TEKİRDAĞ’DA KENTSEL GELİŞİM VE JEOMORFOLOJİK BİRİMLER ARASINDAKİ İLİŞKİNİN ZAMANSAL DEĞİŞİMİ

Bu çalışmada, Tekirdağ şehrinin tarihsel süreçte geçirdiği değişim ve gelişim ile şehirsel alanın yayıldığı jeomorfolojik birimler arasındaki ilişkinin incelenmesi amaçlanmıştır. Çalışmanın hipotezi, "jeomorfolojik birimler, şehirlerin kuruluş ve gelişmesinde önemli rol oynamaktadır". Çalışmanın metodolojik önemi ise "Şehir ve jeomorfoloji arasındaki ilişkinin incelenmesinde zamansal değişimin rolünü vurgulamaktır". Çalışma, yoğun nüfuslu yerleşim alanlarının kurulması ve büyüyüp gelişmesinde jeomorfolojik özelliklerin önemine dikkat çekmesi bakımından mühimdir. Yöntem olarak Yer Değiştirme analizinin kullanıldığı çalışma, 1:25.000 ölçek detayında gerçekleştirilmiştir. Şehirsel alanın zamansal süreçte gösterdiği değişim farklı yıllara ait topografya haritaları, hava fotoğrafları ve uydu görüntüleri üzerinden tespit edilmiştir. Çalışmanın haritalama aşamasında CBS (Coğrafi Bilgi Sistemleri) ArcGIS/ArcMap 10.3 paket programından istifade edilmiştir. Çalışma sonunda Tekirdağ şehrinin ilk kurulma aşamasından günümüze kadar yoğun olarak yamaç arazilerde yayılış gösterdiği belirlenmiştir. Ancak bu durum bir takım jeomorfolojik risklere de kapı aralamıştır. Tekirdağ şehrinin günümüzdeki gelişim ivmesi kuzeyindeki plato alanlarına kaymıştır. Özellikle son dönemde belirginleşen bu yönelişin, yakın gelecekte de aynı istikamette devam edeceği anlaşılmıştır. Şehirsel alanın plato sahalarına doğru yaptığı bu yönelme eğilimi, çeşitli jeomorfolojik risklere karşı ilgili jeomorfolojik birimlerin güvenilir mekânlar olmaları bakımından daha doğru bir gelişmedir. Bundan sonra yapılacak planlamalarda jeomorfolojik riskleri önlemek veya etkilerini asgari düzeye indirmek adına jeomorfolojik birimlerinde etkisi önemsenmelidir. Ayrıca daha detaylı çalışmaları mümkün kılmak adına planlamaların mahalle kapsamlı olmasına dikkat edilmelidir

THE TEMPORAL CHANGE OF THE RELATIONSHIP BETWEEN URBAN DEVELOPMENT AND GEOMORPHOLOGICAL UNITS TEKIRDAĞ

administrative center of Tekirdağ province. Özyavuz (2011) outlined the development of the central settlement of Tekirdağ city, which is situated in Süleymanpaşa district center, in the period between 2000 and 2010. However, the change occurring in the settlement in the historical process has not been investigated enough, and no mention has been made of the relationship between urban development and geomorphological units. The present study aimed to fill these gaps. The study yielded some findings that may be a reference for research focusing on the relationship of the study area or the urban space with geomorphology. It is thought that findings and results obtained in this study may contribute to theoretical research and formulation of hypotheses on the subject in the future

PDF

___

AHMADİ, Abdolmajid (2013). “An Assessment of the Role of Geomorphologic knowledge in urban planning and sustainable development (Case Study: Qom city)”, World of Sciences Journal, 3: 79-92.
AKBULUT, Gürpınar (2009). “CBS Kullanılarak Şehir ve Jeomorfoloji Arasındaki İlişkinin İncelenmesi: Tekirdağ Şehri Örneği”, Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 35 (2): 212-222.
AKDEMİR, İlhan Oğuz, İNCİLİ, Ömer Faruk (2014). “Coğrafi Ortam ve Kent Fizyolojisi İlişkileri: XIX. Yüzyıl Kilis Şehri Örneği”, Marmara Coğrafya Dergisi, 29: 220-247.
