CÂHİLİYE DÖNEMİ EVLİLİKLERİ VE MUALLAKA ŞİİRLERİNDE ANLATILAN HAYATIN KUR'ÂN AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

Câhiliye dönemi hakkında bilgi veren kaynakların başında Kur'ân, hadis ve muallaka şiirleri gelmektedir. Kur'ân Arapların yaşamları, inançları ve yaptıkları evlilikler hakkında önemli bilgiler sunmaktadır. Bu bilgilere bakıldığında Câhiliye dönemi insanlarının başta üvey anneleri olmak üzere evlilikte mahremiyet bakımından hiçbir sınır gözetmedikleri görülmektedir. Hadislerde ise Câhiliye döneminde bir erkeğin, soylu bir çocuğa sahip olmak için eşinin başka bir erkekle birlikte olmasına izin verdiği anlatılmaktadır. İlgili hadislerde bu durumun, Câhiliye dönemi insanları için ahlakî bir sorun olarak görülmediği anlaşılmaktadır. Muallaka şiirleri ise insana hayattan maksimum düzeyde haz almayı öğütleyen ifadelerle doludur. Bu şiirlerde anlatılanlar yaşanmış olaylardan ibarettir. Bu açıdan muallaka şiirleri, Câhiliye dönemi yaşamı hakkında bilgi veren en önemli kaynak niteliğindedir. Bu şiirlerde içki ve kadın, eğlencenin iki temel unsuru olarak öne çıkmaktadır. Yine bu şiirlerden eğlencenin bir parçası olan cariyelerin meyhanelerde çalıştırıldığını ve fuhşa zorlandığı görülmektedir. Kur'ân, kâfirlerin hayata eğlence gözüyle baktıklarını belirterek onların azami haz almaya dayalı hedonist hayat felsefelerini eleştirmektedir. Câhiliye dönemindeki şiirlerde anlatılan kadın, aşk, şarap ve meyhane temalarına ve mahremiyet bakımından hiçbir sınır tanımadan yapılan evliliklere bakıldığında Kur'an'da hayata dair yapılan eleştirilerin sosyolojik ve tarihsel bir arka planının olduğu anlaşılmaktadır. Muallaka şiirlerine göre Arapların sosyal hayatı genel olarak, kadın, şarap ve meyhane kültürü üzerine kurulmuştur. Bu durum zamanla Câhiliye toplumunun yozlaşmasına ve ardından kadın, şarap ve eğlenceden ibaret bir hayat anlayışına sahip olmasına neden olmuştur.

SOME ASSESSMENTS OF CÂHLILIYE MARRIAGES AND THE LIFE DESCRIBED IN THE MUALLAQA POEMS ACCORDING TO THE QUR'ÂN

The Qur'ân, Hadith and muallaqa poems are the foremost sources that provide information about life of ignorance period/Jahiliyya. The Qur'ân gives important information about beliefs, lifestyles and marriages of Arabs. When considering the Qur'anic references, it is clearly observed that there is no limit in terms of privacy, including marriage with stepmother for people of Ignorance period. In similar manner, in the Hadith, it is reported that during the Ignorance era, a man who would like to have a noble child let his wife to be with another man. The relevant hadith clarifies that this case is not considered as a moral issue for people of Ignorance. In this regard Muallaqa poems are filled with advises that promote maximum pleasure from life. These poems consist of stories from real lives. In this respect, muallaqa poetry is the most important source which provides information about the life of Ignorance period. In these poems booze and women stand out as the two basic elements of entertainment. Again we learn from these poems that women slaves were significant personalities of entertainment industry. They worked in pubs and also were enforced to prostitution. According to the poetries of Muallaqa, the social lives of the Arabs were generally based on women, wine and taverns. Such perceptions about the social life caused corruption in society and embodied an understanding of life which only consists of women, wine and having fun. That is why the Qur'ân criticizes the hedonistic philosophy of the infidels which focused on maximum pleasure. When considering themes such as women, love, wine and taverns which were described in the poems during the period of Jahiliyya (ignorance) and the marriage with no privacy, it is recognized that the criticisms made by the Qur'ân about life have sociological and historical backgrounds.

___

Ahmed b. Hanbel. (1992). Müsned. İstanbul: Çağrı Yayınları.

Âlûsî, Mahmud Şükrî. (ts.). Buluğu'l-Ereb fî Ma'rifeti Ahvâli'l-'Arab. Nşreden: Muhammed Behcet el-Eserî, Beyrut.

