Klasik Dönem Osmanlı siyasetnâme geleneğine genel bir bakış

Siyasetnâmeler, siyaset ve devlet yönetimi hakkında bilgi ve nasihatler içeren, daha iyi bir devlet yönetiminin sağlanması için hükümdar ve devlet adamlarına öğüt ve telkinlerde bulunan eserlerdir. Yazıldığı dönemin siyasi, sosyal ve ekonomik yapısı hakkında bilgiler içermesi; devrinin yönetim anlayışını ve değerlerini yansıtması sebebi ile siyasetnâmeler, tarihi ve sosyolojik açıdan çok önemli kaynaklardır. Köklü bir devlet geleneğine sahip olan Osmanlı Devleti, aynı zamanda çok zengin bir siyasetnâme geleneğine de sahiptir. Bu çalışmada siyasetname geleneğinin, Klasik dönem olarak tabir edilen XIV. ve XVI. yüzyıllar arası Osmanlı yazın dünyasındaki etkileri irdelenmektedir. Ayrıca çalışmada bu dönemde yazılmış olan te’lif ve tercüme siyasetnâmeler de incelenmekte ve bu siyasetnamelerin genel özellikleri hakkında bilgiler verilmektedir.

A General Outlook upon classical period Ottoman Siyasetname tradition

Siyasetnâmes include information and admonitions about political and state administration. They are works of art that give admonitions and inspirations to the rulers and statesmen on how to administrate the state better. They include information about the political, social and economical structures of their times. Siyasetnâmes are very important sources because they reflect the administrative concept and value of their times. Ottoman Empire, having a strong background of state tradition, has a very rich siyasetnâme tradition. In this study, the effects of siyasetnâme tradition upon Ottoman literature that incluses XIV. and XVI. centuries , known as classical period, are analyzed. Also, in this study, the copyrigt and interpretation siyasetnâmes written in this period are analyzed and information about general aspects of these siyasetnâmes are given.