AKURGAL, Ekrem (1986). “Anadolu Tarihinin Oluşmasında Jeomorfolojik Özelliklerin Rolü”, Anadolu Araştırmaları, 10: 21-30.
ALİAĞAOĞLU, Alpaslan, UĞUR, Abdullah (2010). Şehir Coğrafyası. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
ALTIN, Bekir Necati (2000). “Trakya’da Yerşekillerinin Neotektonik Dönem Jeomorfolojik Gelişimleri”, 28. Coğrafya Meslek Haftası (Edirne) Bildiriler, Geçmişte, Günümüzde ve Gelecekte Trakya (10-12 Haziran 1998), Editör: Prof. Dr. Suna Doğaner, s.: 53-71, Türk Coğrafya Kurumu Coğrafya Meslek Haftaları Serisi: 2, İstanbul.
ARDEL, Ahmet (1956). “Marmara Bölgesinde Coğrafi Müşahedeler”, İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, 7: 1-16.
ARDEL, Ahmet (1957). “Trakya’nın Jeomorfolojisi”, Türk Coğrafya Dergisi, 17: 152-158.
ARDEL, Ahmet (1960). “Marmara Bölgesinin Yapı ve Reliefi”, Türk Coğrafya Dergisi, 20: 1-22.
ARDEL, Ahmet, İNANDIK, Hamit (1957). “Marmara Denizinin Teşekkülü ve Tekamülü”, Türk Coğrafya Dergisi, 17: 1-19.
ARTUN, Erman (1998). “Tekirdağ Halk Kültüründe Geçiş Dönemleri Doğum-Evlenme-Ölüm”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 9-10: 85-l07.
ATALAY, İbrahim (2011). Toprak Oluşumu, Sınıflandırması ve Coğrafyası. İzmir: Meta Yayınları.
ATEŞ, Hacer (2009). Kuzey Marmara Sahilleri ve Ard Alanında Şehirleşmenin Tarihi Süreci: XVI.-XVII. Yüzyıllarda Tekirdağ ve Yöresi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
ATEŞ, Hacer (2011). “Tekirdağ”, TDV İslâm Ansiklopedisi, Cilt: 40: 359-362.
BEKCİ, Banu, VAR, Mustafa, TAŞKAN, Gaye (2013). “Bitkilendirme Tasarım Kriterleri Bağlamında Doğal Türlerin Kentsel Boşluk Alanlarında Değerlendirilmesi: Bartın, Türkiye”, Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 14 (1): 113-125.
BİROL, Gaye (2004). “Bir Batı Anadolu Kasabasının Modern Bir Kente Dönüşümünün Hikâyesi: 1940-1960 Yılları Arasında Balıkesir’de İmar Etkinliklerine Genel Bir Bakış”, Ege Mimarlık Dergisi, 51: 10-16.
CENGİZ, Emine (2008). 1751 No’lu Rodoscuk (Tekirdağ) Seriye Sicili Transkripsiyon ve Tahlili. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Edirne: Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
CÜREBAL, İsa, EFE, Recep, SOYKAN, Abdullah, SÖNMEZ, Süleyman (2008). Balıkesir kent merkezi yerleşim alanı ile jeomorfolojik birimler arasındaki ilişkinin CBS ve UA yöntemleriyle belirlenmesi, s.: 328-339, Çanakkale: Ulusal Jeomorfoloji Sempozyumu Bildiriler Kitapçığı, 20-23 Ekim 2008.
CÜREBAL, İsa, EFE, Recep, SOYKAN, Abdullah, SÖNMEZ, Süleyman (2014). Population and Settlement Features Of Balıkesir Between 1940 and 2010. Urban and Urbanization, p.: 48- 56, Bulgaria: St. Kliment Ohridski University Press.
ÇAVUŞ, Canan Zehra (2004). Çanakkale’de Şehirleşmenin Fiziki Potansiyeli Kullanımı ve Alternatif Alanların Belirlenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
ÇAVUŞ, Canan Zehra (2007). “Çanakkale’de Kentsel Gelişimin Uzaktan Algılama ve GPS Ölçümleri İle İzlenmesi”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Coğrafya Dergisi, 15: 44-58.
