GÜNÜMÜZE GÖRE KLASİK TÜRK EDEBİYATINDAKİ ESKİCİL UNSURLAR: İBN-İ KEMÂL ÖRNEĞİ

Klasik edebiyat verdiği çok sayıda eserlerle bugün yalnızca edebiyatçılar için değil dilciler için de zengin bir kaynak olma kimliğine sahiptir. Sosyal hayata, günlük yaşantıya ve diğer kültürel değerlere ait pek çok bilgi gibi dönemin birçok özelliği, bu metinler yardımıyla takip edilebilirken bunun yanında söz varlığında veya birtakım gramer şekillerinde görülebilen eskicil özellikler incelemeye değer konular oluşturmaktadır. Bu konu çerçevesinde ele alınan İbn-i Kemâl Dîvânı XVI. asırda Türk dilinde yaşayan eskicil unsurların bir kısmını içinde barındırması bakımından önemli bir o kadar da üzerinde durulması gereken verileri ihtiva etmektedir. Dîvân’da sıkça görülen eskicil şekillerden birine şu örneği vermek dikkat çekici olacaktır: I. teklik şahıs emir / istek eki -AyIn içerdiği şekil itibarıyla Eski Türkçe dönemine kadar indirilebilirken bugün artık yerini -AyIm şekline bırakmıştır. Bu örnek hem geçmişteki bir ögenin metinde yer alması hem de kullanımın bugüne ulaşamamış olması bakımından kayda değerdir denebilir. Dîvân’da geçen “dinlemek” anlamındaki eslemek sözcüğü de yine Eski Anadolu Türkçesi döneminde yani bir önceki dönemde kullanılan ama bugüne ulaşmayan bir başka ilgi çekici kullanımı göstermektedir. Bu örnek, gramer yapılarının yanında söz varlığında da görülen bir şekil olması bakımından ilgi çekicidir. Bu ve buna benzer eskicil şekillerin sayısını örneklemeler yoluyla artırmak ve bu suretle incelemek günümüzdeki tarihî gramer araştırmaları için de yararlı olacaktır.

ACCORDING TO TODAY ARCHAIC ELEMENTS IN THE CLASSICAL TURKISH LITERATURE: THE EXAMPLE OF İBN-İ KEMÂL

Our classical literature with its given works, today not only for litterateurs but also for us linguists has an identity of rich source. While various features of the era like countless datas belonging to social life and other cultural values can be followed with the help of these texts, furthermore, archaic features seen in vocabulary and some grammar forms are subjects worth for being studied. Sehî Bey Dîvân about which also we discussed in the frame of this subject, contains important datas from the aspect of having alive archaic elements in Turkish language in XVI. century. It will be noteworthy to give an example for one of archaic forms frequently seen in Dîvân: First oneness character order/wish affix –AyIn affix as at its own form can be diminished to old Turkish era, today now it left its place to –AyIm form. This example is noteworthy in terms of both an element in the past having placed in the text and also its usage couldn’t have reached today. Eslemek word meaning “to listen” also shows another usage again in Old Anatolia Turkish namely having used in the former era but not able to have reached today. This example, besides grammar forms in terms of being a form seen also in vocabulary is interesting. It will be beneficial for also today’s historical grammar researches to study by increasing the number of these and similar to these archaic forms with samples.

PDF

___

AKAR, Ali (2011), “Ağızlardaki {-dIklIğIn} Zarf-Fiil Ekinin Yapısı” Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 6/1, p. 305-309.

ARGUNŞAH, Mustafa (2003), “Türkçe Sözlüklerin İçeriği ve Sınırları?”, Cumhuriyetimizin 80. Yılında Türkçemiz Sempozyumu, Anadolu Çağdaş Eğitim Vakfı, 3-4 Mart 2003, Ankara, s. 26-31.

DİLÇİN, Cem (1983), Yeni Tarama Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yay, Ankara.

ECKMANN, Janos (1998), “Harezm Türkçesi”, Tarihî Türk Şiveleri, (hzl.: Mehmet Akalın), Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yay, Ankara.

ERCİLASUN, Ahmet Bican (2002), Kars İli Ağızları -Ses Bilgisi-, Türk Dil Kurumu Yay, Ankara.

ERCİLASUN, Ahmet Bican (1994), “Türkçe‟de Emir ve İstek Kipi Üzerine”, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, Ocak, C. 1994/I, S: 505, s. 3-9.

ERGİN, Muharrem (1977), Türk Dil Bilgisi, Minnetoğlu Yay, İstanbul.

İBN-İ KEMÂL (1996), Dîvân Tenkidli Metin (Haz: Mustafa Demirel), Fakülteler Matbaası, İstanbul.

KORKMAZ, Zeynep (2009), Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi), Türk Dil Kurumu Yay, Ankara.

ÖLMEZ, Mehmet (2003), “Çağataycadaki Eskicil Öğeler Üzerine”, Mustafa Canpolat Armağanı, hz: A. Ata, M. Ölmez, Ankara, s. 135-142.

ÖZDEMİR, Hakan (2012), “Günümüze Göre Sehî Bey Dîvânı‟ndaki Arkaik Unsurlar” Karadeniz, 15. S (Güz 2012), 90-100.

SERTKAYA, Osman Fikri (1994), “-an / -en Ekli Yeni Şekiller ve Örnekleri Üzerine”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1989, s. 335-352.

TBMM (1953), Düstur Üçüncü Tertip Cilt 34 (Kasım 1952-Ekim 1953), Ankara.

TDK VII (1996), Tarama Sözlüğü Ekler VII, Türk Dil Kurumu, Atatürk, Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Yayınları: 212/VII, Ankara.

TDK (2011), Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu Yay, Ankara.

TDK (2012), Büyük Türkçe Sözlük, http://tdkterim.gov.tr/bts/, (04.10.2012, 10.38).

TEKİN, Talât (1954a), “-ısar Ekinin Türeyişi”, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi Mayıs 1954, C: III, S: 32, s. 453-455

TEKİN, Talât (1954b), “-ısar Eki Hakkında”, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, Kasım 1954, C: IV, S: 38, s. 89-96

VARDAR, Berke (2002), Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü, Multilingual Yabancı Dil Yayınları, İstanbul.

VON GABAIN, Annemarie (2000), Eski Türkçenin Grameri, (Çev: Mehmet Akalın), Türk Dil Kurumu Yay, Ankara.

YEKBAŞ, Hakan (2010), Sehî Bey Dîvânı, Kitabevi Yay, İstanbul.