KAVSİ-İ TEBRİZİ`NİN ŞİİRLERİNDE HZ.YUSUF

Türk edebiyatlarının zengin ve önemli bir kolunu oluşturan Azerbaycan edebiyatı XIII. yüzyıla kadar Farsça gelişmiş, ünlü Azerbaycan şairleri Nizami Gencevi, Hakani, Getran Tebrizi, Ebu`l-üla Gencevi, Mehseti Gencevi, Feleki Şirvani ve başkaları Farsça pek çok güzel ve değerli eserler kaleme almışlar. Sonrakı yüzyıllarda doğma dilde yazan şair ve sanatçıların sayısının gittikce arttığı bir döneme girmiş ve Fars edebiyatı ile paralel olarak ilerlemiş Azerbaycan edebiyatında, Farsça literatürün resesyona girdiyi XVII. yüzyılda, çoğunlukla Muhammed Fuzuli geleneklerine devam ederek, edebiyatımızın gelişmesinde önemli rol oynamış şairlerin meydana çıkması ile karşılaşıyoruz. Bu şairlerden biri de Kavsi-i Tebrizi olmuştur. Kavsi`nin hayatı hakkında, maalesef, tezkirelerde verilmiş malumat sınırlı ve bazen yanlış olmuş, şair farklı yüzyıllarda yaşamış diğer aynı mahlası kullanmış şairlerle karıştırılmıştır. Tevfik Hacıyev, Yavuz Akpınar, Paşa Kerimov, Mümine Çakır ve bir çok diğer çağdaş araştırmacılar bu yanlışları düzeltmeye muvaffak olmuş, kendi çalışmalarında Kavsi`nin hayatı, edebi kişiliği, duygu ve düsünce dünyasını araştırarak, edebiyat tarihimizin ögrenilmesine büyük katkıda bulunmuşlar. Bu makalede Kavsi-i Tebrizi`nin hayatı Sam Mirza`nın Tuhfe-i Sami, Hafiz Hüseyin Kerbalai Tebrizi`nin Revzat`ül-Cinan ve Cennet`ül-Cinan, Mirza Muhammed Nasrabadi`nin Tezkire`si, Nur Hasan Han`ın Nigaristan- ı Suhen`i gibi ana kaynaklar ve Kavsi`nin kendi şiirlerine istinaden araştırılmış, şairin Türkçe Divanı`nın P. Kerimov tarafından Bakü, Tiflis, Londra, İstanbul, Meşhed ve Tebriz nüshalarını karşılaştırarak hazırladığı ve 2012. Yılda Bakü`de basılmış tenkitli metni incelenmiş, Kavsi şiirlerinde Kur`an-ı Kerim`de Yusuf suresinde ve tefsirlerde geçen Yusuf peyğamber hevadisinin şair tarafından sanatkarane bir şekilde kullanıldığı bazı beyitler açıklanmıştır.

HAZRAT YUSUF IN QOVSI TABRIZI`S POETRY

The Azerbaijani literature, which constitutes a rich and important branch of Turkish literature, have been developed in Persian language until XIII century, and the famous Azerbaijani poets as Nizami Ganjavi, Khaghani, Qatran Tabrizi, Abu`l-`Ala Ganjavi, Mahsati Ganjavi, Falaki Shirvani and others left a remarkable Persian-language heritage. The Azerbaijani literature became more advanced along with Persian literature in the later centuries and the number of poets writing in Azerbaijani increased. In the XVII century, Persian poetry declined, and contrarily, Azerbaijani poets, mainly continuing the tradition of Muhammad Fuzuli, played an important role in the development of Azerbaijani literature. One of this poets was Qovsi Tabrizi. Unfortunately, the information, given in the primary sources about the life of Qavsi was less and sometimes inaccurate. They mistakenly confused Qavsi with the poets, living in different centuries but used the same pen-name. Tofiq Hajiyev, Yavuz Akpinar, Pasha Karimov, Mumine Chakir and some other modern researchers have been able to correct these mistakes and contributed greatly to the study of Azerbaijany literature with their researches about Qovsi`s life, literary identity, his feelings, and thought-world. In this study, the life of Qovsi have been surveyed on the basis of primary sources as Sam Mirza`s Tuhfe-i Sami, Kerbalai Hafiz Hussein Tabrizi`s Ravzat al-Jinan and Jannat al-Cinan, Mirza Muhammad Nasrabadi`s Tezkire, Nur Hasan Han`s Nigaristan-i Suhen and Qovsi Tabrizi`s own poems. Qovsi`s Diwan (collection of poems) in Turkish, prepared by Pasha Karimov on the basis of Baku, Tiflis, London, İstanbul, Mashhad və Tabriz manuscript copies and published in 2012 in Baku have been investigated, and some couplets, written by Qovsi using The Prophet Joseph story, given in Qur`an and its interpretations, have been analyzed.

