YİĞİT VE SİLAHLI ADAM DİYALEKTİĞİNDE KILIÇ İMGESİ

Kılıç, insanlık tarihi kadar eski, insan kadar canlı bir imgeye sahiptir. O, bir savaş aletinin çok ötesinde bir anlam yüküne sahip olmakla mistik bir karaktere de bürünmüştür. Kılıç ile yiğitlik arasında bir bağ kurulduğu gibi egemenlik ve adaletle de bir bağ kurulmuştur. Kılıcın demir doğası, demiri kutsal hatta gökten gelen bir madde olarak gören kültürlerde onun takdis edilmesini netice verdiği gibi onun üzerine yemin edilmesine de neden olmuştur. Meselâ eski Türklerde demir kutsal olduğu gibi şamanlar da demirci olarak kutsal işlerin yürütücüsü görevini yerine getirmiştir. Demir, İslam'da da önemli bir yere sahiptir ve aynı şekilde birçok dinî ifadenin de etkisiyle kılıç, önemli bir kültürel ve mitsel simge haline gelmiştir. Kılıç ve yiğitlik söz konusu olduğunda Zülfikâr adlı kılıcıyla Hz. Ali başat bir konum edinir. Modern öncesi dönemde kılıcın Türk ve İslam dünyasındaki bu önemli kültürel ve mitsel yeri ateşli silahların bulunmasıyla başlayan değişimle birlikte farklılaşmıştır. Ateşli silahlar savaş kuvvetini yiğitliğe yeğleyen bir kültür ortaya koymuştur. Geçmişte uzaktan atılan silahlar savaş kuvveti olarak üstünlük sağlamıştır. Kılıç ise bireysel yiğitliği betimlemekteydi. Modern dönemde ateşli silahlar ok kültürünü güçlendirmiş, kılıç kültürünü ise zayıflatmıştır. Dahası, son dönemlerde özellikle belirli örgütlerin kılıçla çektikleri videolar kılıç ve İslam arasında yeni ve istenilmeyen bir imgesel bağ üretmiştir. Bu makalede, geleneksel kültürde yiğitlik, adalet ve egemenlik gibi sıfatların simgesi olan kılıcın günümüz dünyasında adaletsizlik, şiddet, hatta barbarlık imgesinin bir parçası olarak İslam'a ve Müslümanlara damga vurması sorunsallaştırılmıştır

THE IMAGE OF THE SWORD IN THE DIALECTIC OF THE BRAVE AND THE ARMED MAN

The sword has an image which is as old as human history and as alive as human being. It has also taken on a mystified character by having a load of meaning beyond being an instrument of war. There has been a link established between the sword and dominance and justice as bravery. In the cultures, which see the iron as sacred even an ingredient from the sky, the iron nature of the sword has caused it to be consecrated as well as to be sworn on. For example, in the ancient Turks the iron was sacred and shamans were fulfilling the task of executing sacred works as blacksmith. Iron has also an important place in Islam, and likewise with the effect of many religious expressions the sword has become an important cultural and mythical symbol. When sword and bravery is concerned Hz. Ali acquires a dominant position by his sword named Zulfiqar. This important cultural and mythical place of sword in Turkish and Islamic world in the pre-modern period has been differed with the change starting by the discovery of firearms. Firearms have revealed a culture that puts fighting force above bravery. Remote thrown weapons as fighting force has provided superiority in the past. However sword was describing the individual bravery. In the modern era, firearms has strengthened the culture of the arrow and weakened the culture of the sword. Moreover, recently videos especially taken by certain organizations with the sword has produced a new and undesirable imaginary bond between the sword and Islam. In this paper, the stigmatization of the sword, which was a symbol of adjectives such as the bravery, justice and sovereignty in the traditional culture, to Islam and Muslims as a part of the image of the injustice, violence, and even barbarism in contemporary world is problematized.

PDF

___

ÁGOSTON, Gábor (2006). Barut, Top ve Tüfek: Osmanlı İmparatorluğu’nun Askeri Gücü ve Silah Sanayisi, Tanju Akad (çev.), İstanbul: Kitap Yayınevi.
