TÜRKLERDE ZENGİNLİK VE BEREKET ALGISI "TÖRT TÜLÜK'E TEORİK YAKLAŞIM VE DİVANU LUGATİ'T- TÜRK'TEN ÖRNEKLER

Her milletin kendine özgü düşünüş ve yaşayış biçimi, dil, töre ve gelenekleri, toplumsal değer yargıları ve kuralları ile oluşan özellikleri vardır. Milletlerin dünyaya bakışı ve örf adetlerinden doğan kendilerine mahsus özellikleri, o milletlerin varlıkları için eskiden nasıl önem taşıdıysa, bugün de değerlerini devam ettirmektedir. Dil ve dünyaya bakış kavramlarını 'ayrı ayrı' değil,'birlikte gelişen' bir olay olarak araştırmak önemlidir. Biz de bu makalede, dil ile insan ve insanın dünyaya bakışı arasındaki ilişkiye dayanarak, Türklerde zenginlik ve bereket algısı olan tört tülük kavramına değineceğiz. 'Tört tülük'; at, deve, sığır ve koyun dörtlüsü için kullanılan bir deyimdir. Bunların dördünün de olması, zenginliği ve bereketi simgeler. Türklerin hayatında adı geçen hayvanların önemi çok büyük idi. Türkler için bu hayvanlar; etlerinden dolayı yiyecek, sütlerinden dolayı içecek, kıllarından ve derilerinden dolayı giyecek, tezeklerinden dolayı yakacak, güçlerinden dolayı taşıyıcı araba, kamyon ve traktör demektir. Bir deve bütün evi (kiyiz-keçe otağı) bütün malzemeleriyle taşıyabilir. Zenginliği ve bereketi simgelemek için 'dört' hayvan bulunması da Türklerin dünyayı algılaması ve dünyaya bakışları ile ilgilidir. Türkiye Türkçesinde de 'dört başı mamur' ve 'dört dörtlük' gibi deyimler, tamlığı, mükemmelliği ve eksiksizliği ifade etmektedir. Divanu Lugati't-Türk'te kavram olarak tört tülük/tülüg geçmemiştir. Tü, tülüg ve tüdeş maddeleri verilmiştir. Tört tülük kavramının içindeki dört hayvan ise pek çok örnekte görülmektedir. Bunlarla ilgili, bunlardan üretilen birçok şey de (kımız, kazı, yu? vs.) Diwanu Lugati't-Turk'te zikredilmektedir.

A THEORATICAL APPORACH TO 'TÖRT TÜLÜK' WHICH MEANS ABUNDANCE AND WEALTH AT TURKS AND ITS EXAMPLES FROM DİWANU LUGATİ'T-TURK

Each nation has its own unique way of thinking and way of life, language, customs and traditions, values and rules of social features. World view of nations and their own particular characteristics were important in the past and they continue today too. And it is important to analyse concepts language and world view like an one event not separately. On the basis of the relationship between language and human, in this article we will try to explain concept tört tülük which means abundance and wealth. Tört tülük is a phrase which includes horse, cow, camel and sheep-goat in it. Having all of these four kind of animals symbolize abudance and richness. These animals for Turks are everything because of their meet, milk, wool; also Turks used power of them, especially camel could pull all house (kiyiz-keçe otağı 'nomad's tent') with its materials. Using 'four' kinds of animals to symbolize abudance and richness relates with world view of Turks. In Türkish (Turkey) there are some phrases with 'four' like 'dört başı mamur', 'dört dötlük' which represent perfection and completeness. In Divanu Lugati't-Türk tört tülik did not given as a concept, but we found many examples with those four animals and products which they give.

