TAMAMLANMAMIŞ TARİHİ BİR PORTRE: HACI BEKTAŞ-I VELİ

Hacı Bektaş-ı Veli, Türkiye'de resmi veriler mevcut olmadığından, kaynaklarda nüfuslarıyla ilgili olarak en az 8, en fazla 20 milyon olmak üzere çeşitli rakamlarla dile getirilen1 Alevi-Bektaşilerin inanç önderlerinden biridir. Düşüncelerinin etkisi yüzyılları aşan Hacı Bektaşı Veli; hayatı, eserleri ve misyonu tartışılan; bu tartışmalar sonucunda doğduğu çevre, ismi, soyu, hayatı ve eserleri hakkında geniş bir literatür meydana gelen tarihi bir şahsiyettir. Fakat Hacı Bektaş-ı Veli'yle ilgili literatürde ele alınan birçok konuda yapılan tartışmalar henüz bir neticeye bağlanmış değildir. Bu da, bir taraftan Hacı Bektaş-ı Veli'nin ismi etrafında yapılan tartışmaların odağında hayatı, eserleri ve fikirleri yer aldığı için "Hacı Bektaş-ı Veli kimdir?" sorusuna verilen cevapların gözden geçirilmesini ve mevcut sorunun yeniden cevaplandırılmasını, diğer taraftan Alevilik-Bektaşilikle ilgili farklı bakış açılarını yansıtan yeni çalışmaların gerekliliğini ortaya koymaktadır. Bu gerekliliklerden hareketle Hacı Bektaş-ı Veli'nin bir portresinin çıkarılması hedeflenen bu çalışmada, önce Hacı Bektaş-ı Veli'nin yaşadığı çevre, ismi, soyu, hayatı ve eserleriyle ilgili olarak kaynak taramasında elde edilen veriler, daha sonra, bu konuda bir ilk olarak, bağlılarının Cem Töreni'nde okudukları "gülbang"larda Hacı Bektaş-ı Veli'yle ilgili ifadeler bir tablo halinde verilmiştir. Bu makalenin amacı, Hacı Bektaş-ı Veli'nin ismi etrafında oluşan literatürden yararlanarak, Hacı Bektaş-ı Veli'nin hayatının hakkettiği düzeyde araştırma ve inceleme konusu yapılmadığına dikkati çekmek ve bu nitelikteki çalışmaların, Hacı Bektaş-ı Veli'yi, fikirlerini ve bağlılarını (Alevileri-Bektaşileri) anlamak için gerekli olduğunu ortaya koymaktır.

AN IMCOMPLETE HISTORICAL PORTRAIT: HACI BEKTAŞ-I VELİ

Hacı Bektaş-ı Veli, by reason of the fact that there is any formal data in Turkey, is one of the religious leaders of Alewi-Bektashi people who are at least 8 million at most 20 million of the population according to some different resources. Hacı Bektaş-ı Veli whose ideas go beyond the centuries is a historical character that his life, works and mission are debated; at the result of these discussions a broad literature has occurred about his hometown, name, breed, life and works. However, debates which are dealed many subjects at literature about Hacı Bektaş-ı Veli have not reached a conclusion yet. This issue presents on the one hand, in the eye of the storm about the name of Hacı Bektaş-ı Veli, to revise given answers to the question that "who is Hacı Bektaş-ı Veli?" and to re-reply current question. On the other hand, it presents the necessity of new studies which reflects different point of views about Alawism-Bektashism. Thus, this work which is targeted to remove one of Hacı Bektaş-ı Veli's portrait at first analyzes obtained datas about his environment, name, breed, life an works in literature review and then ,as a first in this subject, statements that members who read gülbangs about Hacı Bektaş-ı Veli in Cem ceremony are given as tabular. In this article, even though a broad literature about Hacı Bektaş-ı Veli's life and ideas are composed, many points of his life which has not enlightened yet. This result puts forth the necessity of new studies to understand Hacı Bektaş-ı Veli's life, ideas and members (AlewisBektashis).

PDF

___

Ahmet Rıfkı, Bektâşî Sırrı, Asır Matbaası, Dersaâdet, 1325.

Ahmet, Eflaki, Ariflerin Menkıbeleri, çev. T. Yazıcı, Hürriyet Yay., Gstanbul, 1973, cilt I.

Âşık Paşazade, Osmanoğulları'nın Tarihi, haz. K. Yavuz ve Y. Saraç, Gstanbul, 2003.

Aşıkpaşaoğlu Tarihi, haz. A. N. Atsız, KTB Yay., Ankara, 1985.

ATEg, Süleyman, Sülemi ve Tasavvuf Tefsiri, Sönmez NeGriyat, Gstanbul, 1969.

BENDER, CemGit, Kürt Uygarlığında Alevilik, Kaynak Yayınları Gstanbul,1991

BGRDOĞAN, Nejat, Anadolu Aleviliği'nde Yol Ayrımı, Mozaik Yay. Gstanbul, 1995.

BGRDOĞAN, Nejat, Çelebi Cemalettin Efendi'nin Savunması (Müdafaa), Berfin Yay., Gstanbul, 1994.

