UZAKTAN ALGILAMA VE COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ KULLANARAK ŞEHİRSEL GELİŞİMİN ARAZİ KULLANIMINA ETKİSİNİN İNCELENMESİ: ŞANLIURFA ŞEHRİ ÖRNEĞİ

Günümüzde şehirlerin alansal büyümesiyle birlikte bazı mekânsal sorunlar ortaya çıkmaktadır. Bu sorunların en başında mekânsal olarak şehirsel gelişimin/yayılımının genelde verimli tarım alanlarının aleyhine doğru genişlemektedir. Bu konu açısından bakıldığında, yerel yönetimler, şehirlerin büyüme yönlerinin kontrol mekanizmasını oluşturan ana yönetim birimleridir. Yerel yönetimlerin şehrin gelişim yönünü belirlerken verimli tarım arazilerini koruyacak şekilde bir yöntem geliştirmeleri gerekir. Bu sayede gelecek nesillere verimli tarım alanları ile birlikte planlı şehirler bırakılmış olacaktır. Dolayısıyla yerel yönetimler şehirsel büyüme yön tercihlerini sürdürülebilir arazi kullanımını dikkate alarak gerçekleştirmelidirler. Bu çalışmanın konusunu, Uzaktan Algılama (UA) ve Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) teknikleri kullanılarak Şanlıurfa şehri ve yakın çevresinde şehirsel gelişimin arazi kullanımına etkisinin incelenmesi oluşturmaktadır. Çalışmada 1985-1990-2000-2015 dönemlerine ait uydu görüntüleri kullanılarak Şanlıurfa şehri ve yakın çevresinde şehirsel gelişiminin arazi kullanımına etkisi dönemler itibariyle ortaya konularak yerleşim alanlarının hektar (ha) birimi düzeyinde gelişimi tespit edilmiştir. Şanlıurfa şehrinin ilk olarak 1985, 1990, 2000 ve 2015 yıllarına ait Landsat MSS, TM, OLI/TIRS uydu görüntüsü ArcGis 10.3 programına aktarılarak Şanlıurfa şehrinin farklı yıllara ait mevcut alanı belirlenmiştir. Veri işleme kontrolü sınıflandırma yöntemiyle maximum likelihood algoritması ile değerlerinin arazi sınıfını kodlaması ise ERDAS 9.2 yazılım programı kullanılarak gerçekleştirilmiştir. 1985-1990-2000-2015 yıllarına ait uydu görüntülerinin analizi sonucunda, dönemler itibariyle, şehirsel alanın büyüme yönleri ve gelişimi belirgin bir şekilde ortaya konulmuştur. Buna göre Şanlıurfa şehrinin (1985'den 1990'a, 1990'dan 2000'e, 2000'den 2015'e kadar olan dönemlerde) alansal olarak çok hızlı yayılarak büyüdüğü tespit edilmiştir. Bu tespitler çerçevesinde şehrin alansal büyümesinin en belirgin olduğu yönler ve söz konusu bu yönlerde ortaya çıkabilecek sonuçlar değerlendirilerek daha planlı şehirsel gelişim alanları belirlenmiştir.

EXAMINATION OF URBAN DEVELOPMENT EFFECT ON LAND USE BY MEANS OF REMOTE SENSING AND GEOGRAPHIC INFORMATION SYSTEM: CASE STUDY OF SANLIURFA CITY

Today some environmental problems are emerged by spatial development of urbanization. One of the most important problem is that spatial development/propogation of urbanization expands accros onto fertile agricultural lands. In view of this topic perspective, local administrations are in autorization about direction of city development that are main establisments. As local administrations decide direction of city development, they need to form a method for protecting fertile agricultural lands. Therefore, well planned cities with fertile agricultural lands will be left to next generations. Thus, local administrations should perform their desicion on direction of city development with in care of sustainable land usage. This study examines the effects of urban development on land use in Sanliurfa city and its immediate surroundings through Remote Sensing (RS) and Geographic Information System (GIS) techniques. This study aims to identify the development of residential areas in terms of hectare (ha) presenting the effects of urban development on land use in Sanliurfa city and its immediate surroundings by use of the aerial photographs and satellite images which belong to 1985-1990, 19902000, and 2000-2015 periods. Firstly Sanliurfa satellite images of the Landsat MSS, TM, OLI/TIRS in 1985, 1990, 2000 and 2015 was transferred to 10.3 ArcGis software, the available space in different years of the city of Sanliurfa was determined. Data processing control was performed using maximum likelihood method of classification and coding of the value of the land class algorithm ERDAS 9.2 software. The analysis of satellite images which belong to 1985-1990-20002015 years has clearly revealed the settlement profiles of urban areas. These profiles have indicated that the area of Sanliurfa city expanded quickly (from 1985 to 1990, from 1990 to 2000, and from 2000 to 2015). In the light of these findings, better urban development areas have been identified by evaluating the most significant aspects of area growth in the city and the probable results of these supposed aspects.

