KUR'AN'I KERİM'DE MÜSTAZ'AF KAVRAMI

Müstaz'af kavramı Kur'an'da kullanılan kavramlardan biridir. Kur'an'da z-a-f kökünden müştak olmak üzere birçok kullanım vardır. Bu kullanımların iki temel anlamı vardır. Biri zayıf ve güçsüz olmak, ikincisi kat kat olmak. Bunun yanında bu kökten türeyen kelimelerin aciz olmak, güçsüz bırakmak, zayıf ve güçsüz görmek, zaaflık göstermek gibi anlamları da vardır. Aynı zamanda tabi olanlar, çaresiz erkekler kadınlar ve çocuklar anlamında kullanımlarda mevcuttur. Kur'an'da müstaz'af zayıf ve güçsüz olmak anlamında kullanılmıştır. Müstaz'af kavramıyla kavimleri içerisinde güçsüz bırakılan kesimlerin davranış biçimleri ortaya konulmuştur. Bunlardan bir kısmının davranışı tasvip edilmiştir. Çünkü bunlar gerçek manada müstaz'aftırlar. Bir kısmının davranışı Kur'an tarafından şiddetle tenkit edilmiştir. Bunlar ise gerçekte müstaz'aflardan değildir. Sadece kendilerini sorumluluktan kurtarmak için böyle görünmeyi tercih eden kimselerdir. Kur'an'a göre bazı müstaz'aflar zayıf olmalarına rağmen kendilerine zulmeden kimselere bir direnç göstermişlerdir. Bunlar gösterdikleri bu mukavemete karşılık olarak dünya ve ahiret hayatında ödüllendirilmişlerdir. Diğer müstaz'af grup ise içerisinde yaşadıkları toplumla birlikte hareket etmişlerdir. Kur'an bu çeşit müstaz'afları tasvip etmemekte, onları eleştirmektedir. Kur'an, bu müstaz'aflardan yaşadıkları belde de dinlerini ve değerlerini ortaya koyamama durumunda hicret etmelerini istemektedir. Başka bir grup müstaz'af ise kavimleri içerisinde yaşayan fakat çeşitli sebeplerle hicret etme imkânı olmayan edememişlerdir. Bu bakımdan maruz görülebilir. Fakat hicret etme fırsatı bulduklarında kendilerinden hemen hicret etmeleri beklenir. Ayrıca zalim bir kavim içerisinde yaşamak zorunda kalan, hicret edemeyen müstaz'afların kurtarılması gerekir. Kur'an, bu müstaz'aflar için savaşmayı diğer Müslümanlara bir zorunluluk olarak görür.

WEAKNESS CONCEPT IN KUR'AN

The concept of weakness (Müstaz'af) is one of the notions used in Kur'an. In Kur'an, there are many usage of this word derived from the roots of z-a-f. There are two basic means of these us. The first one is being weak and powerless, and the second is plication or to grow exponentially. Besides the words which derived from this root have also meanings such as, be incapable, leave weak, see weak and powerless and show weakness. Therewithal, there are usages meant to dependent ones, desperate men, women and children The müstaz'af is used in Kur'an within the meaning of being weak and powerless. By the concept of Müstaz'af the behavior of communities left powerless in their nations were revealed. The behavior of some of them has been approved. Because these are weak and powerless in the real sense. The behavior of some has been strongly criticized by the Qur'an. The latter ones are not really of the weak and powerless. They are the ones who seem such just prefer to avoid responsibility. According to Kur'an, although they were weak, some weak and powerless ones showed a resistance to persecuted people. They were awarded in life of this world and the hereafter in response to the strength that they showed. The other vulnerable groups acted with the community in which they live. Kur'an does not approve of this kind of weak and powerless people and criticizes them. Kur'an want from these people to emigrate in case of failure to reval their religion and values in the town they live. Another weak and powerless group is the ones who live within their tribes but for various reasons not have the opportunity to migrate. They could not emigrate due to facilities did not allow. In this regard, they could be excused. But it is expected from them immediately to migrate whenever they found opportunity for emigration. Furthermore, the weak and powerless peoples (Müstaz'af) who are forced to live in a cruel tribes and unable to emigrate must be rescued. The Kur'an sees as an obligation for other muslims to fight for these müstaz'af.

