XVIII. YÜZYILDA YAŞAMIŞ ÂLİM BİR ŞAİR: ERZURUMLU RAHMÎ VE DİVANI

XVIII. asır şairlerinden Erzurumlu Rahmî (ö. 1808/09) klâsik Türk edebiyatı dairesinde yetişmiş, devrinin önde gelen âlim şairlerinden biridir. Erzurum'da dünyaya gelen şair çocukluğundan itibaren iyi bir eğitim görmüş, İstanbul'da muhtelif medreselerde müderrislik vazifesinde bulunmuştur. Söz konusu vasfından dolayı devrinde "Hoca Rahmî" olarak zikredilen şair, 1223/1808-09 yılında İstanbul'da vefat etmiştir. Mutasavvıf kimliğinin yanı sıra ilmî yanı da kuvvetli olan şairin şiiri, tasavvufî mahiyette olup şair daha çok na't, münâcât, ilâhî nazım şekilleri ile manzumeler kaleme almıştır. Şairin Dîvân, Refîk-i Tarîk, İnşâ-yı Mergûb ve Avâmil-i Âtîka olmak üzere dört eseri bilinmektedir. Şüphesiz şairin en meşhur eseri Dîvân'ıdır. Mevcut kütüphanelerinde kayıtlı üç nüshası bilinmektedir. Ancak yaptığımız araştırmalar sonucunda iki nüshanın Erzurumlu Rahmî'ye ait olmadığı, Rahmî mahlaslı başka şairlere ait olduğunu tespit ettik.Türkiye nüshası olduğu düşünülen; "Yapı Kredi Sermet Çifter Araştırma Kütüphanesi Türkçe Yazmalar No:508/2"de Erzurumlu Rahmî adına kayıtlı Mecm??ai Eş??r isimli yazma muhtasar Dîvân'ın Erzurumlu Rahmî'ye ait olmadığını tespit ettik Bahsi geçen kütüphaneden nüshaları bizzat tedarik ederek yaptığımız araştırmalar sonucunda bu eserin elimizdeki müellif hattı dîvânla benzerliğinin olmadığı sonucuna vardık. 19 varaklık bir gazel seçkisi olan bu eserin Kırımlı Rahmî'ye ait olduğu kesindir. Bu yazıda Erzurumlu Rahmî'nin hayatı, edebî şahsiyeti ve eserlerinden bahsedilecek; akabinde Dîvân'ın tavsifi, şekil ve muhteva hususiyetleri ile Dîvân'dan örnekler sunulacaktır.

A SAVANT POET WHO LIVED IN THE 18TH CENTURY: ERZURUMLU RAHMI AND HIS DIVAN

One of the 18th-century poets Erzurumlu Rahmi (d. 1808/9), was grown in the Classical Turkish Literature epoch, and one of the outstanding poets of his era. He was born in Erzurum. He had had a good education since his childhood and worked as a muderris in different madrasas in Istanbul. Because of his muderris quality, he had been called as “Hoca Rahmi” in his period. He died in 1223/1808-09 in Istanbul. He had a strong mystic identity as well as his knowledge. The poet whose poems were mystical, wrote out eulogy, münacat, hymn mostly. His four opuses, which are Divan, Refîk-ı Tarîk, İnşâ-yı Mergûb ve Avâmil-i Âtîka, are known. Beyond the doubt, his most famous opus is his Divan. Available information states that there are three episodes that are registered in domestic and overseas records. However, at the end of our researches, we confirmed that those two episodes do not belong to Erzurumlu Rahmi, instead they belong to other poets whose pseudonyms were “Rahmi”. There is a record in the “Yapı Kredi Sermet Çifter Araştırma Kütüphanesi Türkçe Yazmalar No:508/2” which is considered the edition of Turkey. Nevertheless, this brief manuscript, Mecmūʿa-i Eşʿār, which is registered with the name of Erzurumlu Rahmi, does not belong to Erzurumlu Rahmi. We, by ourselves provided the editions from above-mentioned library. We decided that this work is not similar with the author edited Divan we have. It is certain that this edition which is the 19-leaf anthology of ode belongs to Kirimli Rahmi.