PDF

___

XVII. yüzyıl Azerbaycan liriği (2008). Nurlan, Bakü
Akpinar, Yavuz (1994). Azeri Edebiyatı Araştırmaları. Dergah Yayınları, İstanbul
Azerbaycan Sovyet Ansiklopedisi (1979). X ciltte, 3.Cilt. Bakü
Bahupali, Seyyid Nur Hüseyin Han (h.1292). Nigaristan-ı Suhen. Kelkütte
Çakir, Mümine (2008). Kavsi, Hayatı, Edebi Kisiliği ve Divanı (İnceleme-Tenkitli Metin-Dizin), Doktora Tezi, Ankara, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü
Çinarci, Mehmet Nuri (2012). Te’sir-i Tebrizi`nin Külliyatı ve Türkçe Şiirleri, Turkish Studies - International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 7/4-I, 2012, pp. 1245-1267, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.4122, ANKARA-TURKEY
Göçerli, Feridun (2005). Azerbaycan edebiyatı, 2 ciltte, 1. Cilt. Avrasiya Press, Bakü
Gulusoy, İlkin (2018). Kavsi Tebrizi şiirlerinin dilinin leksik özellikleri üzerine / Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 7/2, s. 771-787.
Kültüral, Zuhal (2009). Şerifi’nin Yusuf u Zeliha Hikayesi ve Dil Özellikleri, Turkish Studies - International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 4/7, 2009, pp. 424-437, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.914, ANKARA-TURKEY
Haciyev, Tevfik (2012). Azerbaycan edebi dilinin tarihi, 1. Cilt. Elm, Bakü
Hukuki, Asger (hş.1346). Ebu`l-Fütuh Razi Tefsiri`nin Tahkiki, 3. Cilt. Tahran Üniversitesi Neşriyatı, Tahran
Mümtaz, Selman (1925). Kavsi. “Üçüncü Beynelmilel” matbaası, Bakü
Nasrabadi, Mirza Muhammed Tahir (hş.1317). Tezkire-i Nasrabadi. Armağan, Tahran
Safevi, Sam Mirza (hş.1314). Tuhfe-i Sami. Armağan, Tahran
Seba, Muhammed Muzaffar Hüseyin (hş.1343). Tezkire-i Ruz-i Rövşen. Kitaphane-i Razi, Tahran
Seyidov, Yusuf ve Alizade, Samet (1977). Klasik Azerbaycan şairleri söz hakkında (XI-XVIII. asırlar). Genclik, Bakü
Tebrizi, Hafiz Hüseyin Kerbelayi Ali (hş.1338). Revzat`ül-Cinan ve Cennet`ül-cinan, 2 ciltte. Sotude, Tebriz
Tebrizi, Kavsi (2012). Divan (Hazırlayan: Paşa Kerimov). Elm ve tahsil, Bakü
Terbiyet, Muhammed Ali (hş.1314). Danişmendan-ı Azerbaycan. Tahran
Üst, Sibel (2007). Nahifi`nin Yusuf u Zeliha Mesnevisi, Turkish Studies - International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 2/4, 2007, pp. 823-957, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.209, ANKARA-TURKEY.