PDF

___

AKALIN, ?ükrü Halûk (2008), Akalın, Binyıl Önce Binyıl Sonra Kaşgarlı Mahmud ve Divanü Lugati't-Türk, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara

ARAT Re?id Rahmeti (1987), Makaleler Cilt I, Türk Kültürünü Ara?tırma Enstitüsü, Ankara

ARIKAN, Metin (2004), Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi Kazak Edebiyatı I, Kazak Halk Edebiyatı (Akt: Metin Arıkan, Ali Duymaz ve Mehmet Aça ile birlikte), Kültür ve Turizm Bakanlığı, Cilt 27, Ankara

ARIKAN, Metin (2006), Türk Sözlü Kültür Geleneğinde Ayrıntılar-I: "Beş Silah", I. Uluslararası Türk Dünyası Kültür Kurultayı, 9-15 Nisan 2006, ?zmir, Bildiriler Kitabı I. Cilt, Ankara, s.147-151

ÇEL?K, Neslihan (2012), "Divânu Lûgati"t-Türk"te At Kültürünün Yansımaları", IJSES Uluslararası Sosyal ve Ekonomik Bilimler Dergisi International Journal of Social and Economic Sciences 2 (1): 23-25, 2012

ÇOBANOĞLU, Özkul (2004), Türk Dünyası Ortak Atasözleri Sözlüğü, Atatürk Kültür Merkezi Ba?kanlığı Yayınları, Ankara

CO?AR, Mevhiba (2011), Alevi-Bektaşi Kültüründe Sayılara Yüklenen Terim Değeri, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi / 2011 / 60

DLT (Ka?garlı Mahmut: Divanu Lug?ti"t-Türk) (1985), Çeviren Besim Atalay, Divanü LûgatitTürk Tercümesi, I, II, II, IV Cilt, Türk Dil Kurumu Yayınları (2. baskı) Ankara

DURB?LMEZ, Bayram (2009), "Türk Kültüründe ve Fütüvvet-Nâmelerde Dört Sayısı", Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 52, 71-85.

HERTEK, Y. ?. (1975), Tuvinsko-Russkiy Frazeologiçeskiy Slovar, Kızıl

GÜNDOĞDU, Vildan Koçoğlu (2012), Günümüz Tuva Türkçesi (Giriş-Dil ÖzellikleriMetinler-Söz Dizini), Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dünyası Ara?tırmaları-Türk Dili ve Lehçeleri Bilim dalı, Yayımlanmamı? Doktora Tezi, ?zmir

?LHAN, Nadir - Mustafa ?enel (2008) "Dîvânu Lugat"it Türk"e Göre Av, Avcılık Ve Hayvancılıkla İlgili Kelimeler Ve Kavram Alanları" Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 3/1 Winter 2008, 259- 277(http://www.turkishstudies.net/Makaleler/483817782_21%20%c4%b0LHAN%20Nadir -%c5%9eENEL%20Mustafa.pdf)

?SANBET, Naki (1989), Tatar Tilini? Freziologik Süzligi, Tatarstan Kitap Ne?riyatı, Kazan

KTTS (1986), Kazak Tilini? Tüsindirmeli Sözdigi, I-X Tom, Almatı

KOÇ, Kenan (2003), Kazakşa-Türkşe Sözdik, Türkistan

NEC?P, Emir Necipoviç (1995), Yeni Uygur Türkçesi Sözlüğü (Rusçadan çeviren: ?klil Kurban), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara

ÖZTOPÇU, Kurtulu? (1992), Uygur Atasözleri ve Deyimleri, Doğu Türkistan Vakfı Yayınları, ?stanbul

SCHIMMEL, Annemarie (2000), Sayıların Gizemi (Çeviren: Mustafa Küpü?oğlu), Kabalcı Yayınevi (2. basım), ?stanbul

?AVK, Ülkü Çevik (2002), Kırgız Atasözleri, Türk Dil Kurumu yayınları, Ankara

TAVKUL, Ufuk (2001), Karaçay-Malkar Atasözleri, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara

Türkçe Sözlük (2009), Türk Dil Kurumu, Ankara