Yay., Ankara.
- Özdoğan, G. G. (2001). Turan’dan Bozkurt’a- Tek Parti Döneminde Türkçülük (1931-1946)-, İletişim Yay., İstanbul.
- Serdengeçti, O. Y. (1994). Mabetsiz Şehir, Türk Edebiyatı Vakfı Yay., İstanbul.
- Steinhaus, K. (2002). Türk Devrimi (Çev. Mehmet Akkaş), Örgün Yay., İstanbul.
- Tunçay, M. (1999). Türkiye Cumhuriyeti’nde Tek Parti Yönetiminin Kurulması (1923-1931), Tarih Vakfı Yurt Yay., İstanbul.
- Uyar, H. (1999). Tek Parti Dönemi ve Cumhuriyet Halk Partisi, Boyut Kitapları, İstanbul.
- Ataman, G. G. (2014). Erken Cumhuriyet Dönemi ve Çok Partili Dönemin İlk Yıllarında Batılılaşma ve İnsan Hakları Düşüncesinin Bir Örneği Olarak Hasan Ali Yücel. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 9/11 Fall 2014, p. 243-261, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.8020, ANKARA-TURKEY Çalık, Z. (1935a). “Türk Kadını Yüksektir”, Ekekon, 25 Mart 1935, Nu:5.
- Çalık, Z. (1935b). “Kahvelerin Sosyal Bünyedeki Zararları”, Ekekon, 17 Nisan 1935, Nu: 25.
- Çalık, Z. (1935c). “Çocuklarımız Her Filme Gidebilir mi?”, Ekekon, 23 Mayıs 1935, Nu:56.
- Çalık, Z. (1939a). “Türk Kadını Çalışkandır”, Ekekon, 5 Ağustos 1939, Nu:1128.
- Çalık, Z. (1939b). “Halk Terbiyesinde Musikî- Halk Partisinin Hedefi”, Ekekon, 7 Ağustos 1939, Nu:1129.
- Çalıkoğlu, E. (1940). “Evlenme Çoğalıyor Fakat Daha Fazla Teşvik Gerek”, Ekekon, 25 Mart 1940, Nu:1320.
- Çevik, A., & Dinçer, F. (2018). Cumhuriyet Halk Partisi'nin Değişen Din Siyaseti: 1947 Kurultayı.
- Turkish Studies Current Debates in Social Sciences (CUDES-2018), Volume 13/23 Summer 2018, p. 25-36, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.8020, ANKARA-TURKEY Gökkaya, B. (1939). “İnkılâp Kadını”, Ekekon, 3 Ağustos 1939, Nu:1126.
- Gülcan, M. (2002). “Şeriyye Sicillerine Göre XVII. Yüzyıl Sonları ve XVIII. Yüzyıl Başlarında Konya’da Nişan Bozma ve Boşanma”, İpek Yolu Konya Kitabı V, Konya Ticaret Odası Yay, Konya, s. 97-102.
- Haykır, Y., & Çevik, M. (2014). Tek Parti Döneminde Elazığ'da Cumhuriyet Bayramı Kutlamaları (1934-1945). Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 9/7 Summer 2014, p. 331-377, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.8020, ANKARA-TURKEY Keskin, Ö. (1937). “Türk Kadını”, Ekekon, 30 Eylül 1937, Nu:534/29.
- Koçkuzu, A. O. (2004). “1944-1950 Yılları Arasında Konya’da Türbe Önü”, Konya’da Kültür ve Hayat (Haz. Ahmet Köseoğlu),Türkiye Yazarlar Birliği Konya Şubesi Yay., Konya, s. 199- 230.
- Koner, M. M. (1941). “Lüks ve Moda”, Ekekon, 25 I. Kanun (Aralık) 1941, Nu:1842. Koner, M. M. (1942a). “Nüfus Siyasetinde Keyfiyet ve Kemiyet”, Ekekon, 6 II. Kanun (Ocak) 1942, Nu:1844.
- Koner, M. M. (1942b). “Halkevinde Halk Sazı”, Ekekon, 17 Şubat 1942, Nu:1862.
- Koner, M. M. (1942c). “Çocuk Düşürme, Çocuk Alma”, Ekekon, 28 Nisan 1942, Nu:1893.
- Koner, M. M. (1942d). “Boşanma Vakaları Çoğalıyor”, Ekekon, 9 Haziran 1942, Nu:1911.
- Tunaya, T. Z. (2002). “Atatürkçü Laiklik Politikası (Atatürk Konferansları III, 1969)”, Devrim Hareketleri İçinde Atatürk ve Atatürkçülük, İstanbul Bilgi Ünv. Yay., İstanbul, s. 323-342.
- Tuş, M. (2004). “1750-1850 Yılları Arasında Konya’da Sosyal Hayat”, Konya’da Kültür ve Hayat (Haz. Ahmet Köseoğlu),Türkiye Yazarlar Birliği Konya Şubesi Yay., Konya, s. 27-44.
- Başarır, D. (1995). Şapka İnkılabının Konya Basını ve Kamuoyundaki Yankıları, S.Ü.S.B.E Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya.
- Sert, Y. (1995). Halifeliğin Kaldırılmasının Konya Basını ve Kamuoyundaki Yansıması, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (S.Ü.S.B.E) Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya.
- http://www. ismetinonu.org.tr/ismet-inonu-1968-1970.htm
- ISSN: 2667-5552
- Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
- Başlangıç: 2006
- Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