Aydemir, Yaşar. (2007). "Bursalı İsmail Hakkı'nın Eserlerinden Hareketle Şiir Görüşü ve Şiir Yazma Şekli". Turkish Studies-Türkoloji Araştırmaları, www.turkishstudies.net, Doi Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.117, Volume 2/3, Summer, p. 106- 121, Ankara-Turkey.

Ateş, Süleyman. (1997). Kur'ân Ansiklopedisi, İstanbul: Kur'ân Bilimleri Araştırma Vakfı.

el-Begavî, Ebû Muhammed Hüseyin b. Mesud (1420). Meâ'limu't-Tenzîl fî Tefsîri'l-Kur'ân.

Muhakkik: Abdurrezzâk el-Mehdî, Beyrut: Dâru İhyâi't-Türâsi'l-Arabî. el-Behiy, Muhammed. (1195). İnanç ve Amelde Kur'ânî Kavramlar. Türkçesi: Ali Turgut, İstanbul: Yöneliş Yayınları.

el-Beydâvî, Nâsırüddîn Ebû Saîd Abdullâh b. Ömer b. Muhammed eş-Şîrâzî. (1418). Envâru'tTenzîl ve Esrâru't-Te'vîl. Muhakkik: Muhammed Abdurrahman el-Maraşlı, Beyrut: Dâru İhyâi't-Türâsi'l-'Arabî.

Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmâîl. (1992). Sahîhu'l-Buhârî. İstanbul: Çağrı Yayınları.

Cassâs, Ahmed b. Ali Ebû Bekr. (1415). Ahkâmu'l-Kur'ân. Muhakkik: Muhammed Sâdık elKamhâvî, Beyrut: Dâru İhyâi't-Turâsi'l-'Arabî.

Cevâd Ali, (2001). el-Mufassal fî Târîhi'l-Arab Kable'l-İslâm. Ys., Dâru's-Sekafî. el-Cevzî, Ebu'l-Ferec Abdurrahman b. Ali b. Muhammed. (1422). Zâdu'l-Mesîr fî İlmi't-Tefsîr, Muhakkik: Abdurrezzak el-Mehdî, Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-Arabî.

el-Cevziyye, İbn Kayyim. (2011). Bedâi'u't-Tefsîr, Derleyen: Yusrî es-Seyyid Muhammed, mütercimler: Harun Öğmüş-Halil Aldemir, İstanbul: Karınca-Polen Yayınları.

Cin, Halil. (1988). İslâm ve Osmanlı Hukukunda Evlenme. İkinci Baskı. Konya: Selçuk Üniversitesi Basımevi.

Demirayak, Kenan. (2009). Arap Edebiyatı Tarihi-1 Câhiliye Dönemi. Erzurum: Fenomen Yayınları.

Demirayak, Kenan. (2010). Arap Edebiyatı Tarihi-II. Erzurum: Fenomen Yayınları.

Demircan, Adnan. (2004). "Câhiliyye Araplarında Kız Çocuklarını Gömerek Öldürme Âdeti", İstem, yıl: 2, sayı: 3.

Demircan, Adnan. (2003). "Câhiliyye ve Hz. Peygamber Döneminde Çok Kadınla Evlilik", İstem, yıl: 1, sayı: 2.

Derveze, İzzet. (2014). et-Tefsîru'l-Hadîs. Çeviri: Mustafa Altunkaya, İstanbul: Düşün Yayıncılık.

Dönmez, İbrahim Kafi, (2006) "Müt'a" DİA, İstanbul.

Ebû Dâvud, Süleyman b. el-Eşa's. (1992). Sunen. İstanbul: Çağrı Yayınları.

Ebû Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahmân b. Muhammed b. İdrîs b. el-Munzir et-Temîmî elHanzalî er-Râzî. (1419). Tefsîru'l-Kur'âni'l-'Azîm. Muhakkik: Esad Muhammed etTayyib. Üçüncü Baskı. Suud: Mektebetü Nizar Mustafa el-Bâz.

Ebû Şeybe, Ebû Bekir. (1409). el-Kitâbu'l-Musannef fi'l-Ehâdîsi ve'l-Âsâr. Muhakkik: Kemâl Yûsuf el-Hût, Riyâd: Mektebetü'r-Rüşd.