DEĞERLİYURT, Mehmet (2014). “İskenderun-Arsuz İlçelerinin (Hatay) CBS Tabanlı Zemin Hareketleri Duyarlılık Analizi”, TURKISH STUDIES -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308-2140, (İsmail Yıldırım Armağanı), Volume 9/5, Spring 2014, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.6765, p. 655-678.
DOĞAN, Duygu, ADİLOĞLU, Sevinç, SAYGILI, Gaye (2010). Tekirdağ’ın Kentsel Gelişiminin Mahalle ve Sokak Adlarına Yansımaları. Tekirdağ İli Değerleri Sempozyumu-21 Ekim 2010 (Editörler: Yrd. Doç. Dr. Aytekin ERDEM, Öğr. Gör. Dr. H. Murat VELİOĞLU, Okt. Dr. Fikret YIKILMAZ, Okt. Fahriye KULOĞLU AKPINAR), s.: 127 – 135, İstanbul: Ege Basım.
DOYGUN, Neslihan, ERDEM, Ümit (2013). “Kentsel Gelişim Sürecinin Alan Kullanım Yapısı Üzerine Etkilerinin İncelenmesi: Bornova, İzmir Örneği”, Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi, 6 (1): 17-22.
DÖNMEZ, Yusuf (1990). Trakya’nın Bitki Coğrafyası. Genişletilmiş İkinci Baskı, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları No: 3601, Coğrafya Enstitüsü Yayınları No: 51.
EKİNCİ, Deniz (2011). Safranbolu ve Çevresinin Jeomorfoloji Özellikleri, II. Baskı, Titiz Yayınevi, İstanbul.
EKİNCİ, Hüseyin (1990). Türkiye Genel Toprak Haritasının Toprak Taksonomisine Göre Düzenlenebilme Olanaklarının Tekirdağ Bölgesi Örneğinde Araştırılması. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Adana: Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Toprak Anabilim Dalı.
ERGİNAL, Ahmet Evren, ERGİNAL, Gülsen (2003). “Çanakkale Şehrinde Yer Seçiminin Jeomorfolojik Açıdan Değerlendirilmesi”, Doğu Coğrafya Dergisi, 9: 94-116.
ERGİNAL, Ahmet Evren, ERTEK, Topçu Ahmet (2004). Çanakkale’de Kentsel Gelişimi Etkileyen Doğal Faktörler. Türkiye Kıyıları 2004 Türkiye’nin Kıyı ve Deniz Alanları V. Ulusal Konferansı Bildiriler Kitabı, s.: 333-343, Ankara: Ortadoğu Teknik Üniversitesi.
ERİNÇ, Sırrı (1972). “Türkiye: İnsan ve Ortam”, Güney-Doğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, 1: 165-194.
ERKAL, Tevfik, TAŞ, Barış (2013). Jeomorfoloji ve İnsan-Uygulamalı Jeomorfoloji. İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
GUHA, Arindam, VINOD KUMAR, K., LESSLIE, A. (2009). “Satellite-based geomorphological mapping for urban planning and development - a case study for Korba city, Chhattisgarh”, Current Science, 97 (12): 1760-1765.
GÜLERSOY, Ali Ekber, ÇELİK, Mehmet Ali, SÖNMEZ, Mehmet Emin (2014). “Tarsus Şehrinin Alansal Gelişimine (1985-2011) Ekolojik Bakış”, TURKISH STUDIES -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308- 2140, (İsmail Yıldırım Armağanı), Volume 9/2, Winter 2014, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.6217, p. 741-759.
KARABORAN, H. Hilmi (1996). “Osmaniye’nin Kuruluş ve Gelişmesi”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8 (1): 5-46.
KARABULUT, Murat, KÜÇÜKÖNDER, Muhterem, GÜRBÜZ, Mehmet, SANDAL, Ersin Kaya (2006). Kahramanmaraş Şehri ve Çevresinin Zamansal Değişiminin Uzaktan Algılama ve CBS Kullanılarak İncelenmesi. IV. Coğrafi Bilgi Sistemleri Bilişim Günleri, 13-16 Eylül 2006, İstanbul: Fatih Üniversitesi.
