Türkiye Türkçesinde öbekler

Söz dizimi, cümlenin yapısının yanında öbekler üzerinde de durur. Türkiye Türkçesi söz dizimi çalışmalarında, sözcük öbeklerinin türlerinin belirlenmesi ve sınıflandırılmasında farklılıklar ve bazı tutarsızlıklar olduğu görülmektedir. Söz gelimi, öbeğin temel ögesinin bazen sonda bazen başta bazen de ortada bulunduğu kabul edilmekte, öbek de buna göre sınıflandırılmaktadır. Bu yaklaşımın görüldüğü tamlamalarda asıl unsur olan tamlananın sonda bulunduğu belirtildiği halde, tamlamalar yardımcı unsur olan ve başta yer alan tamlayanın türüne göre ad tamlaması ve sıfat tamlaması olarak adlandırılıp gruplandırılmaktadır. Bu durum, söz dizimi öğretimi ve çalışmalarında öbeklerin belirlenmesi ve kullanılmasını güçleştirmektedir. Bunun önüne geçebilmek için, araştırmacılar sözcük öbeklerinin türlerinin belirlenmesi ve sınıflandırılmasını belirli yapı ve anlam ölçütlerine bağlamalı, modern dil biliminin söz dizimi çalışmalarından da yararlanmalıdır. Yazıda, kaynaklarda görülen farklılıklar ve tutarsızlıklar irdelenecek, belirlenecek ölçütlere dayalı yeni bir sözcük öbekleri sınıflandırması ortaya konacaktır.

Phrases in Modern Turkish

Syntax focuses on the structure of sentences and phrases as well. Syntactic studies of Modern Turkish show some discrepancies and dissimilarities in the determination and classification of the phrases. For example, it is stated that the head of a phrase is located sometimes at the end, sometimes at the begining or in the middle of a phrase, and then phrases are classified according to this rule. Although it is mentioned that the head of the phrase is located at the end in the determinative groups (tamlamalar), a type of noun phrase in Turkish, they are still named and classified as nominal or adjectival determinative groups according to the type of complement or specifier. This method causes complications in the process of determining and classifying phrases in teaching and studying syntax. In order to avoid the complications, researchers should classify phrases through structural and semantic features of the sequence and make use of modern syntactic studies too. This paper, will investigate the differences and discrepancies in the syntactic resources in Turkish considering lexical phrases and will offer a new classification of these phrases based on structural criteria.

PDF

___

AKBAYIR Sıdık (2007) Cümle ve Metin Bilgisi, Ankara: Pegem A Yayıncılık.
AKTAN Bilal (2009) Türkiye Türkçesinin Söz Dizimi, Ankara: Gazi
BANGUOĞLU Tahsin (1990) Türkçenin Grameri, 3. baskı, Ankara: TDK.
BESEREK Ahmet (1991) Türkçede Cümle Yapısı, İstanbul: MEB Yayınları.
CEMİLOĞLU Ġsmet (2001) Dede Korkut Hikâyeleri Üzerinde Söz Dizimi Bakımından Bir İnceleme, Ankara: TDK.
COOK Vivian ve NEWSON Mark (1996) Chomsky’s Universal Grammar. Oxford: Blackwell.
DELİCE H. İbrahim (2003) Türkçe Sözdizimi, İstanbul: Kitabevi.
ERGİN Muharrem (1989) Türk Dil Bilgisi, 18. baskı, İstanbul: Bayrak Basım, Yayım, Tanıtım.
ERKUL Rasih (2007) Cümle ve Metin Bilgisi, Ankara: Anı Yayıncılık.
ERTANE BAYDAR Arzu Sema ve BAYDAR Turgut (2001) Türkiye Türkçesinde Kelime Grupları, AÜ Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 16, 27-46.
HATİPOĞLU Vecihe (1982) Türkçenin Sözdizimi, 2. baskı, Ankara: DTCF Yayınları.
HATİPOĞLU Vecihe (1964) Kelime Grupları ve Kuralları, TDAY- Belleten 1963, 203-244.
KAHRAMAN Tahir (2005) Çağdaş Türkiye Türkçesi Dilbilgisi, 3. baskı, Ankara: Kendi yayını.
KARAAĞAÇ Günay (2009) Türkçenin Söz Dizimi, İstanbul: Kesit Yayınları.
KARAHAN Leyla (1999) Türkçede Söz Dizimi, 6. baskı, Ankara: Akçağ Yayınları.
KARAHAN Leyla (1999) Fiil Terimi Üzerine, Türk Grameri Sorunları II içinde, Ankara: TDK, 47-55.
KARAÖRS Metin (2004) Cümle Bilgisinde İsimlendirme, Sınıflandırma ve Tahlil Metotlarının Birliği, Türk Gramerinin Sorunları I içinde, Ankara: TDK, 21-30.
KERİMOĞLU Caner (2006) Türkçe Dil Bilgisi Öğretiminde Söz Dizimi İle İlgili Kabuller Üzerine I (Kelime Grupları), DEÜ Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 20, 106-118.
KOÇ Nurettin (1996) Türk Dilinde Öbek, Çağdaş Türk Dili, c. 19, Ekim, 3-9.
KOÇ Nurettin (2001) Kelime Grubu Üzerine, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, 598, 491-497.
MUSAOĞLU Mehman (2002) Türkolojinin Çeşitli Sorunları Üzerine Makaleler-İncelemeler, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
ÖZKAN Mustafa ve SEVİNÇLİ Veysi (2008) Türkiye Türkçesi Söz Dizimi, İstanbul: 3F Yayınevi.
RADFORD Andrew (1996) Transformational Grammar, Cambridge: Cambridge University Pres.
ŞİMŞEK Rasim (1987) Örneklerle Türkçe Sözdizimi, Trabzon: Kuzey Gazetecilik, Matbaacılık.
TALLERMAN Maggie (1998) Understanding Syntax, London: Arnold.
USTA Halil İbrahim (2000) Türkiye Türkçesinde Kelime Grupları İle İlgili Bir Sınıflandırma, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, 579, 209-216.
UZUN N. Engin (2000) Anaçizgileriyle Evrensel Dilbilgisi ve Türkçe, İstanbul: Multilingual.
UZUN N. Engin ve AYDIN, Özgür (2006) Sözdizim, Dilbilim Temel Kavramlar Sorunlar Tartışmalar içinde, ed. Ahmet Kocaman, Ankara: Dil Derneği, 63-76.
YAMAN Ertuğrul (2000) Türkiye Türkçesi ve Özbek Türkçesinin Söz Dizimi Bakımından Karşılaştırılması, Ankara: TDK.