Türk dili ve kültürü açısından XIV-XV. Yüzyıl Eski Anadolu Türkçesi Türkçe tıp yazmalarına eleştirel bir bakış

Ortaçağ İslâm tıbbının etkisinde kalan ve buna ait bilgileri X. yüzyıldan itibaren kendi çevrelerinde uygulamaya başlayan Türkler, XIV ve XV. Yüzyılda çok sayıda Türkçe tıp kitabı yazmışlardır. Her biri ayrı bir kıymet ve ehemmiyet taşıyan bu kitaplar, Türk dilini ve kültürünü besleyen ve geliştiren önemli yazılı kaynaklardır. Kitaplarda, o yıllar bilim hayatına göre ileri günümüz bilim hayatına göre kayda değer tıbbî bilgiler yanında dil yönünden de zengin malzemeler vardır. Dilin leksik, fonetik, morfolojik, semantik ve sentaktik gibi farklı disiplinleri açısından yapılan örneklemli incelemeleri, bu düşüncemizi doğrular mahiyet “nitelik-öz”dedir. Dilimize ve kültür tarihimize katkısı olacağını umduğumuz bu araştırmayla XIV. ve XV. yüzyıl Türkçe tıp yazmalarının Türk dili ve kültürünün gelişmesinde ve zenginleşmesinde ne denli önemli işlevleri olduğuna dikkat çekilmek istenmiştir.

A Critical Review Of The XIVth-XVth Century Olden Anatolian Turkish Turkish Medical Literature in terms of Turkish Language and culture

Turks were severally influenced by the Islamic Medical Literature of Middle-Age and had begun to use this knowledge from the beginning of the Tenth Century. Consequently, Turks had written many medical books using olden Turkish during the Fourteenth and Fifteenth Centuries. Each of these books had exclusive value and importance on Turkish Language and culture. Additionally, these books were one of the most crucial sources of Turkish Language and culture. These Turkish medical books not only included advanced scientific knowledge for the time period in which they were written they also included noteworthy medical knowledge and rich material for the language science. This is proved to be true by the sampled analysis of language with regard to lexic phonetic, morphologic, semantic and syntactic, approaches. This study is not only an important contribution to the Turkish Language and Turkish History of Culture; it is also a demonstration of the importance and functional impact of Fourteenth and Fifteenth Century Turkish Medical Literature on the development and enrichment of Turkish Language and Culture