ANADOL, Cemal (2001). Türk-İslâm Medeniyetinde Ahilik Kültürü ve Fütüvvetnâmeler, 2. Baskı, Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
ARI, Kemal (2006). Üçüncü Kılıç: İzmir’in Kurtuluşu ve Yüzbaşı Şerafettin, İstanbul: İstanbul Marmara Eğitim Vakfı Yayınları.
ARSLAN, Muhammet (2011). “Adıyaman Besni İlçesindeki Bazı Mezar Taşlarında Görülen Kahve Yapımı ve Sunumu İle İlgili Kabartmalar Üzerine,” Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (30): 257-284.
ARSLAN, Muhammet ve Nacide Uysal (2010). “Adıyaman Besni İlçesi İncearaplar Köyü‟ndeki Mezar Taşları,” Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, (25): 15-49.
ARSLANOĞLU, İbrahim (2005). “Fütüvvetnâmeler ve Bir Fütüvvetnâme,” Ahi Evran-ı Veli ve Ahilik Araştırmaları Sempozyumu: Bildiriler [12-13 Ekim 2004, Kırşehir], C.1, M. Fatih Köksal (hzl.), Kırşehir: Gazi Üniversitesi Ahilik Kültürünü Araştırma Merkezi Yayınları, ss.101-118.
Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri I-III (2006). Atatürk Araştırma Merkezi (hzl.), 5. Baskı, C.I-III, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
AYALON, David (1956). Gunpowder and Firearms in the Memluk Kingdom- A Challenge to a Mediaeval Society, London: Vallentine, Mitchell.
BARTHOLD, Wilhelm (2004). İslâm Medeniyeti Tarihi, M. Fuad Köprülü (çev., İzah ve Düzeltmeler), 3. Baskı, Ankara: Akçağ Yayınları.
BAYAT, Fuzuli (2006). Ana Hatlarıyla Türk Şamanlığı, İstanbul: Ötüken Yayınları.
BENLİ, Yusuf (2012). “Fütüvvetnâmelerde Hz. Ali Algısı,” Hikmet Yurdu, 5 (10): 33-60.
BENNETT, Matthew, Jim Bradbury, Kelly Devries, Iain Dickie ve Phyllis Jestice (2011). Dünya Savaş Tarihi: Ortaçağ 500-1500, C.I, Özgür Kolçak (çev), İstanbul: Timaş Yayınları.
BERKLİ, Yunus (2007). “Mezartaşlarında Görülen Kılıç, Hançer, Ok-Yay Ve Bayrak Motiflerinin Sembolik Anlamları,” EKEV Akademi Dergisi, (31): 67-80.
BLACK, Jeremy (2003). “Giriş,” Top, Tüfek ve Süngü: Yeniçağda Savaş Sanatı 1453-1815, Yavuz Alogan (çev), İstanbul: Kitap Yayınevi, ss.7-29.
BOZKURT, Nebi (2002). “Kılıç,” TDV İslam Ansiklopedisi, C.25, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, ss.405-408.
BRAUNHOLTZ, H. J. ve Alexander S. Fulton (1927). “An Inscribed Turkish Sword,” The British Museum Quarterly, 1 (4): 106-107.
BURTON, Richard F. (1884). The Book of the Sword, London: Chatto ve Vindus, Piccadilly.
ÇAĞATAY, Neşet (1981), Bir Türk Kurumu Olan Ahilik, 2.Baskı, Konya: Selçuk Üniversitesi Yayınları.
ÇORUHLU, Tülin (1997). “Eyüp Sultan ve Çevresindeki Hazîrelerde Bulunan Hançerli Lahitler ve Taş Sandukalar,” I. Eyüp Sultan Sempozyumu, Tebliğler, (9-11 Mayıs 1997, İstanbul), İstanbul: Eyüp Belediyesi Kültür Yayınları, ss:43-59.