PDF

___

Akkuş, Metin, Klasik Türk Şiirinin Anlam Dünyası Edebi Türler ve Tarzlar, Fenomen Yay., Ankara 2006.
Ahmet Refik (Altınay), Lâle Devri, Sanayiinefise Matbaası, İstanbul 1932.
Bursalı Mehmet Tahir, Osmanlı Müellifleri, C.1, Matbaa-i Amire, İstanbul 1333.
Çalışkan, Nurettin, Nef'î Divanı ve Sihâm-ı Kazâ'nın Zihniyet, Edebîlik ve İçerik Bakımından Karşılaştırılması Ss, 397-422, Turkish Studies International Periodical For the Languages,Literature and History of Turkish or Turkic Volume 9/3 Winter 2014, p.397-422, ISSN:1380-2140.www.turkishstudies.net, Doi Number:10.7827/TurkishStudies.6536 ANKARATURKEY
Çınarcı, M. Nuri, Şeyhülislam Ârif Hikmet Bey’in Tezkire-i Şuarâsı, Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep 2007.
Çiftçi, Ömer, Fatin, Hatimetü’l-Eş’âr, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10736, metinpdf?0 (son erişim: 29.05.2017)
Eliaçık, Muhittin, Tayyar Mahmud Paşa-yı Samsunî’nin Sâkînâmesi, Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 10/8 Spring 2015, p. 23-34 DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.8343 ISSN: 1308-2140, ANKARA-TURKEY
Eliaçık, Muhittin, Vak’anüvis Mehmed Emin Edib Divânı, Çizgi Yayınevi, Konya, 2010, s.11
Elmas Öztürk, Sevgi, Rahmî (Kırımlı, Mustafa) Hayatı, Edebi Şahsiyeti, Eserleri ve Dîvânının Tenkidli Metni (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Danışman: Kaşif Yılmaz, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Edirne 1997,I-XLV+239s.s. 74.
Erkal, Abdulkadir, Erzurum’un Yüzleri, Erzurumlu Abdurrahim Rahmî, Erzurum, 2015.
Gökalp, Haluk, Eski Türk Edebiyatında Mevlânâ ve Mevlânâ Methiyeleri, Kriter Yayınları, İstanbul 2009.
Kurnaz, Cemal-Tatçı, Mustafa, Mehmet Nail Tuman, Tuhfe-i Nâili (Dîvân Şairlerinin Muhtasar Biyografileri), Tıpkıbasım 2 C., Bizim Büro Yay., Ankara 2001.
Rahmî, Dîvân-ı Rahmî, Almanya Millî Kütüphanesi Türkçe Yazmaları No: Ms.or.fol.3318 Staatsbibliothek, Berlin.
Rahmî (Tarihsiz), Mecmūʿā-i Eş’ār, Yapı Kredi Sermet Çifter Araştırma Kütüphanesi Türkçe Yazmaları No: 508/2 İstanbul.
Sungurhan, Aysun, Nâbî ve Sâbit Divanı’nda Kalem, Uluslararası Sosyal Aratırmalar Dergisi The Journal of International Social Research Cilt: 4 Sayı: 17 Volume: 4 Issue: 17 Bahar 2011 Spring 2011
Yıldırım, İsmail Kerkükî Abdüssettâr Efendi ve Mi’râciyye’si Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 9/6 Spring 2014, p. 1163-1180, ISSN:1380-2140 www.turkishstudies.net, Doi Number: 10.7827/TurkishStudies.6868 ANKARA-TURKEY
Yılmaz, Mehmet, Kültürümüzde Âyet ve Hadisler, İstanbul: Kesit Yayınları. 2013.
Yuvacı, Bünyamin, Tuhfe-i Nâilî Metin ve Muhtevâ, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sivas 2014.