Fizyon mekanizmasının Türk dillerinin erken dönem kelime türetimindeki rolü ve bir akrabalık teriminin etimolojisi

Türk Destanlarında ve eski yazıtlarda bazı leksik dengeler, gerek Türk dillerinin yapısal evriminde fizyon mekanizmasının rolünü ve konumunu belirlemede, gerekse bu evrimde yapısal özelliklerin gelişme dinamiklerini ve eğilimlerini değerlendirmek açısından ilgi çekici bir araştırma malzemesi sunmaktadır. Değerlendirmelerimiz oğlan-ulan, oğlak-ulak gibi leksik dengelerin sadece kelime varyantlılığı ve leksik düzeyle ilgili olmadığını, gramer sistemine de yansıyan ortak bir durum oluşturduğu fikrini de onaylayacak tarzdadır. Şöyle ki, gözden geçirilen paralellik örnekleri Türk dillerinin eklemeli yapısına uymayan türeme ünlü uzunlukları problemiyle doğrudan bağlantılı olmaktadır.

The role of fusion mechanism in the word formation of early Turkic languages and the etymology of one kinship term

There are some cases of lexical correlations found in Turkic epos and written monuments in general that are interesting material both for the qualification of the role and place of the fusional mechanism in the structural development of the languages and for investigating of the development dynamics and tendencies of their structural peculiarities. The analysis of the lexical correlation oğlan~ulan, oğlak~ulak corroborates once more that word variability is not a problem of lexical level but of grammatical system. Thus, parallel examples in question are organically related to the problem of derivative long vowels that are not in line with the agglutinative structure of Turkic languages.

PDF

___

ABAYEV B.İ. “O rodovıx otnoşeniyax i terminax rodstva u osetin”. Engels i yazıkoznanie. (ed. V.N. Yartseva), Nauka Matbaası, Moskova 1972.
BASKAKOV N.A. Dialekt kumandınçev (kumandı-kiji).”Nauka” Matbaası, Moskova 1972.
BERNŞTAM A.H. Coçialno – ekonomiçeskiy stroy orxono – yeniseyskix tyurrok. VI – VII vv. Akademiya Nauk SSSR Matbaası, Moskova-Leninqrad 1946.
GADJİYEVA H.Z. SEREBRENNİKOV B.A. “Proisxojdenie affiksov s modalnım znaçeniem v tyurkskix yazıkax”, Sovetskaya tyurkologiya, S: 1 (1974), s.15-20.
GANİYEV F.A. “Nekotorie voprosı fonetiçeskogo sposoba slaovoobrazovanıya v tatarskom yazıke v ıstorıçeskom osveşenii”, Sovetskaya tyurkologiya, S:2 (1971), s.93-97.
GARAGAŞARLI Ç. “German dillerinde namelum menşeli alınma sözler”. Elmi haberler, S:4 (2002), s. 6-12.
GORBAÇEVİÇ K. S. “Varyantnost slova kak leksiko – grammatiçeckiy fenomen”. Voprosı yazıkoznanoya, S:1 (1975), s.56-64.
CUMAGULOV Ç. Yazık siro – tyurkskix (nestorianskix) pamyatnikov Kirqizii. İlim Matbaası, Frunze, 1971.
KAÇNELSON S. D. Obşee i tipologiçeskoe yazıkoznanie.Nauka Matbaası, Leninqrad 1986. “Kitabi – Dede Qorqud” dastanlarının statistik tehlili. (ed: K. Veliyeva, M.Mahmudov, V.Pines), Elm Matbaası,Bakü 1997.
KONONOV A. “K etimologii slova oğul “sın”. Filologiya i istoriya mongolskix narodov. İzdatelstvo vostoçnoy literaturı Matbaası, Moskova 1958.
KULİYEV A. Terminı rodstvo v turkmenskom yazıke (doktora tezi). Aşkabat, 1967.
MALOV S. E. Pamyatniki drevnotyurkskoy pismennosti.İzdatelstvo Akademii Nauk SSSR Matbaası, Moskova-Leninqrad 1951.
MURATOV S. N. “O tyukskix affiksax –taş/daş i –turuk/duruk v svete dannıx drugix altayskix yazıkov”. Problema obşnosti altayskix yazıkov. Nauka Matbaası, Leninqrad 1971.s.331-350.
PERİNİÇ A.İ., MONGAYT A.L., ALEKSEYEV V.P. İstoriya pervobıtnogo obşestva. Vısşaya şkola Matbaası, Moskova 1982.
POKROVSKAYA L. “Terminı rodstva v tyurkskix yazıkax”. İstoriçeckoe razvitie leksiki tyurkskix yazıkov. Akademiya Nauk SSSR Matbaası. Moskova 1961. s.11-81.
RECEBOV E., MEMMEDOV İ. Orhon – Yenisey abideleri. Yazıçı Matbaası, Bakü 1983.
RONA – TAŞ Andraş. “Obşee nasledie ili zaimstvovaniya? (K probleme rodstva altayskix yazıkov)” Voprosı yazıkoznaniya. S: 2 (1974). S. 31-45. Rusça – Azerbaycanca liğet. (ed: Ə. Orucov) III cilt. Elm Matbaası, Bakü 1978.
RYASYANEN M. Materialı po istoriçeskoy fonetike tyurkskix yazıkov. İzdatelstvo inostrannoy literaturı Matbaası, Mosova 1955. SEVORTYAN E.V. Affiksı imennogo slovoobrazovaniya v azerbaycanskom yazıke. Nauka Matbaası, Moskova 1966.
SEVORTYAN E.V Fonetika türeçskogo literaturnogo yazıka. İzdatelstvo Akademii Nauk SSSR, Moskova 1955. Sovetskiy ensiklopediçeskiy slovar. (ed: Proxorov A.M.) M., 1985. Sravnitelno – istoriçeskaya grammatika tyurksix yazıkov Fonetika. (ed.Tenişev E.R.). Nauka
SIROMYATNİKOV H.A. “Kak otliçat zaimstovaniya ot ıskonnıx obşenostey v altayskix yazıkax” Voprosı yazıkoznaniya. S:3 (1975), s.50-61.
XABİÇEV M. Karaçevo – balkarskoe imennoe slovoobrazovanie, Stavropolskoye knijnoye izdatelstvo Matbaası, Çerakask 1971.
ŞERBAK A.M. “Nazvaniya domaşnıx i dikix jivotnıx v tyurkskix yazıkax”, İstoriçeskoe razvitie leksiki tyurkskix yazıkov. İzdatelstvo Akademii Nauk SSSR Matbaası, Moskova 1961.
ŞÜKÜRLÜ E. Gedim türk yazılı abidelerinin dili. Maarif Matbaası, Bakü 1993.
ENGELS F. Proisxojdenie semi çastnoy sobstbvennosti i gosudarstva – K.Marks i F.Engels. “Soçineniya”, Qosudarstvennoye İzdatelstvo politiçeskoy literaturı, Moskova 1954, cilt 21.
YULDAŞEV A. Sistema slovoobrazovaniya i spyajenie glagola v başkirskom yazıke. İzdatelstvo Akademii Nauk SSSR Matbaası, Moskova 1958