KUR'ÂN KELİMELERİNDE MUBÎN NİTELİĞİNİN YANSIMALARI

'Kuran muhatapları tarafından net bir şekilde anlaşılır' yargısı, genel anlamda kabul edilmekle birlikte ayrıntıları ve alt başlıkları hakkında günümüze kadar uzanan bazı tartışmalardan uzak değildir. Anlaşılır olmak öncelikle metinde kullanılan kelimeler dünyasıyla ilgilidir. Kaynaklarımızda müteşâbih, mukattaa, mücmel, garîb, muarreb şeklinde nitelenen kelimeler ile anlam etkisi yönüyle kırâatler farklı disiplinler altında işlenmiştir. Bu çalışma yalnızca kelime düzeyinde Kur'ân'ın anlaşılır/mubîn bir kitap olmasına yöneltilen sorulardan yola çıkarak onun kelimeler düzeyinde açık anlamlı oluşunu ana hatlarıyla tartışmayı amaçlamaktadır. Kelimelerin fesahati ile ilgili ileri sürülen ve zaman sürecinde altı boşaltılan belâğî kurallar, belâgatın doğası gereği mutlaka yeri geldiğince silikleştirdiği eğitimsel kurallardır ve bu dar kalıplarla Kur'ân kelimelerini değerlendirmeye tabi tutmak mümkün değildir. Bu münasebetle Kur'ân'daki anlaşılması dereceli ve göreceli olarak zor olan kelimelerin değerlendirilmesine, sırf âşinâlık veya kolay anlaşılırlık cihetinden bakılması kelimelerin gönderme yaptığı duygu, çağrışım, zaman, mekân, tarih, medeniyet ve uygarlık unsurlarıyla olan bağlarının ihmâl edilmesine sebep olabilir. Anlam aralığı geniş veya katmanlı veya inceden kalına farklı geçirgenlikteki perdelerle kuşanmış Kur'ân delâletleri, anlaşılamamasının değil anlam zenginliğinin kanıtıdır. Ayrıca kelimelerin anlamlarıyla anlattıkları bazen farklı boyutta olabilir. Ulemânın hurûf-u mukataaya, onların mahreç, sıfat ve ta'cîmine dair sıraladıkları sistematik özellikler bu kabildendir. Cümlelerde olduğu gibi kelimelerde de genel esas "beyân"dır. Beyânın ilâhî olması ise çağlarüstü, çok boyutlu ve aşkın yönlerinin bulunmasını gerektirir.

REFLECTIONS OF EXPLICIT (MUBIN) FEATURE IN QUR'AN WORDINGS

Notwithstanding 'The Qur'an is explicitly understandable by its interlocutors' statement is accepted generally; its details and subheadings are not very far from some discussions extending to the present. Being explicit is primarily related to the vocabulary used in the text. The wordings featured such as müteşâbih (cognate), mukattaa (discrete), mücmel (concise), garîb (vague), muarreb (loanword) and subjects as kırâats (readings) were processed under different disciplines in our sources. This study aims only to discuss the main lines of Qur'an's being understandable at the wording level based upon the questions posed for its being an explicit/mubîn book at wording level. Eloquent norms, which set forth according to the fluency of the wordings and faded in time, are educational norms that definitely fade as the occasion arises by nature of eloquence and it is not possible to evaluate the Qur'an wordings through this narrow angle. In this connection, taking the Qur'an wordings on the aspect of their familiarity or lucidity while evaluating the relatively and gradely hard wordings may lead to neglect of ties with feelings, associations, time, place, culture, and civilization that wordings refer to. Significations of Qur'an, whose meaning range covered with large or layered or various permeable curtains from thin to thick, are proof of its rich content than its incomprehensibleness on the contrary. Additionally, sometimes the meaning of the words and their points may be different. Systematic features on hurûf-u mukataa (discrete letters), their origin, designation and punctuation, which ulema organize, are related to this point. "Statement" is the general principle in wordings as in the sentences. Divine statement requires finding its futuristic, multi-dimensional and transcendent aspects.

PDF

___

Aksan, Doğan, Her Yönüyle Dil I-III, TDK Yayınları, 2. Baskı, Ankara 1978.

Aksan, Doğan, Anlambilim, Engin Yayınevi, Ankara 1998.

Aristotales, Poetika, Çev. İsmail Tunalı, 12. Basım, Remzi Kitabevi, İstanbul 2005.

Aydar, Hidayet, "Mubîn", DİA, XXXI.

el-Bâkillânî, Ebû Bekr, İ'câzu'l-Kur'ân, thk. es-Seyyid Ahmed Sakr, Dâru'l-Meârif, Mısır, ty.

Bayer, İsmail, Keşşaf Tefsirinde Belagat Uygulamaları, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Temel İslâm Bilimleri Anabilim Dalı, Basılmamış Doktora Tezi, Erzurum 2013.

el-Beydâvî, Abdullâh b. Umar, Envâru't-Tenzîl ve Esrâru't-Te'vîl, (Mecmau't-Tefâsîr) içinde, I-VI, Çağrı Yayınları, ty.