PDF

___

AKALIN Ş. Hâlûk , “Eski Anadolu Türkçesinde Cümle Başı Edatlarıyla Kurulmuş Cümleler”, Türk Dili Dergisi , TDK Yayınları , Sayı 518, s.156-163, Ankara 1995
AKSAN Doğan, Eski Türkçenin İzlerinde, Simurg, İstanbul 2000
ALTINTAŞ Ayten, “Eski Türk Tıbbına Bir Bakış”, Türk Tıp Eğitiminin önemli Adımları İstanbul CSA Global publishing Şubat 2006.Türkçe 1. Baskı, İstanbul 2006
ARGUNŞAH Mustafa, Tuhfe-i Murâdî İnceleme-Metin-Dizin, TDK Yayınları, Ankara 1999
ARGUNŞAH Mustafa, “Edviye-i Müfredenin Üzerine Düşünceler”, Türk Kültürü 2009/2, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, s. 185-196, Ankara 2009
ATALAY Besim, Divanü Lûgat-it Türk, C.1, 2, 3, 4, TDK Yayınları, Ankara 1991-1992
BAŞKAN Özcan, “Terimlerde Özleşme Sorunu”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten, TDK Yayınları s.173-184, Ankara 1973-1974
BAYAT A. Haydar vd. , Muhammed bin Mahmûd-ı Şirvânî –Mürşid, AKM Yayınları, Ankara 2004
BAYAT A Haydar, “Beylikler Dönemi Anadolu Türk Devletlerinde Tababet”, Türk Tıp Eğitiminin önemli Adımları CSA Global publishing Şubat Türkçe 1. Baskı, İstanbul 2006
BÖLÜKBAŞI Okan, “Türkçe Tıp Eğitimi, Eski Ama Gerçekleşmemiş Bir Hayalin El Birliği İle Yok Edilişi” STED cilt 13, S. 11, s. 415–416, Ankara 2006
CANPOLAT Mustafa, ÖNLER Zafer, İshak Bin Murad Edviye-i Müfrede TDK yayınları, Ankara 2007
ÇAĞIRAN Önder, Tıbb-ı Nebevî (İmlâ-Fonetik-Morfoloji-Karşılaştırmalı Metin), Doktora Tezi İnönü üniversitesi I. C., Malatya 1992
DEMİR Nurettin, “Bilimsel Dergilerde Yayın Dili Sorunu”, Sosyal Bilimlerde Süreli Yayınlar ve Bilgi Teknolojileri Sempozyumu, Bildiriler, Yeni Avrasya Yayınları, s.191-208, Ankara 2005
DERİN Adnan, Tuhfe-i Mübârizî-Metin- Gramer Notları-Sözlük (Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara 1987
DiLAÇAR Agop, “Terim Nedir”, Türk Dili, C. IV, sayı 64, s.207-210, Ankara 1957
DOĞAN Levent , “Türk Dilinde Organ Adları Üzerine Bir İnceleme-Ana ve Temel Kavramlar” Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Cilt 6, sayı 1, s. 141–163, Edirne 2005
ERGİN Muharrem, Türk Dil Bilgisi, Bayrak Basım-Yayım-Dağıtım, İstanbul 1981
GABAİN A. Von, Eski Türkçenin Grameri, çev. Mehmet Akalın, TDk yayınları, Ankara 1988
GÜVEN Meriç, Abdulvehhâb bin Yusuf‟un Müntahab fi‟tTıbbı (Dizin-Metin-İnceleme), Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi, Denizli 2005
İHSANOĞLU Ekmeleddin, Türk dilinin Türkçeleşmesi meselesi, Osmanlılarda Sağlık.C.I Bofarma Yayınları, İstanbul 2006
İLHAN Nadir, Eşref bin Muhammed Hazâ‟inu‟s-Sa‟âdât İnceleme-Metin-Dizin Doktora Tezi, Elazığ 1998
İLHAN, Nadir “Eşref Bin Muhammed Ve Hazâ‟inu‟s Sa‟âdât‟ın İmlâ ve ses bilgisi özellikleri”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi “Fırat Universty Journal of Social Science” C. 10. Sayı.1, s.79-92, Elazığ 2000
KAPLAN Mehmet, Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar, Dergah Yayınları İstanbul 1985
KAYA Ceval, Uygurca Altun Yaruk (Giriş, Metin, Dizin), TDK Yayınları, Ankara 1994
KORKMAZ Zeynep, Gramer Terimleri Sözlüğü, TDK Yayınları, Ankara 1992
KORKMAZ Zeynep, “Eski Anadolu Türkçesinin Türk Dili Tarihindeki Yeri” Fikret Türkmen Armağanı, Kayrılmaz Matbaası, İzmir 2005
KORKMAZ Zeynep vd, Türk Dili ve Kompozisyon, Ekin Yayınları, s. 1-66, Bursa 2007
ÖNLER zafer, Celalüddin Hızır Paşa(Hacı Paşa) Müntahab-ı Şifa I, TDK Yayınları, İstanbul 1999
ÖZDEMİR Emin, Terim Hazırlama Kılavuzu, TDK Yayınları, Ankara 1973
SERTKAYA Osman Fikri, “Uygur Tıp Metinlerine Toplu Bir Bakış” (http,//www.akmb.gov.tr/turkce/books/turkkong2/tk2-30-sertkaya.htm, 2006
SAKİN Orhan vd., 15.Yüzyıl Türkçe Tıp Kitabı Yâdigâr -ı İbn-i Şerif 1.C. Hazırlayanlar Orhan Sakin Merkezefendi Geleneksel Tıp Derneği, İstanbul 2003
SİNAN Ahmet Turan, DEMİR Sezgin, Dil Bilimini Sevdiren Adam Prof. Dr. Aksan Doğan(1929-2010), Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 5/4 Fall 2010
ŞAHİN Hatice Anadolu‟da Yazılmış Bir Tıp Kitabı Kemâliyye, Uludağ Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi yıl 6 s.9, Bursa 2005
ŞAHİN M. Ünal, Mü‟min Bin Mukbil, Miftâhu‟n-Nûr ve Hazâinü‟s-Surûr, Dil incelemesi, Metin, Söz Dizini (İnönü Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi), Malatya 1994
TOKMAKOĞLU Aliye, Türk Halk Tababeti ve Nusret Efendinin Mu‟alecat İsimli Yazma Eser, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi s.1-171, Denizli 1999
UÇAR İlhan, Cerrâh Mes‟ûd‟un Hazâ Kitâb-ı Hulâsa-i Tıbb, Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Sakarya 2009
UZEL İlter, Şerefeddin Sabuncuoğlu Cerrâhiyetü‟l Hâniyye I, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1992
UZEL İlter, Şerafeddin Sabuncuoğlu Mücerreb-Nâme, AKM Yayınları, Ankara 1999
UZEL İlter, Türkçe Bahnâmeler Hakkında Bir İnceleme, Kebikeç S.13, s. 191-205, Ankara 2002
ÜLKER Sabri, Bilim Dili ve Türkçe , Türk Dili Dergisi, yıl 16, cilt 16, s. 95, Ankara 2003
ÜNVER Süheyl, Uygurlarda Tababet, İstanbul Üniversitesi Tıp Tarihi Enstitüsü Sayı 3, Yeni Laboratuar Yayınları , İstanbul 1936