BOZKURT, Fuat, Aleviliğin Toplumsal Boyutları, Yön Yay., Gstanbul, 1990.

COgAN, Esad, Hacı Bektaş-ı Veli, Makalat, Seha NeGriyat, Ankara, 1971.

ÇELGK, Celalettin, Gsim Kültürü ve Din: gahıs Gsimleri Üzerine Bir Din Sosyolojisi Denemesi, Çizgi Yay., Konya, 2005.

ELVAN, Çelebi Menakıbu'l-kudsiyye fi Menasıbi'l-Ünsiye, haz. G. E. Erünsal ve A. Y. Ocak, Ankara, 1995, 1994, 2003, 2011. beyitler.

ERÖZ, Mehmet,Türkiye'de Alevilik ve Bektaşilik, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara, 1990.

Evliya Çelebi Seyahatnâmesi,Yapı-Kredi Yay., Gstanbul, 1996-19991.

EYUBOĞLU, G. Zeki, Bütün Yönleriyle Hacı Bektaş Veli, Özgür Yay., Gstanbul, 1989.

Gelibolulu Ali Mustafa Efendi, Kitabü"t-Tarih-i Künhü"l-Ahbar, haz. A. Uğurlu v.d., Kayseri : Erciyes Üniversitesi Yay., Kayseri, 1997, cilt I, s. 88, 90.

GÜZEL, Abdurrahman, "Hacı Bektaş Veli'nin Hayatı ve Eserleri" Genç Erenler Özel Sayı, Ankara 1998.

Hacı BektaG-ı Veli, Makalat / Alevi-Bektaşi Klasikleri, haz. A. Yılmaz, v.d., TDV Yay., Ankara, 2007.

Hezarfen A., haz. C. gener, Karacaahmet Sultan Derneği Yay., Gstanbul, 2002.

GRENE, Melikoff, Hacı Bektaş Efsaneden Gerçeğe", Cumhuriyet Kitapları, Gstanbul, 1998.

Kabır Al- Marumi Bashir Bin Muhammad H,. A Guide to Islamic Names, Safa Pres, Saudi Arabia, 1990.

KÖPRÜLÜ, Fuad, "Anadolu'da İslamiyet", Mihrâb, s. 86.

KÖPRÜLÜ, Fuad, Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, 2. basım, DGB Yay., Ankara, 1966.

Menakıb-ı Hacı BektaG-ı Veli (Vilayet-name), haz. A. Gölpınarlı, Gnkılap ve Aka Kitabevi, Gstanbul, 1958.

Meydan Larousse Ansk. Bektaşi maddesi, Sabah Yay. C: III.

MGKAGL, Bayram, Ahi Evren ve Ahi Teşkilatının Kuruluşu, y.y., Konya, 1991.

NOYAN, Bedri, Bektaşilik Alevilik, Nedir, Ankara, 1987.

OCAK, A. YaGar, Babailer İsyanı, Dergah Yay., Gstanbul, 1980.

OCAK, A. YaGar, Osmanlı İmparatorluğu'nda Marjinal Sufilik: Kalenderiler, Ankara, 1992.

OCAK, A. YaGar, Türk Sufiliğine Bakışlar. "Anadolu Heterodoks Sufiliğinin Temel Taşı: Hacı BektaG-ı Veli El- Horasani (?-1271)", GletiGim Yay., Gstanbul, 1996.

ÖZ, Baki, BektaGilik Nedir? (BektaGilik Tarihi), Der Yay., Gstanbul, 1997.

ÖZ, Gülağ Özkaynaklarından Alevilik- BektaGilik AraGtırmaları, Can Yay., Gstanbul, 1999.

ÖZTÜRK, Y. Nuri, Tarih Boyunca BektaGilik, Yeni Boyut Yay., Gstanbul, 1990.

PaGazade ÂGık, Osmanoğulları"nın Tarihi, haz. K. Yavuz, Saraç, Yekta, K Kitaplığı, Gstanbul, 2003.

RÜgTÜ, gardağ, Her Yönü ile Hacı BektaG-ı Veli ve En Yeni Eseri gerh-i Besmele, Gzmir, 1985.

SEZGGN, Abdulkadir, Hacı BektaG Veli ve BektaGilik, Sezgin NeGriyat, Gstanbul, 1990.

TURAN, Osman, Selçuklular Tarihi ve Türk Gslam Medeniyeti, Turan NeGriyat Yurdu Yayınları, Gstanbul, 1969.

Türk Ansiklopedisi, "BektaG" maddesi, Ankara, 1953.

ULUÇAY, Ömer, Gülbang Alevilikte Dua, Ajans Bir Yay., Adana, 1992.

ULUSOY, A. Celalettin, Hacı BektaG-ı Veli ve Alevi-BektaGi Yolu, HacıbektaG 1986.

YAZICI, Mehmet, Alevilik/Alevi DerviGlerinin ve Gülbanglarının Sosyolojik Analizi, Çıra Yayınları, Gstanbul, 2011.

YÜRÜKOĞLU, Rıza, Tarihte ve Günümüzde Alevilik, Alev Yay., Gstanbul, 1990.