Eyuboğlu, İsmet Zeki. (1985). Yedi Askı Arap Şiirinin İlk Parlak Dönemi. İstanbul: Adam Yayınları.

Fehmi Efendi, Abdurrahman. (2005). Medresetü'l-'Arab. Yayına Hazırlayanlar: Hüseyin Elmalı- Cüneyt Eren, İzmir: Akademi Yayınları.

Ferrâ, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Ziyâd b. Abdullâh b. Manzûr ed-Deylemî. (ts). Me'âni'l-Kur'ân. Tahkik: Ahmed Yusuf en-Necâtî-Muhammed Ali en-Neccâr-Abdulfettâh İsmâîl eş-Şelebî, Mısır: Dâru'l-Mısriyye.

Güleç, Hasanç. (2010). "Şiğâr" DİA, İstanbul.

Günaltay, Şemseddin. (1926). "Kable'l-İslâm Araplarında İctimâî Aile". Dâru'l-Funûn İlahiyat Fakültesi Mecmuası, İstanbul.

Günaltay, Şemseddin. (2013). İslam Öncesi Araplar ve Dinleri. Sadeleştirenler: Mahfuz Söylemez-Mustafa Hizmetli, İkinci Basım, Ankara: Ankara Okulu Yayınları. Fayda, Mustafa. (1993). "Câhiliye" DİA, İstanbul.

İbn Âşûr, Muhammed Tâhir. (1984). et-Tahrîr ve't-Tenvîr. Tunus: ed-Dâru't-Tûnisiyye.

İbn Hişâm, (1995). es-Sîratü'n-Nebeviyye. Tahkîk: Mustafa es-Sekkâ, İbrâhîm el-Ebyârî, Abdülhafîz Şelebî, Beyrut: Dâru'l-Hayr.

İbn Kesîr, Ebu'l-Fidâ İmâduddîn İsmâîl. (1999). Tefsîru'l-Kur'âni'l-'Azîm. Ys: Dâru Tayyibe.

İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullâh b. Müslim ed-Dîneverî. (ts). Garîbu'l-Kur'ân. Muhakkik: Sa'îd el-Lehhâm, ys.

İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezîd. (1992). Sunen. İstanbul: Çağrı Yayınları.

İbn Manzûr, (1996). Lisanu'l-'Arab. Beyrut: Dâru İhyâi't-Turâsi'l-'Arabî.

İbn Mücâhid, Ebu'l-Haccâc b. Cebr el-Kureşî el-Mahzûmi. (1989). Tefsîru Mücâhid. Muhakkik: Muhammed Abdüsselâm, Mısır: Dâru'l-Fikri'l-İslâmî.

İbn Munzir, Ebû Bekir Muhammed b. İbrâhîm en-Nîsâbûrî. (2002). Kitâbu Tefsîri'l-Kur'ân. Tahkik: Said b. Muhammed es-Said, Medine: Dâru'l-Meâsir.

İbn Zemenîn, Ebû Abdullâh b. Abdullâh. (2002). Tefsîru'l-Kur'âni'l-'Azîz. Tahkîk: Ebû AbdullâhHüseyin b. 'Ukkâşe-Muhammed b. Mustafâ el-Kenz, Mısır: el-Fâruku'l-Hadîse. Kitab-u Mukaddes, (1969). İstanbul: Kitabı Mukaddes Şirketi.

Kabakçılı, Osman. (2014). "Harut ve Marut Kıssasının Eş Uyumu Açısından Değerlendirilmesi". Tarih Okulu Dergisi, Mart, Sayı 17, s. 275-291, DOI No:http://dx.doi.org/10.14225/Joh460.

Kurtubî, Ebû Abdullâh Muhammed b. Ahmed el-Ensârî. (1995). el-Câmiu' li Ahkâmi'l-Kur'ân. Beyrut: Dâru'l- Fikr.

Mâverdî, Ebu'l-Hasan Alî b. Muhammed. (ts). Tefsîru'l-Mâverdî (en-Nuketu ve'l-'Uyûn). Tahkîk:Seyyid b. Abdulmaksûd b. Abdurrahîm, Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-'İlmiyye.

Mevdûdî, (1996). Tefhîmu'l-Kur'ân. Tercüme: Muhammed Han Kayanî-Yusuf Karaca-Nazife Şişman-İsmail Bosnalı-Ali Ünal-Hamdi Aktaş, İkinci Baskı. İstanbul: İnsan Yayınları.