PDF

___

Ahmed b. Hanbel (1981), Müsned, İstanbul: Çağrı Yayınları.
Akyüz, Vecdi (1998), Kur'an'da Siyasî Kavramlar, İstanbul: Kitabevi Yay.
Alper, Hülya (2006), "Münafık", DİA, İstanbul: TDV Yay., c. XXXI, s. 565-568.
Ateş, Süleyman (1989), Yüce Kur'ân'ın Çağdaş Tefsiri, İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat.
Begavi, Hüseyin b. Mesud (2010), Tefsiru'l-Begavi: Mealimü't-Tenzil, Lübnan: Daru'l-Kütübi'l- İlmiyye.
Beyzâvî, Ebû Saîd Nasırüddin Abdullah b. Ömer b. Muhammed (2004), Envarü't-Tenzil ve Esrarü't-Te'vil = Tefsirü Beyzâvî, Tak: Mahmud Abdulkadir Arnaûd, Beyrut: Daru Sadr.
el-Bûti, M.Said Ramazan (t.y): Peygamberimiz ve Hayat: Fıkhu's-Siyre, İstanbul: Milli Gazete.
Canbulat, Mehmet (2010), "Müstez'af", Dinî Kavramlar Sözlüğü, Ankara: DİB Yay.
Cevherî, Ebu Nasr İsmail b. Hammad, es-Sıhah Tacü'l-Luga ve Sıhahü'l-Arabiyye, thk: Emil Bedi' Ya'kub, Muhammed Nebil Tarifi, Darü'l-Kütübi'l-İlmiyye , Beyrut, 1999-1420.
Çakan, İsmail L. (1992), "Bekkâîn" DİA, İstanbul: TDV Yay., c. V, s. 363-364.
Çantay, Hasan Basri (1979), Kur'ân'ı Hakîm ve Meâl-i Kerim, İstanbul.
Çelik, İbrahim (2004), " Mele' " DİA, Ankara: TDV Yay., c. XXIX, s. 36-37.
Derveze, İzzet (1998), et-Tefsirü'l-Hadîs, Çev: Şaban Karataş vd., İstanbul: Ekin.
Karagöz, İsmail (2010), Dinî Kavramlar Sözlüğü, Yayına Hazırlayan: İsmail Karagöz, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yay.
Dinî Terimler Sözlüğü (2009), edit: Ahmet Nedim Serinsu, Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yay.
Ebû Dâvud, Süleyman b. Eş'as (1981), Sünen, I_V, İstanbul: Çağrı Yayınları.
Erten, Mevlüt (2014), "Kur'an'da Murâkabe ve Münafıklar" Turkish Studies -International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 9/11 Fall ANKARA-TURKEY .
Esed, Muhammed (1997), Kur'an Mesajı, Çev. Cahit Koytak, Ahmet Ertürk, İstanbul: İşaret Yay.
Görgün, Tahsin (2003), "İslam Dünyası ve Gelecek Dünya Düzeni", XXI. Yüzyılda İslâm Dünyası ve Türkiye (Milletlerarası Tartışmalı İlmi Toplantı), İstanbul: Ensar Neşriyat.
Hamidullah, Muhammed (2003), İslâm Peygamberi, Çev: Salih Tuğ, Ankara: Yeni Şafak.
İbn-i Haldun, Abdurrahman bin Muhammed bin Haldûn Hadramî (2004), Mukaddime, Çev: Halil Kendir, Ankara: Yeni Şafak.
İbn Kesîr, Ebu'l-Fidâ İsmâil (1402-1981), Muhtasar Tefsirü İbn-i Kesir, İht ve Tahk. Muhammed Ali Sabunî, Beyrut: Daru'l-Kur'ani'l-Kerîm,
İbn Mace, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezid el-Kazvini (1983), Sünenu İbn Mace, Tahk. Muhammed Mustafa A'zami, Riyad: Şeriketü't-Tıbaati'l-Arabî.
İbn Manzûr, (2011), Ebü'l-Fazl Muhammed b. Mükerrem b. Ali el-Ensârî, Lisânü'l-Arab, Beyrut, Dâru Sadr.
El-Kâdî, Abdulfettah, (1996), Esbâb-ı Nüzûl, Türkçesi: Salih Akdemir, Ankara, Fecr Yayınevi.
