Yazılı Türk mizahının gelişim sürecinde batılı anlamda ilk mizah dergisi: Cem

Osmanlı modernleşmesinde son derece önemli bir rol oynayan basın, pek çok türün ortaya çıkmasında, Batılı türlerin ve anlayışların tanınmasında ve yaygınlık kazanmasında önemli rol oynamıştır. Yazılı mizah ürünlerinin ortaya çıkmasında ve modern mizah anlayışının gelişmesine de yazılı basın öncülük etmiştir. Sözlü gelenek ve geleneksel tiyatronun köklü birikiminden de yararlanan yazılı mizah, özellikle II. Meşrutiyet döneminde modern mizah anlayışına evrilir. Karikatürün dergilerde yerleşmesi, bireysel üslup ve ironi yüklü yaklaşımlar bu dönemde ağırlık kazanır. Sözlü mizah ve geleneksel tiyatro anlayışının uyum kazandıran, yalınkat karakterizasyonu modern mizah anlayışla birlikte dönüşmeye başlar. Cem dergisi, II. Meşrutiyet dönemi mizah dergileri içerisinden hem karikatürleriyle hem de döneme ilişkin tutumundaki mizahi anlayışla Batılı anlamda ilk mizah dergimiz olarak temsil edici bir özellik gösterir.

Cem: The first comic book in western sense in the development of Turkish humour

Media played a significant role in the modernization of Ottoman society and caused westernized styles and methods be recognized and adopted. Media also pioneered in the production and development of comic books and works. Making use of both the earnings of traditional theatre and oral story telling tradition, the media evolved into modern humour concept during the period of Second Constitutional Monarchy. It was during this period that caricatures became a common practice in the newspapers and ironic individualist approaches were seen. The simple characterization of oral storytelling and traditional theatre began to transform as a result of modern humour concept. With its caricatures and own humorist sense towards the events in the era the journal Cem deserves to be called the first representative of comic books among those of others in the western sense during the period of Second Constitutional Monarchy.

PDF

___

APAYDIN Mustafa, “Tanzimat‟tan Sonra Mizah ve Hiciv, Türk Edebiyatı Tarihi, C.3, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, İstanbul 2007, s.323-338.
ÇAPANOĞLU Münir Süleyman, Basın Tarihimizde Mizah Dergileri, Gazeteciler Cemiyeti Yayınları, İstanbul 1970.
ÇEVİKER Turgut (1985), “Tanzimat‟tan Cumhuriyet‟e Türk Karikatürü”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, C.4, İletişim Yayınları, İstanbul 1985, s. 1101-1108.
ÇEVİKER Turgut, Gelişim Sürecinde Türk Karikatürü Meşrutiyet Dönemi 1908-1918, Adam Yayınları, İstanbul 1988.
ÇEVİKER Turgut, Cemil Cem: Silah ve Meşale, Adam Yayınları, İstanbul 1989.
EKER Gülin Öğüt, İnsan Kültür Mizah, Grafiker Yayınları, Ankara 2009.
HAŞİM Ahmet, BİZE GÖRE Gurebâhâne-i Laklakan Frankfurt Seyahatnamesi, MEB Yayınları, İstanbul 1994.
HEİNZELMANN Tobias, Osmanlı Karikatüründe Balkan Sorunu: 1908-1914, Kitap Yayınevi, İstanbul 2004.
SOKULU Sevinç, Türk Tiyatrosunda Komedyanın Evrimi, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1993.
Tanzimat’tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi, Cilt II, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2001.
VARLIK Bülent, “Tanzimat‟tan Cumhuriyet‟e Mizah”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, C.4, İletişim Yayınları, İstanbul 1985, s. 1092-1100