KARADAĞ, Arife (2000). Kentsel Gelişim Süreci, Çevresel Etkileri ve Sorunları ile İzmir. İzmir: Titizler Grafik Baskı.
KARADAĞ, Arife, KOÇMAN, Asaf (2007). “Coğrafi Çevre Bileşenlerinin Kentsel Gelişim Süreci Üzerine Etkileri: Ödemiş (İzmir) Örneği”, Ege Coğrafya Dergisi, 16: 3-16.
KARADOĞAN, Sabri (2007). Malatya Kenti ve Yakın Çevresi İçin Olası Doğal Riskler ve Afet Yönetimi (GIS Ortamında Örnek Bir Uygulama). TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemleri Kongresi, 30 Ekim-2 Kasım 2007, Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi.
KARAKUYU, Mehmet (2006). İstanbul’un Mekânsal Gelişiminin Analizi. IV. Coğrafi Bilgi Sistemleri Bilişim Günleri, 13-16 Eylül 2006, İstanbul: Fatih Üniversitesi.
KAYRAN, Hikmet (2006). Tekirdağ Belediyesi Kent ve Mücavir Alanının Revizyon İmar Planı Yerleşime Uygunluk Amaçlı Etüt Raporu, Tekirdağ: Çağıl Mühendislik Müşavirlik Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti., Tekirdağ Belediyesi.
KIZILELMA, Yakup, KARABULUT, Murat, GÜRBÜZ, Mehmet, TOPUZ, Muhammet, CEYLAN, Emrah (2013). “Niğde Şehri ve Yakın Çevresinin Zamansal Değişiminin Uzaktan Algılama ve CBS Kullanılarak İncelenmesi”, Zeitschrift für die Welt der TürkenJournal of World of Turks, 5 (3): 21-34.
KOÇ, Telat (2003). Urbanization and Landuse in Balıkesir Plain. p.: 14-20, Çanakkale: International Conference on Sustainable Land Use and Management, 10-13 June 2002.
KOÇ, Telat (2006). Çanakkale’nin Kentsel Gelişimi (1462-2006) ile Fiziki Coğrafya İlişkisi. Çanakkale: Çanakkale Kent Konseyi Yayınları, Kitap Dizisi, Yayın No: 2.
KOÇMAN, Asaf (1993). Türkiye İklimi. İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü.
MIKAEILI, Mahşid, MEMLÜK, Yalçın (2013). “Ekoloji ve Çevre Açısından Kompakt Kent Kavramı ve Uygulama Örnekleri”, Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi, 4 (2): 37-50.
MOHAPATRA, Surya Narayan, PANI, Padmini, SHARMA, Monika (2014). “Rapid Urban Expansion and Its Implications on Geomorphology: A Remote Sensing and GIS Based Study”, Hindawi Publishing Corporation Geography Journal, Volume: 2014, Article ID 361459: 1-10.
ÖZDEMİR, Mehmet Ali, GÜNAY, Mustafa (2005). “Bolvadin Kentinin Gelişiminde Coğrafi Koşulların Rolü”, A.K.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, 7 (2): 129-156.
ÖZŞAHİN, Emre (2010a). “Hatay Havaalanının Jeomorfolojik Özellikler ve Doğal Risk Açısından Değerlendirilmesi”, TURKISH STUDIES -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308-2140, Volume 5/4, Fall 2010, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.1750, p. 1390-1411.
ÖZŞAHİN, Emre (2010b). “Antakya’da (Hatay) Yer Seçiminin Jeomorfolojik Özellikler ve Doğal Risk Açısından Değerlendirilmesi”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13 (23): 1-16.
ÖZŞAHİN, Emre, ÖZDER, Adem (2011). Antakya Şehri ve Jeomorfolojik Birimler Arasındaki İlişkinin Zamansal Değişimi (HATAY). Fiziki Coğrafya Araştırmaları; Sistematik ve Bölgesel (Editör: Deniz EKİNCİ), s.: 657-680, İstanbul: Türk Coğrafya Kurumu Yayınları No: 6.