Karaman, Hayrettin vd (2007), Kur'an Yolu, Ankara: DİB Yay.
Kutup, Seyyid (2012), Fîzılâl-il Kur'an, Çev: Bekir Karlığa, M. Emin Saraç, İ. Hakkı Şengüler, İstanbul: Birleşik Yay.
Mahalli, Celaleddin-Suyutî, Celaleddin (t.y), Tefsirü'l-Celaleyn, İstanbul: Bilgi Kitabevi Yay.
Mevdudi, Ebu'l-A'la (1997), Tefhimu'l-Kur'an, Çev: Muhammed han Kayani vd., İstanbul: İnsan Yay.
Mukâtil b. Süleyman (2004), Kur'an Terimleri Sözlüğü, Tahk: Abdullâh Mahmûd Şehhâte, Çev: M. Beşir Eryarsoy, İstanbul, İşaret Yay.
Mukatil b. Süleyman b. Beşir (2003), Tefsiru Mukatil b. Süleyman, Tahk. Ahmed Ferid, Beyrut: Daru'l-Kitabi'l-İlmî.
Müslim, Ebû Huseyn Müslim b. Haccâc (1954), Sahîhu Muslim, I-V, Tahk. M. Fuâd Abdulbâkî, Beyrut: Dâru İhyâi Kutubi'l-Arabî.
Mütercim Âsım Efendi (2013), Kâmûsu'l-Muhît Tercümesi: el-Okyânûsu'l-Basit fî Tercemeti'lKâmûsi'l-Muhît, Ed.: Mustafa Koç, Yay. Haz. : Mustafa Koç, Eyyüp Tanrıverdi, İstanbul, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yay.
Nesefî, Ebü'l-Berekat Hafızüddin Abdullah b. Ahmed b. Mahmud (1416/1996), Tefsirü'n-Nesefi= Medârikü't-Tenzîl ve Hakaikü't-Te'vîl, Tahk: Mervan Muhammed Sa'ar, Beyrut: Darü'nNefais.
Önkal, Ahmet (1998), "Hicret", DİA, İstanbul: TDV Yay., c. XVII, s. 458-462.
Özdemir, Faruk (2015), Kur'an'da Mustaz'af ve Müstekbir Kavramlarının Semantik Analizi, Ankara: Kitap ve Cafe Serüven.
Penrice, John (2010), Kur'ân Sözlüğü, Çev: Ömer Aydın, İstanbul: İşaret Yay.
Râgıb el-İsfahânî (2009), Müfredatu elfazi'l-Kur'ân, Tahk. Safvan Adnan Davûdî, Dımaşk: Dârü'lKalem.
Râzî, Ebû Abdullah Fahreddin Muhammed b. Ömer Fahreddin (1981), Mefatihü'l-Gayb, Beyrut: Darul'l-Fikr.
Sarıçam, İbrahim, (2004), Hz. Muhammed ve Evrensel Mesajı, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
Tirmizî, Ebu İsâ Muhammed b. Îsâ (1981), Sunen, I-V, Çağrı Yay, İstanbul.
Topaloğlu, Bekir (2006), "Müstekbir", DİA, İstanbul: TDV Yay., c. XXXII, s. 138-139.
Ünal, Ali (2011), Kur'ân'da Temel Kavramlar, İzmir: Işık Akademi Yay.
Yaman, Ahmet (2009), "Savaş", DİA, İstanbul: TDV Yay., c. XXXVI, s. 189-194.
Yazır, Elmalı'lı M. Hamdi (1979), Hak Dini Kur'an Dili, , y.y., Eser Neşriyat.
Zebîdî, Ebu'l-feyz Murtaza Muhammed b. Muhammed (2007/1428), Tacü'l-Arus min Cevahiri'lKamus, edit: Abdulmunim Halil İbrahim, Kerim Seyyid Muhammed Mahmud, Beyrut: Darü'l-Kütübi'l-İlmiyye.
Zemahşerî, Ebü'l-Kasım Carullah Mahmud b. Ömer b. Muhammed (2010), Esasü'l-Belaga, thk: Muhammed Basil Uyunussud, Beyrut: Dar'ül Kütüb'il İlmiyye.
Zemahşerî, Ebü'l-Kasım Carullah Mahmûd b. Ömer b. Muhammed (2009), el-Keşşaf an Hakaikı Gavamizi't-Tenzil ve Uyuni'l-Ekavil fî Vücuhi't-Te'vil, Tahk: Muhammed Abdusselam Şahin, Lübnan: Daru'l-Kütübi'l-İlmiyye.