Ebu's-Suûd, Muhammed b. Muhammed, İrşad-u Akli's-Selim ilâ Mezâya'l-Kur'ânî'l-Azîm I-VI, 1. Baskı, Dâru'l-Kutubi'l-İlmiyye, Beyrut 1999.

Ebû Hanîfe, el-Fıkhu'l-Ekber, şerh: Aliyyu'l-Kârî, Dâru'l-Kutubi'l-Arabiyyeti'l-Kubrâ, Mısır, ty.

Ebû Şâme, Abdurrahman b. İsmâîl el-Makdisî, el-Mürşidü'l-Vecîz ilâ Ulûmin Tete'allaku bi'l- Kitâbi'l-Azîz, nşr. İbrahim Şemsuddîn, Beyrût: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, 2003.

el-Ezherî, Muhammed b. Ahmed, Tehzîbu'l-Luğa, I-XVI, thk. İ. el-İbyârî, Dâru'l-Kutubi'l- Arabî, 1967.

İbn-i Fâris, Ebu'l-Huseyn Ahmed b. Fâris, es-Sâhibî, ta'lîk: Ahmed Hasan Besc, Dâru'l- Kutubi'l-İlmiyye, 1. Baskı, Beyrût 1997.

el-Halîl, Ebû Abdirrahmân el-Halîl b. Ahmed el-Ferâhîdî, Kitâbu'l-Ayn, I-VIII, thk. M. El- Mahzûmî, İ. es-Sâmirâî, ty.

Hanay, Necattin, Kur'ân Tefsirinde Kıraat Farklılıklarının Rolü: Zeccâc Ve Taberî Örneği , Basılmamış Doktora Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya 2015.

el-Hatîb, Abdullatîf, Mu'cemu'l-Kırâât, I-XI, Dâr Sa'deddîn, Kahire 2000.

el-Hâzin, Alâuddîn Alî b. Muhammed, Meâni't-Tenzîl, I-VI, (Mecmau't-Tefâsîr) içinde, Çağrı Yayınları, ty.

Kiraz, Celil, "Zemahşerî'nin el-Keşşâf'ında Allah'ın Bazı Sıfatlarıyla İlgili Temsîl, Mecâz ve İstiâre Algılamaları", Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, sayı: 2 (17), 2008, (ss. 519-568).

el-Mustafavî, et-Tahkîk fî Kelimâti'l-Kur'ân I-XX, Merkezu Neşri Âsâri'l-Allâme el-Mustafavî, Kum 1408.

en-Nesefî, Ebu'l-Berekât Abdullâh b. Ahmed, Medâriku't-Tenzîl ve Hakâiku't-Te'vîl, (Mecmau't-Tefâsîr içinde), I-IV, Çağrı Yayınları, ty.

er-Rafiî, Muhammed es-Sâdık, İ'câzu'l-Kur'ân ve'l-Belâğatu'n-Nebeviyye, Dâru'l-Kitâbi'l- Arabî, 9. Baskı, Beyrut 1973.

er-Râgıb el-İsfehânî, Mufredâtu Elfâzi'l-Kur'ân, thk., Safvân Adnân Dâv'udî, Dâru'l-Kalem, Dımeşk, 2. Baskı, 1997.

er-Râzî, Muhammed Diyâuddîn Umar, Mefâtîhu'l-Gayb, I-XXXII, Dâru'l-Fikr, 1. Baskı, Beyrut 1981.

es-Suyûtî, Celâleddîn, Mu'tereku'l-Ekrân fî İ'câzi'l-Kur'ân, I-II, Dâru'l-Kutubi'l-İlmiyye, 1. Baskı, Beyrût 1988.

es-Suyûtî, Celâleddîn, el-İtkân fî Ulûmi'l-Kur'ân, Matbaatu Hicâzî, Kahire, ty.

Şa'bân, Zekiyyüddin, Usûlü'l-Fıkhi'l-İslâmî, el-Mektebetu'l-Hanîfîyye, ty.,yy.

eş-Şâtibî, Ebû İshâk İbrâhîm b. Mûsâ, el-Muvâfakât fî Usûli'ş-Şerîa I-IV, Dâru'l-Fikri'l-Arabî, 2.Baskı, 1975.

et-Taberî, Muhammed İbn-i Cerîr, Câmiu'l-Beyân an Te'vîli Âyi'l-Kur'ân, I-XXVI, thk., Abdullâh et-Türkî, Hecr, 1. Baskı, Kahire 2001.

ez-Zemahşerî, Mahmûd (467-538/1075-1144), el-Keşşâf an Hakâik-i Gavâmidi't-Tenzîli ve Uyûni'l-Ekâvîli fî Vucûhi't-Te'vîl, I-IV, Dâru'l-Kutubi'l-İlmiyye, Beyrut 2003.

ez-Zemahşerî, Mahmûd, İ'câzu Sûreti'l-Kevser, thk.: Hâmid el-Haffâf, 1. Baskı, Dâru'l-Belâga, Beyrut 1991.

ez-Zerkeşî, Ebû Abdillâh Muhammed, el-Burhân fî Ulûmi'l-Kur'ân, I-IV, Thk. Muhammed Ebu'l-Fadl İbrâhîm, Dâru'l-Ma'rife, Beyrût, 1391.