ÖZŞAHİN, Emre (2014). “CBS Kullanılarak Şehir ve Jeomorfoloji Arasındaki İlişkinin İncelenmesi: Tekirdağ Şehri Örneği”, Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6: 93-122.
ÖZYAVUZ, Murat (2011). “Tekirdağ Kent Merkezinin Zamansal Değişiminin Uzaktan Algılama İle İncelenmesi”, Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 8 (1): 65-74.
SATKIN, Münir (2012). Osmanlı Dönemi Tekirdağ Evleri. Tekirdağ: T.C. Tekirdağ Valiliği Yayınları.
SEVİN, Veli (2003). Anadolu Arkeolojisi (Başlangıçtan Persler’e Kadar). Genişletilmiş Dördüncü Basım, İstanbul: DER Yayınları.
SÖNMEZ, Mehmet Emin, AKGÜL, Veysel (2013). “Şanlıurfa Şehrinin Alansal Gelişiminin Tarihi Yapıların Konumları ve Uydu Görüntüleri ile Belirlenmesi”, Türk Coğrafya Dergisi, 61: 45-62: 45-62.
TEZCAN, Şaban (2003). Çanakkale’de Şehirsel Gelişme ve Mekânsal Değişim. Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
TOLUN DENKER, Bedriye (1970). Balıkesir Ovasında Yerleşme ve İktisadi Faaliyetler. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları No: 1530.
TOLUN, Bedriye (1973). “Tekirdağ Şehir Nüfusu”, İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, 18-19: 151-166.
TUNAY, Metin, ATEŞOĞLU, Ayhan (2004). Uzaktan Algılama Teknikleri ve CBS Kullanılarak Bartın Çevresinde Doğal Olmayan Değişikliklerin Belirlenmesi. 3. Coğrafi Bilgi Sistemleri Bilişim Günleri Bildiriler Kitabı, s.: 435-444, İstanbul: Fatih Üniversitesi.
TUNCEL, Metin (2011). “Tekirdağ (Bugünkü Tekirdağ)”, TDV İslâm Ansiklopedisi, Cilt: 40: 362- 364.
TUNÇDİLEK, Necdet (1986). Türkiye’de Yerleşmenin Evrimi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
TURGUT, Hilal, YEŞİL, Pervin, ATABEYOĞLU, Ömer, YILMAZ, Hasan (2010). “Evaluation of the Current State of Historical City Center of Erzurum and Production of Related Maps”, Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 11 (2): 30-42.
VERSTAPPEN, Herman Theodoor (1983). Applied Geomorphology. The Netherlands: International Institute for Aerial Survey and Earth Science.
YALÇINLAR, İsmail (1967). “Türkiye’de bazı şehirlerin kuruluş ve gelişmesinde jeomorfolojik temeller”, İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, 16: 53-66.
YAVUZ ÖZALP, Ayşe, AKINCI, Halil, TEMUÇİN, Sebahat (2013). “Artvin İli Arazisinin Topografik ve Bazı Fiziksel Özelliklerinin Tespiti ve Bu Özelliklerin Arazi Örtüsü ile İlişkisinin İncelenmesi”, Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 14 (2): 292- 309.
YILDIRIM, Ünal, KILIÇ, Ferhat (2006). Uzaktan Algılama Yöntemleri ile Afyonkarahisar’ın Şehirsel Gelişiminin İzlenmesi. IV. Coğrafi Bilgi Sistemleri Bilişim Günleri, 13-16 Eylül 2006, İstanbul: Fatih Üniversitesi.
YILMAZ, Hacı Murat, REİS, Selçuk, ATASOY, Mustafa (2007). Türkiye’de Yeni İllerin Kentsel Gelişim Surecinin Coğrafi Bilgi Sistemleri ile Belirlenmesi: Aksaray Örneği. TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası, Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemleri Kongresi, 30 Ekim-2 Kasım 2007, Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi.
YÜCEŞAHİN, M. Murat, BAYAR, Rüya, ÖZGÜR, E. Murat (2004). “Türkiye’de Şehirleşmenin Mekânsal Dağılışı ve Değişimi”, Coğrafi Bilimler Dergisi, 2 (1): 23-39.