Mîr, Mustansır. (1996). Kur'ânî Terimler ve Kavramlar Sözlüğü. Türkçesi: Murat Çiftkaya, İstanbul: İnkılâp Yayınları.

Müslim, Ebu'l-Hüseyin b. el-Haccâc. (1992). Sahîhu Müslim. İstanbul: Çağrı Yayınları.

Mukâtil b. Süleyman, Ebu'l-Hasan. (2003). Tefsîru Mukâtil b. Süleyman. Tahkik: Ahmed Ferid, Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye.

Özkuyumcu, Nadir. (1998). "Hilf" DİA, İstanbul.

Öztürk, Mustafa. (2013). Cahiliyeden İslâmiyete Kadın. İkinci Basım, Ankara: Ankara Okulu Yayınları.

İsfehânî, Ragıb. (2006). Mufredât. Beyrut: el-Mektebetu'l-'Asriyye.

İzutsu, Toshihiko. (ts). Kur'ân'da Allah ve İnsan. Çeviren: Süleyman Ateş, İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat.

İzutsu, Toshihiko. (1991). Kur'ân'da Dinî ve Ahlâkî Kavramlar. Çeviren: Selahattin Ayaz, İstanbul: Pınar Yayınları.

Pırlanta, İsmail. (2015). "Hz. Peygamber Döneminde Eğlence Hayatı". Turkish StudiesInternational Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 10/1 Winter, p. 635-658, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.7919, Ankara-Turkey.

Râzî, Fahruddîn. (1995). Mefâtîhu'l-Gayb. Tercüme: Suat Yıldırım-Lütfullah Cebeci-Sadık Kılıç- Sadık Doğru, Ankara: Akçağ Yayınları.

Sak, Vesile Albayrak. (2015). "Kaside-i Bürde Tercümelerinde Cahiliye Dönemi Gelenekleri". Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 10/8 Spring, p. 385-404, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.8248, Ankara-Turkey.

Sa'lebî, Ahmed b. Muhammed b. İbrâhîm. (2002). el-Keşf ve'l-Beyân an Tefsîri'l-Kur'ân. Tahkîk: Ebû Muhammed b. 'Âşûr, Beyrut: Dâru İhyâi't-Turâsi'l-'Arabî.

Sarıcık, Murat. (1996). "Câhiliye Nikâhı Mut'a ve Diğer Câhiliye Nikâhları". Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı 3.

Sem'ânî, Ebu'l-Muzaffer Mansûr b. Muhammed. (1997). Tefsîrul-Kur'ân. Muhakkik: Yâsir b. İbrâhîm-Ganîm b. Abbâs, Riyâd: Dâru'l-Vatan.

Semerkandî, Ebu'l-Leys Nasr b. Muhammed. (ts). Bahru'l-'Ulûm. ys.

Taberî, Ebû Ca'fer Muhammed b. Cerîr. (2001). Câmiu'l-Beyân an Te'vîli Âyi'l-Kur'ân. Tahrîc: Sıdkı Cemîl el-'Attâr, Beyrut: Dâru'l-Fikr.

el-Vâhidî, Ebu'l-Hasan Ali b. Ahmed. (1415). el-Vecîz fî Tefsîri'l-Kitâbi'l-'Azîz. Tahkik: Safvân Adnân Dâvûdî, Beyrut: Dâru'l-Kalem.

Vehbî, Mehmed. (1966). Hulâsatü'l-Beyân. İstanbul: Üçdal Neşriyat.

Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi. (2001). Hak Dini Kur'an Dili. İstanbul: Yenda Yayın.

Yedi Askı Arap Edebiyatının Harikaları, (2004). Çevirenler: Nurettin Çeviz-Kenan DemirayakNevzat H. Yanık, Birinci Basım. Ankara: Ankara Okulu Yayınları.

ez-Zeccâc, Ebû İshâk. (1988). Meâni'l-Kur'ân. Beyrut: Âlemu'l-Kütüb.

Zemahşerî, (1995). Keşşâf. Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye.

Zeydân, Abdulkerîm. (2012). el-Medhal. Beyrut: Müessesetü'r-Risâle.

Ebû Zeyd, Nasr Hâmid. (2001). İlahi Hitanın Tabiatı. Birinci Baskı, Ankara: Kitâbiyât.

Züheylî, Vehbe. (1991). et-Tefsîru'l-Meysir. Beyrut: Dâru'l-Fikr.