ÇORUHLU, Yaşar (1997). “Orta Asya‟dan Anadolu‟ya Lahit veya Taş Sanduklarda Görülen Hançer-Bıçak Tasvirlerinin Sembolizmi,” 1. Eyüp Sultan Sempozyumu, Tebliğler, [İstanbul 1997], İstanbul: Eyüp Belediyesi Kültür Yayınları, C.1, ss.60-70.
DEMİR, Necati (2001). “Türk Düşünce Dünyasında Hazret-İ Ali,” Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, (60): 85-104.
DUDLEY, Leonard M. (2001). Kalem ve Kılıç, Müfit Günay (çev.), 2. Baskı, Ankara: Dost Yayınları.
DURMAZ, Sayime (2010). “Yüksek Ortaçağ‟da Papa‐İmparator Çatışması: Kılıç ile Âsâ‟nın Savaşı,” Çankırı K.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (1): 93-120.
EĞRİ, Osman (2002). “Yeniçeri Ocağının Manevi Eğitimi ve Bektaşilik,” Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, (24): 113-131.
ELİADE, Mircea (1999). Şamanizm: İlkel Esrime Teknikleri, İsmet Birkan (çev.), Ankara: İmge Kitabevi.
ELİADE, Mircea (2003). Demirciler ve Simyacılar, M. Emin Özcan (çev.), İstanbul: Kabalcı Yayınları.
ELLIS, George W. (1911). “Islam as a Factor in West African Culture,” The Journal of Race Development, 2 (2): 105-130.
FISH, M. Steven (2002). “Islam and Authoritarianism,” World Politics, 55 (1): 4-37.
GERGES, Fawaz A. (2003). “Islam and Muslims in the Mind of America,” Annals of the American Academy of Political and Social Science, (588): 73-89.
GOODY, Jack (2005). Avrupa’da İslâm Damgası, Şahabettin Yalçın (çev.), İstanbul: Etkileşim Yayınları.
GÖLPINARLI, Abdülbâki (2004). Mü’minlerin Emiri Hazret-i Ali, İstanbul: Derin Yayınları.
GRİTLİ Sırrı Paşa (2006). Ahsenül Kasas (Güzel İnsan: Yusuf -Yusuf Sûresi Tefsiri), Tahir Galip Seratlı (y. hzl.), 2. Baskı, İstanbul: Elest Yayınları.
GÜNDÜZ, Tufan (1998). “Osmanlı Tarih Yazıcılığında Türk ve Türkmen İmajı,” Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, (7): 85-92.
HACIGÖKMEN, Mehmet Ali (2012). “Anadolu‟da Ahiliğin Esnaf Teşkilatı Hâline Dönüşmesi ve Tımar Sistemine Yansımaları (Ankara Örneği),” Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (32): 263-291.
HALL, James (1996). The Illustrated Dictionary of Symbols in Eastern and Western Art, illustrated by Chris Puleston, New York: IconEditions.
HENTCH, Thierry (1996). Hayali Doğu: Batı’nın Akdenizli Doğu’ya Politik Bakışı, Aysel Bora (çev.), İstanbul: Metis Yayınları.
İNAN, Abdülkadir (1948). “Eski Türklerde ve Folklorda «Ant»”, DTCF Dergisi, VI (1-5): 279- 290.
KADIOĞLU, İdris (2011). “Kılıç Kalem Münâzarası,” CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi [Prof. Dr. Mahmut Kaplan Armağan Sayısı], 9 (2): 161-180.
KARA, İlyas (2011). Enver Paşa: Basmacılar İsyanı, İstanbul: Yediveren Yayınları.
KAYA, Muharrem (2001). “Eski Türk İnanışlarının Türkiye‟deki Halk Hekimliğinde İzleri,” folklor/ edebiyat, 7 (25): 199-218.
KELEŞ, Ahmet (2007). “Cihad-Kılıç-Tebliğ Bağlamında İslam‟ın Yayılışı,” Ahmet Yaman (ed.), Cahiliye Toplumundan Günümüze Hz. Muhammed (Sempozyum Tebliğ ve Müzakereleri) 13-15 Nisan 2007 Konya, Ankara: Fecr Yayınları, ss.1-27.