PDF

___

Adıgüzel, A., Toroğlu, E., Kaya, Ö., Kentsel Gelişme İle Ulaşım İlişkisi: Adana Örneği, Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 10/6 Spring 2015, p. 27-46, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net,DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.8109, Ankara-Turkey.
Arınç, K., Tatvan Şehri Kuruluşu, Gelişmesi ve Fonksiyonları, Atatürk Üniversitesi Yayınları, Erzurum, 2003.
Aksoy, Ö. G., Kentleşme ve Arazi Etkileşimleri Bursa İli Örneği. Bursa Kentine Çözümler Sempozyumu, Uludağ Üniversitesi, Bursa, 2007.
Benek, S., Viranşehir İlçesinde Doğal ve Beşeri Kaynakların Tespiti ve Kalkınma Planlanmasına Yönelik Öneriler, Şanlıurfa, Viranşehir Belediyesi Bilimsel Kültür Yayınları, 2008.
Benek, S, Coğrafi Planlama Yönünden Şanlıurfa İlinin Tarımsal Yapısı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Anakara, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2005.
Dizdar, M. Y., Türkiye'nin Toprak Kaynakları, Ankara, TMMOB Teknik Yayınları, 2003.
Duran, C., Gunek H., ve Sandal E. K., Effects of urbanization on agricultural lands and river basins: Case study of Mersin (South of Turkey), Journal of Environmental Biology, Indıa, 2012.
Gözenç, S., "Arazi kullanma 'Land Use' Haritalarında Standardizasyon ve Türkiye İçin Bir Öneri", İstanbul, Coğrafya Enstitüsü Dergisi, 1980.
Göney, S., Şehir Coğrafyası, İstanbul, İstanbul Fakültesi Basımevi, 1995.
Karasu, M. A., Şanlıurfa'da Kentsel Gelişme Ve 6360 Sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu, Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2014.
Kızılelma, Y., Karabulut, M., Gürbüz, M., Topuz, M., Ceylan, E. (2013)."Niğde Şehri ve Yakın Çevresinin Zamansal Değişiminin Uzaktan Algılama ve CBS Kullanılarak İncelenmesi", Zeitschrift für die Welt der Türken-Journal of World of Turks, 5 (3): 21-34.
Mohapatra, Surya Narayan, PANI, Padmini, SHARMA, Monika "Rapid Urban Expansion and Its Implications on Geomorphology: A Remote Sensing and GIS Based Study", Hindawi Publishing Corporation Geography Journal, Volume: 2014, Article ID 361459: 1-10.
Özçağlar A., vd., "Çamlıhemşin İlçesinde Doğal ve Beşeri Kaynak Tespitine Bağlı Olarak Geliştirilen Arazi Kullanım Kararları", Ankara, Coğrafi Bilimler Dergisi, 2006.
Özdemir, M. A., ve Tonbul, S., "Siro (Örmeli) Çayı Havzası ve Yakın Çevresinde (Malatya Güneydogusu) Arazi Kullanımı, Sorunlar ve Öneriler", Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C.7, S.12, 1995.
Öztürk, D., ve arkd., "Samsun-Atakum'da Arazi Kullanımı/Arazi Örtüsündeki DeğişimlerinUzaktan Algılama ve CBS ile Belirlenmesi" Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Harita Mühendisliği Bölümü, Samsun http://tucaum.ankara.edu.tr/wpcontent/uploads/sites/280/2015/08/semp6_4.pdf.
Özcanlı, M., Güzel, A., Şanlıurfa Şehrinin Alansal Gelişiminin Çevresindeki Tarım Arazilerine Etkisi, Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and Historyof Turkish or Turkic Volume 10/6 Spring 2015, p. 723-744, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.7890, Ankara-Turkey.
Özşahin, E., Tekirdağ'da Kentsel Gelişim ve Jeomorfolojik Birimler Arasındaki İlişkinin ZamansalDeğişimi, Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 10/1 Winter 2015, p. 579-602, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.7811, Ankara-Turkey.
Sandal, E. K., ve Adığüzel, F., Spatıal Development Of Tarsus And The Changes In Land Use, Urban and Urbanızatıon, ST, Klıment Ohrıdskı Unıversıty Press, Sofıa, 2014.
Sönmez, M. E., Akgül V., "Şanlıurfa Şehrinin Alansal Gelişiminin Tarihi Yapıların Konumları ve Uydu Görüntüleri ile Belirlenmesi" Türkiye Coğrafya Dergisi, İstanbul, S.61, s 42-65, 2013.
Şahinalp, M. S., "Şanlıurfa Şehrinin Kuruluşuna Etki Eden Etmenler", Şanlıurfa, CoğrafiBilimler Dergisi,4 (1), s.105-127, 2006.
Şahinalp, M. S., Şanlıurfa Şehrinin Kuruluşu ve Gelişimi, Yayımlanmamış Doktora Tezi,Ankara, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2005.
Tümertekin, E., ve Özgüç, N., Ekonomik Coğrafya Küreselleşme ve Kalkınma, İstanbul,Çantay Kitabevi, 2012.
Türkiye Cumhuriyeti Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, "Giresun İl Çevre Durum Raporu",2005, s.22.
Yomralıoğlu, T., Coğrafi Bilgi Sistemleri Temel Kavramlar Ve Uygulamalar, 2.Baskı, Trabzon, İber Yayınları, 2005.
http://self.gutenberg.org/articles/%C5%9Fanl%C4%B1urfa_province 29.07.2015.