___

  • KİTAPLAR
  • AKGÜNDÜZ, Ahmet, Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuki Tahlilleri, C. 3. Fey Vakfı Yayınları, İstanbul, 1991.
  • Anonim Tevârih-i Âl-i Osman, Haz.: Nihat Azman, M.Ü. Yayınları, İstanbul,1992.
  • Aşık Paşazade, Tevârih-i Âl-i Osmân, Haz.: Kemal Yavuz ve M.A. Yekta Saraç, Gökkubbe Yayınları, İstanbul, 2007.
  • BABINGER, Franz, Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri, Çev.: Coşkun Üçok, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1982.
  • Beydaba, Kelile ve Dimne, Çev.: Ö.R. Doğrul, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1985.
  • Bursalı Mehmed Tahir, Osmanlı Müellifleri : 1299-1915, Haz.: Ali Fikri Yavuz ve İsmail Özen, Meral Yayınevi, İstanbul, 1972.
  • DİKİCİ, Mehmet, Türklerde Devlet, Akçağ Yayınları, Ankara, 2005.
  • NALCIK, Halil, Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ:1300-1600, 4. Baskı, Çev.: Ruşen Sezer, YKY, İstanbul, 2004.
  • ITZKOWITZ, Norman, Osmanlı İmparatorluğu ve İslami Gelenek, Çev.: İsmet Özel, Çıdam Yayınları, İstanbul,1989.
  • İdris-i Bitlisi, Kanûn-i Şehinşahi, Osmanlı Kanunnameleri, Haz: Ahmet Akgündüz C. 3, FEY Vakfı Yayınları, İstanbul, 1991. s.13-40.
  • Keykavus b. İskender, Kâbûsnâme, Haz.: O.Ş. Gökyay, M.E.B. Yayınları, Ankara, 1974.
  • Lütfi Paşa, Asafnâme, Haz.: Ahmet Uğur, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara,1982.
  • Oruç Beğ, Oruç Beğ Tarihi, Haz.: H. Nihal Atsız, Tercüman Gazetesi, İstanbul, [t.y].
  • ÖZ, Mehmet, Osmanlı’da Çözülme ve Gelenekçi Yorumları: XVI. Yüzyıldan XVIII. Yüzyıl Başlarına, Dergâh Yayınları, İstanbul, 1997.
  • Sadreddin Mustafa Şeyhoğlu, Kenzü’l-Küberâ ve Mehekkü’l-Ulema: İnceleme, Metin, İndeks, Haz.: Kemal Yavuz, Atatürk Kültür Merkezi, Ankara, 1991.
  • Sadreddin Mustafa Şeyhoğlu, Marzubannâme Tercümesi : İnceleme, Metin, Sözlük,Tıpkıbasım, Haz.: Zeynep Korkmaz, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Yayınları, Ankara, 1973.
  • Sultan Murat Han, Fatih Sultan Mehmed’e Nasihatler, Tercüman Gazetesi, İstanbul, [t.y].
  • Tursun Bey, Tarih-i Ebü'l-Feth, Haz.: A. Mertol Tulum, İstanbul Fetih Cemiyeti, İstanbul, 1977.
  • UĞUR, Ahmet, Osmanlı Siyasetnameleri, Kültür ve Sanat yayınları, Kayseri, [t.y.].
  • UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, Büyük Osmanlı Tarihi, C. 1-4. Baskı, T.T.K. Basımevi, Ankara, 1982.
  • YÜCEL, Yaşar, Osmanlı Devlet Düzenine Ait Metinler III, Kitabu Mesâlihi Müslimin ve Menâfi’i’l-Mü’minin, A.Ü.D.T.C.F. Yayınları, Ankara, 1981.
  • MAKALELER
  • ADALIOĞLU, H. Hüseyin, “Siyasetnamelerin Klasik Kaynakları” Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. V, Sayı 2, 2004, s. 43-52.
  • ÇELEBİOĞLU, Amil, “Kabus-name Tercümesi Murad-Name’ye Dair”, Türk Kültürü, C. XVI, Sayı 192, Ankara, 1978, s. 719-728.
  • DENİZ, Gürbüz, “Son Dönem Bir Osmanlı Aydını Bursalı Mehmed Tahir Bey ve “Siyasete yönelik İslami Eserler” adlı Risalesi”, İslami Araştırmalar Dergisi, C. XII, Sayı 1, Ankara, 1999, s.58-64.
  • ERGAN, Nevin Güngör, “Siyasetnamelerimizde Çizilen “Devlet Adamı” Portresinin Temel Özellikleri”, Bilig, S. 8, 1998, s. 27-43.
  • ERGENE, Boğaç, “Osmanlı’da Adalet Söylemi Üzerine Uzunca Bir Not”, Mürekkep, Ankara, 1998, S. 10-11, s. 206- 21.
  • GENCER, Bedri, “Osmanlı Siyasi Felsefe ve Rejimi: Kuruluşunun 700. Yıldönümü Münasebetiyle Bir İcmal” Akademik Araştırmalar Dergisi, S.4-5, İstanbul, 2000, s. 103-151.
  • İNALCIK, Halil, “Kutadgu Bilig’de Türk ve İran Siyaset Nazariye ve Gelenekleri”, Reşid Rahmeti Arat İçin, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, Ankara, 1966, s. 259-271.