KIDD, Thomas S. (2003). “„Is It Worse to Follow Mahomet than the Devil?‟ Early American Uses of Islam”, Church History, 72 (4): 766-790.
KÜNÜÇEN, Hale (2001). “Görüntülerle Erenlerin İzinden,” Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, (17): 75-86.
LEWİS, Bernard (2011). Çatışan Kültürler: Keşifler Çağında Hıristiyanlar, Müslümanlar, Yahudiler, 11. Baskı, Nurettin Elhüseyni (çev.), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
McCOMB, Canon Samuel (1916). “Christianity and the Sword,” The North American Review, 204 (729): 195-202.
MUNRO, Dana Carleton (1931). “The Western Attitude toward Islam during the Period of the Crusades,” Speculum, 6 (3): 329-343.
NASR, Seyyid H. (2000). Ideals and Realities of Islam, 4th ed., Chicago: ABC International Group, Inc.
ÖGEL, Bahaeddin (1988). İslamiyet’ten Önce Türk Kültür Tarihi -Orta Asya Kaynak ve Buluntularına Göre, 3. Baskı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
ÖGEL, Bahaeddin (1997). Türk Kültürünün Gelişme Çağları, C.I, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
ÖZCAN, Abdulkadir (2002). “Kılıç Alayı,” TDV İslam Ansiklopedisi, C.25, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, ss.408-410.
ÖZKAN, Haldun (2000). “Erzincan ve Çevresinde Orta Asya Türk Geleneğini Sürdüren Bezemeli Mezar Taşları,” Atatürk Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, (15): 31-47.
POLAT, İbrahim Ethem (2006). Haçlılara Kılıç ve Kalem Çekenler, Ankara: Vadi Yayınları.
RİLKE, Rainer Maria (2003). Kalem ve Kılıç, Kâmuran Şipal (çev.), İstanbul: Say Yayınları.
SARAL, İsmail Tosun (2004). “Gül Baba ve Tahta Kılıcı,” Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, (31): 245-256.
SARIKAYA, M. Saffet (1999). “Osmanlı Devletinin İlk Asırlarında Toplumun Dini Yapısına Ahilik Açısından Bir Bakış Denemesi,” SDÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, (6): 49-67.
SARIKAYA, Mehmet Saffet (2012). “Bektaşi-Alevi Kültürünün Yazılı Kaynakları Olarak Fütüvvetnameler,” Alevilik Araştırmaları Dergisi, (4): 35-66.
STERLING, Douglas (2003). “The Siege of Damietta: Seapower in the Fifth Crusade 1217-1221 A.D.,” Donald J Kagay ve L.J. Andrew Villalon (ed.), Crusaders, Condottieri, and Cannon: Medieval Warfare in Societies around the Mediterranean, Leiden-Boston: Brill, ss.101-132.
TAİ, Kemalettin (1998). “Kuzey Irak‟ta İnanç Grupları ve Bunların Anadolu Halk İnançları İle İlişkisi,” Beyan Otrakçı Özata (çev.), Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, (6): 145-158.
TAMNEY, Joseph B. (1974). “Church-State Relations in Christianity and Islam,” Review of Religious Research, 16 (1): 10-18.
TURAN, Osman (1993). Türk Cihân Hâkimiyeti Mefkûresi Târihi: Türk Dünyâ Nizâmının Millî, İslâmî ve İnsânî Esasları, 6. Baskı, C.1-2, İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
“Türklük,” Basiret Gazetesi, 19 Zilhicce 1276 [1860], No.40.
WATT, Montgomery (2005). “Hıristiyanların İslam Algılayışları,” Fuat Aydın (ed.), Hıristiyanların İslâmı’ndan Müslümanların İslâmı’na, İstanbul: Ataç Yayınları, ss.57-66.
YILDIZ, Harun (2012). “Şah İbrahim Velî Ocağı‟nın Amasya Yöresindeki İzdüşümleri,” Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, (63): 127-138.