TARİHİN SON DRETNOTU: YAVUZ (GOEBEN)

19. yüzyıl sonlarında başlayan silahlanma yarışı, deniz alanlarında kendisini yeni gemi inşa programlarının hayata geçirilmesi ile göstermiştir. Denizde üstün hale gelebilmek için daha süratli ve uzun menzilli toplara sahip gemilerin inşası öngörülmüş ve bu yarış dretnot sınıfı gemilerin inşası ile sonuçlanmıştır. Almanya'nın bu yarışta inşa ettiği ikinci dretnot olan Goeben (Yavuz) kızaktan indirildiğinde, bu geminin dünyada imparatorluklar döneminin sona ermesine sebep olacağını, özellikle de Türk tarihinde çok önemli bir rol üstleneceğini hiç kimse tahmin dahi edememişti. Döneminin en üstün gemisi olarak kabul edilen Goeben (Yavuz) savaş süresince girdiği tüm muharebelerden başarı ile çıkmış, Karadeniz'de Ruslara karşı Osmanlı Devleti'nin sigortası olmuştur. Bu güne kadar Goeben (Yavuz) muhabere kruvazörü ile ilgili birçok çalışma yapılmış, yapılan çalışmalarda daha ziyade geminin Osmanlı Devleti sancağı altına girmesi ile savaş sonuna kadar yaptığı faaliyetler incelenmiştir. Bu çalışmada aldığı mayın yaralarına rağmen batmayan Yavuz (Goeben)'un teknik özellikleri, Osmanlı ve Türk sancağı ile görev yaptığı dönemde yapılan onarımlar ile hizmet dışına ayrılması süreci incelenecektir. Ayrıca parçalanmak üzere MKEK'na satıldığı dönemde yaşayan son dretnot olarak ifade edebileceğimiz Yavuz (Goeben)'un müze olarak kalması için Türk ve Alman basını tarafından yapılan gayretlere değinilecektir. Konunun hazırlanmasında milli arşiv belgelerinin yanı sıra Amerikan Ulusal Arşivi belgelerinden istifade edilmiştir

THE LAST DREADNOUGHT IN HISTORY: YAVUZ (GOEBEN)

The armament race which had begun in the late 19th century came into prominence in the maritime with the realization of the programs considering the construction of new ships. The construction of faster ships with long-range cannons had been stipulated in order to become superior on the sea and this race had been concluded with the construction of dreadnought class ships. When Goeben (Yavuz), which was the second dreadnought constructed in Germany, had been launched nobody could have estimated that the ship would bring the end of the age of empires in the world and that it would held a significant role in Turkish History. Being considered as the most superior ship of the period, Goeben (Yavuz) succeeded in all the battles during the war and served as the insurance of the Ottoman State at the Black Sea against the Russians. Various studies have been made on the battle cruiser Goeben (Yavuz) up to the present and in most of the studies evaluated the process through which the dreadnought passed under the Ottoman flag and the activities performed by the cruiser until the end of the war. In this study the technical specifications of Yavuz (Goeben) which did not sink despite the mine wounds it had, the repairs made on the ship during the period it sailed under the Ottoman and Turkish flags, and the process of its discarding will be evaluated. Besides, the study will also focus on the efforts made to keep Yavuz (Goeben), which can be considered as the last dreadnought alive when it was sold to MKEK to be dismantled, as a museum. Throughout the study national archival documents and documents from US National Archives has been used.