  • İNALCIK, Halil “Osmanlı Padişahı”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilimler Fakültesi Dergisi, C. XIII, Sayı 4, Ankara, 1958, s 68-79.
  • İNALCIK, Halil, “Osmanlılarda Saltanat Veraseti Usulü ve Türk Hâkimiyet Telakkisiyle İlgisi”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt XIV, Sayı 1, Ankara, 1959, s. 69-94.
  • İNALCIK, Halil, “Osmanlı Tarihinde Dönemler”, Osmanlı Geriledi Mi?, Haz.: Mustafa Armağan, Etkileşim Yayınları, İstanbul, 2006, s. 81-100.
  • İNALCIK, Halil, “Osmanlı Toplum Yapısının Evrimi”, Türkiye Günlüğü, Ankara, 1990, Sayı 11, s.30-36.
  • İPŞİRLİ, Mehmet, “Hasan Kâfî el-Akhisari ve Devlet Düzenine ait Eseri Usûlü’l- Hikem fi Nizami’l-Âlem”, İ.Ü.E.F. Tarih Enstitüsü Dergisi, S.11, İstanbul, 1981, s. 239-278.
  • İPŞİRLİ, Mehmet, “Klasik Dönem Osmanlı Devlet Teşkilatı”, Osmanlı Devleti Tarihi, C. 1, İstanbul,1999, s. 239-244.
  • İPŞİRLİ, Mehmet, “Lütfi Paşa”, T.D.V.İ.A., C.27, T.D.V. Yayınları, İstanbul, 1994, s. 234-236.
  • KAHRAMAN, Ahmet, “Ahlak-ı Alai”, T.D.V.İ.A., C. 2, T.D.V. Yayınları, İstanbul, 1994, s. 13-16.
  • KARAL, Enver Ziya, “Yavuz Sultan Selim’in Oğlu Şehzade Süleyman’a Gönderdiği Siyasetname”, Belleten, C. 4, S. 21, s.37-44.
  • KORKMAZ, Zeynep, “ Kabus-name ve Marzuban-name Çevirileri Kimindir?”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı, Ankara, 1966, s.267-275.
  • LEVEND, Agâh Sırrı, “Siyaset-Nâmeler”, T.D.A.Y.-Belleten, 1962, s.167-194.
  • LEVEND, Agah Sırrı, “Ümmet Çağında Ahlâk Kitaplarımız”, T.D.A.Y.-Belleten, Ankara, 1963, s.89-115.
  • ÖZ, Mehmet, “Klasik Dönem Osmanlı Siyasi Düşüncesi: Tarihi Temeller ve Ana İlkeler” İslami Araştırmalar, C. XII, S. 1, Ankara, 1999, s.27-39
  • ÖZ, Mehmet, “Osmanlı Klasik Döneminde Tarım”, Osmanlı:İktisat, C. 3, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 1999, s. 66-73
  • ÖZ, Mehmet, “Tarihi ve Sosyolojik Açıdan Osmanlı Beyliği” Beylikten Cihan Devletine, Türk Ocakları Eskişehir Şubesi ve Osmangazi Üniversitesi, 3-4 Aralık 1999, Eskişehir: Ankara, 2000, s.144-151.
  • ÖZCAN, Abdülkadir, “İdris-i Bitlisi”, T.D.V.İ.A., C. 21, T.D.V. Yayınları, İstanbul, 1994, s.484-488.
  • ÖZCAN, Abdülkadir, “Osmanlı Siyasetnamelerinde Reaya Hukuku”, Türklerde İnsani Değerler ve İnsan Hakları: Osmanlı İmparatorluğu Dönemi: II. Kitap, Türk Kültürüne Hizmet Vakfı, İstanbul, [t.y], s.91-101.
  • ÖZCAN, Abdülkadir, “Türk Devlet Geleneğinde Osmanlı’nın Yeri”, İslâmi Araştırmalar, C. XII, S. 2, Ankara, 1999, s.113-115.
  • SEVERCAN, Şefaettin, “Âlî’nin Siyaset Felsefesi”, İslamiyat, C. II, S. 4, Ankara, 1999, s. 123-144.
  • UYSAL, Halil, Mehmet Harmancı, “Osmanlı Çağı Türkçe Siyaset Kitabiyatı” Makâlât, S. 2, 1999, s. 109-130.
  • YILMAZ, Coşkun, “Siyasetnameler ve Osmanlılarda Sosyal Tabakalaşma” Osmanlı: Toplum, C. 5, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 1999, s. 69-81.
  • YÜCEL, Yaşar, “Osmanlı İmparatorluğunda Desantralizasyona Dair Genel Gözlemler”, Belleten, C. 38, S. 152, Ankara, 1974, s. 657-708.
  • TEZLER
  • ÇOLAK, Orhan M.; İstanbul Kütüphanelerine Göre Siyasetname Türü Eserler Bibliyografyası,(İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arşivcilik Bölümü, Yayınlanmamış Lisans Bitirme Tezi) İstanbul, [t.y.]
  • YILMAZ, Coşkun, XVI. ve XVII. Yüzyıl Islahatnâmelerine Göre Osmanlılarda Siyaset ve Toplum Düşüncesi (Sakarya Üniversitesi Yayınlanmamış Doktora Tezi), Sakarya, 2002.
  • YILMAZ, Coşkun, Siyasetnâmelere Göre XVI. ve XVII. Yüzyıllarda Osmanlılarda İktisadi Düşünce, (Marmara Üniversitesi Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul, 1994