PDF

___

A. Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA) İradeler, Hariciye Kısım Evrakı, (BOA.İ.HR.)
434/1332, 10/C/1332 (Hicri).
Bab-ı Ali Evrak Odası (Arşivi) Belgeleri (BEO)
4283/321156, 10/C/1332 (Hicri).
Dahiliye Nezareti Şifre Kalemi, (DH.ŞFR.)
436/45, 28/Te/1330 (Hicri), 43/222, 19/N/1332 (Hicri)
Dahiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye 3.Şube Müdüriyeti (DH.EUM.)
İstanbul Deniz Müzesi Arşivi (İDMA) Belge Katalogları, Mülga-i Bahriye 10 Numaralı Belge Kataloğu (MB-X)
339/1, Kanuni Sani 1918; 484/65, 9 Kasım 1921; 484/66, 4 Aralık 1921; 484/197, 16 Aralık 1918; 484/278, 11 Aralık 1918; 484/294, 10 Aralık 1916; 484/301, 7 Şubat 1917; 484/303, 26 Ocak 1917; 484/535, 536, 537, 21 Temmuz 1920; 482/552, 2 Eylül 1920.
Raşit Metel Arşivi
Coşkun Güngen Arşivi
Turhan Özer Arşivi
Celalettin Yavuz Arşivi
Genelkurmay ATASE Başkanlığı Arşivi (ATASE) Tarihçe Kolleksiyonu I, Dz.K.K.Tarihçesi, (1923-1935)
Gölcük Tersanesi Komutanlığı Fotoğraf Arşivi
F. National Archives and Records Administration/ABD (NARA) Defence of Turkey, 13 Ekim 1950.
US Regional Military Guidance on Turkish Forces Proposed fo 1953 Annual Review,
Report on Effectiveness of Forces Turkey, 31 Aralık 1953.
Cumhuriyet
Hürriyet
Tercüman
ARMAOĞLU, F. (1983), 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi, 1914-1918, İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara.
BARGUT, Ş. (2000), Birinci Dünya Harbi’nde ve Kurtuluş Savaşında Türk Deniz Harekatı, Deniz Basımevi, Ankara,.
BAŞ, E. (2008), Türk Tarihinde YAVUZ Zırhlısının Rolü, Deniz Basımevi Müdürlüğü, İstanbul.
BENNETT, G. (2005), Naval Battles of the First World WarT, Pen & Sword Military Classics, London.
BREYER, S. (1973), Battleships and Battlecruisers of the World, 1905–1970, Macdonald and Jane's, London.
CAMPBELL, N.J.M. (1978), Battle Crusiers, Conway Maritime Press, Greenwich.
ÇULCU, M. (2004), İkdam Gazetesi’nde Çanakkale Cephesi, Denizler Kitabevi, İstanbul.
GÜVENÇ, S. (2008), Osmanlıların Dretnot Düşleri, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
HALPERN, P. G. (1995), A Naval History of World War I, Naval Institude Press, Annapolis.
IŞIN İ., B. (2006), Cumhuriyet Bahriyesi Kronolojisi 1923’ten 2005’e, Deniz Basımevi, İstanbul.
LANGENSIEPEN B. & GÜLERYÜZ A. (2000), Osmanlı Donanması 1828-1923, Denizler Kitabevi, İstanbul.
LOREY Amiral (1946), Türk Sularında Deniz Hareketleri, çev.: Tekirdağlı H.Sami, Genelkurmay Başkanlığı
MAKELA, M. E. (2006), Yavuz (Goeben)’un İzinde, çev.: Namık Kemal Ebiz, Deniz Basımevi, İstanbul.
SANDER, O. (2005), Siyasi Tarih (İlkçağlardan 1918'e), İmge Kitabevi, İstanbul.
STAFF, G. (2006), German Battlecruisers: 1914–1918, Osprey Books, Oxford.
TUNABOYLU, İ. (2006), Yavuz (Goeben) Zırhlısı, Deniz Basımevi, İstanbul.
YAVUZ, C. (2001), Osmanlı Bahriyesinde Yabancı Misyonlar, Deniz İkmal Grup K.lığı Basımevi, İstanbul.
UÇAROL, R. (1985), Siyasi Tarih, Filiz Kitabevi, İstanbul.
UÇAROL, Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Tarihçesi (2000), Dz.K.K.lığı Kh. Basımevi, Ankara.
UÇAROL, Gölcük Tersanesi Komutanlığı Tarihçesi (1999), Gölcük.
UÇAROL, Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi (1976), C.8, Gnkur Basımevi, Ankara.
AVCI, S. (2000), Goeben (Yavuz), Deniz Kuvvetleri Dergisi, S.579, Kasım, ss.104-113.
BEDİRHAN, Y. – ATABEY, F. (2013), “Osmanlı Bahriyesi’nde Yabancı Danışmanlar (1808- 1918)/ Foreign Advisors In The Ottman Navy (1808-1918)”, TURKISH STUDIESInternational Periodical For The Languages, Literature And History Of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308-2140, Volume 8/5, Spring, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.4634, p. 127-139.
DOĞANAY, R. (2014), “Milli Mücadele ve Cumhuriyetin İlk Yıllarında Türk-Amerikan İlişkileri (1918-1927)/ Türk and American Relations At The First Years of National Struggle And Republic (1918-1927)”, TURKISH STUDIES- International Periodical For The Languages, Literature And History Of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308-2140, Volume 9/4,
Spring, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.6854, p. 371-388.
GÜVENÇ, S., BARLAS, D. (2003), “Atatürk’s Navy Determinants of Turkish Naval Policy, 1923-1938”, International Journal of Stratejik Studies, 26/1 (March), ss 1-35.
KAYARLAR, F. (1976), Yavuz’dan Anılar, Deniz Kuvvetleri Dergisi, 493 (Nisan), ss.33-38.
KERVANKIRAN, İ. (2014), “Dünyada Değişen Müze Algısı Ekseninde Türkiye’deki Müze Turizmine Bakış/Perspective Of Museum Tourism In Turkey In Termes Of Changing Museum Perception In The World”, TURKISH STUDIES- International Periodical For The Languages, Literature And History Of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308-2140, Volume 9/11, Fall, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.7522, p. 345-369.
TUNABOYLU, İ. (2013a), “ABD Türkiye Askeri Ataşesi Albay Elliot'un Raporları Işığında Cumhuriyet Donanmasının İtalya'dan Aldığı Harp Gemileri”, Askeri Tarih Araştırmaları Dergisi, 22, ss. 89-107.
TUNABOYLU, İ. (2013b), Midilli’nin Sonunu Hazırlayan İmroz Harekâtı, Studies of The Ottoman Domain, C.3, S.4, ss. 34-46.
TUNABOYLU, İ. (2015), Çanakkale Cephesinde Donanma Desteği, Studies of The Ottoman Domain, C.5, S.8, ss. 21-47.
WANNER, V. M.-C. (1976), “Die letzten Monate der Goeben”, Marine Rundschau, Lehmanns, München, S. 9, ss.562-568.
NOYAN, B. (1997), Birinci Dünya Harbi’ne Nasıl Girdik?, Hayat Tarih Mecmuası, S.8 (Ağustos), ss.47-55.
NOYAN, B. “TCG YAVUZ’un Donanma’dan Ayrılma Töreni” (1973), Deniz Kuvvetleri Dergisi, s.36.
http://www.hnsa.org/ (ET: 20 Aralık 2014).
http://tr.wikipedia.org/wiki/Cidar (ET: 12 Aralık 2014).