ESKİ MEZOPOTAMYA'DA SİYASİ ÖRGÜTLENMEDE DİN OLGUSU

Devlet'in nasıl oluştuğu, parametrelerinin ne olduğu konusunda çeşitli görüşler bulunmakla beraber, hemen hemen hepsinin temelinde bir organizasyon bütünlüğü yatmaktadır. Bilindiği üzere, tarihi devirler Mezopotamya ve Mısır'da eş zamanlı olarak başlamakta, siyasi örgütlenmeler Mezopotamya'da devletin merkezi, Kalkolitik ve Eski Tunç çağda karşımıza çıkan tapınak idi. Tapınak yalnızca dinin merkezi değil, iktisadi hayatın da merkezidir. Tapınağın bu çoğul fonksiyonu sebebi ile devletin siyasi ve idari mekanizmasının da dinden etkilenmesi, daha doğru bir ifade ile söz konusu mekanizmanın kendisine kaynak olarak dini göstermesi kaçınılmazıdır tapınağı ve ekonomiyi tanrı adına yönetmekti. Tapınak ekonomisinin en önemli vasfı, iş gücünün kontrolünü elinde tutmasıdır. Öte yandan toplumsal organizasyonların düzenli bir şekilde devam edebilmesi ve toplum içinde düzenin ve birlikteliğin sağlanması için bir takım kurallara ihtiyaç duyulmaktadır. Din, sonuçları bakımından, bu toplumsal değerlendirdiğimizde iki farklı sonuç elde etmemiz mümkündür. Buna göre; "bin tanrılı halk" nitelemesinin gerisinde, dini hoşgörüyü, çeşitli halkların kendisine karşı politik bir tehlike oluşturmasını önlemek maksadıyla kullanan Hitit devleti örneğinin yanı sıra, tanrıların sayısının gittikçe azaldığı, dinin hoşgörüden ziyade merkezileştirme fonksiyonu Çalışmamızın amacı, eskiçağ milletlerinin bir fetih politikası olarak din olgusunu olumlu ve olumsuz sonuçlar doğuracak yönde nasıl değerlendirdiğini gözler önüne sermektir.

RELIGION IN THE POLITICAL STRUCTURE OF ANCIENT MESOPOTAMIA

As we know there are various ideas about how the firts states estbalished and its parametres but we should consider that there is an integrity of an organization on the basis of its concept. Historical periods begins at the same time in Mesopotamia and Egypt and the first political organizations appears in these lands too. In Mesopotamia, the temples, called "Ziggurat", was the center of the city-states in Chalcolithic and Early Bronze age. The temple was not only the center of religion also the center of economy. This multi-function of the temple, political and administrative mechanism was naturally affected by the religion, a more accurate expression state mechansim expresses religion as a source. The main duty of the king, called EN, was to manage the temple and the economy in the name of God. The most importance of the temple economy was to keep the control of the labor force. On the other hand, to continue the social and political life in an orderly manner, to ensure the unity and the order in society, there needed some rules. Religion, in terms of its results, had undertaken this social task. When we consider this situation in the concept of ancient history, we may have two different results. According to this, behind the qualification of "thousand of gods land", Hittites used the religious tolerance in order to avoid a political threat against it self by the various people which it reigned, and on the other hand, rather than the religious toleration, there appeared gradually decreasing number of gods and using the religion to centralize the function of establishing the states of Semitic tribes like Akkadian, Babylonian and Assyrian States. In this study we will try to discuss the case of religion in the political organizations of Ancient Near East.

PDF

___

Kaynaklar ve Kısaltmalar Listesi
AKTÜRE Sevgi, Anadolu'da Demir Çağı Kentleri, Tarih Vakfı Yurt Yay., ?stanbul 2003.
AL?AĞAOĞLU Alpaslan vd., Şehir Coğrafyası, Nobel Yay., Ankara 2010.
ATAÇ Mehmet Ali, The Mythology of Kingship in Neo-Assyrian Art, Cambridge University Press, London 2010.
BALKAN Kemal, "Eski Ön Asya'da Kut (Veya Gut) Halkının Dili ?le Türkçe Arasındaki Benzerlik", Erdem Dergisi, S: 6-16 (1990), s.3-67.
BIGGS Robert et al., The Assyrian Dictionary 20 U-W, University of Chicago Press, Chicago 2010
BLACK Jeremy, Gods Demons and Symbols, Texas University Press, Texas 2003.
BRISCH Nicole, The Priestess and the King:The Divine Kingship of Su-sin of Ur, JAOS, S: 126-2 (2006), s.162-177.
CAN ?efik, Klasik Yunan Mitolojisi, ?nkılâp Kitabevi, ?stanbul 1994.
CANE Civilizations of Ancient Near East I-IV, (Ed. Jack M. Sasson), Newyork 1996.
COPPER J.S., "Sacred Marriage and Popular Cult in Early Mesopotamia", (Ed. Eiko Matsushhima) Official Cult and Popular Religion in the Ancient Near East, Heidelberg 1993, s.81-96.
ELIADE Mircae, Mitlerin Özellikleri, Çev.: Sema Rıfat, Simavi Yay. ?stanbul 1993.
FRANGIPANE Marcella, Yakındoğu'da Devletin Doğuşu, Çev.: Z. Zühre ?lkgelen, Arkeoloji ve Sanat Yay., ?stanbul 2002.
FRANKE Sabina, "Kings of Akkad:Sargon and Naram-Sin", (Ed. Jack M.Sasson) CANE II, 1996, s.831-841.
FRANKFORT Henry, Kingship and the Gods-A Study of Ancient Near Eastern Religion as the Integration of Society & Nature, University of Chicago Press. Chicago 1978.
FRIDELL Egon, Mısır ve Antik Doğunun Kültür Tarihi, Çev.:Ersel Kayaoğlu, Dost Yay., Ankara 2006.
GADD C.J., "The Gilgamesh Epic in Sumerian", The British Museum Quarterly, S:7-3 (1933), s.79-80.
HASSAN Ümit, İbn Haldun Metodu ve Siyaset Teorisi, Doğu Batı Yay., Ankara 2010.
HOOKE Samuel Henry, Ortadoğu Mitolojisi, Çev.: Alaeddin ?enel, ?mge Kitabevi, Ankara 1991.
JACOBSEN Torkild, "The Battle Between Marduk and Tiamat", JAOS, S: 88-1 (1968) , s.104- 108.
JACOBSEN Torkild, "Primitive Democracy in Ancient Mesopotamia", JNES, S: 2-3 (1973)., s.159-172.
JAOS Journal of the American Oriental Society, The Universtiy of California, Los Angeles.
JCS Journal of Cuneiform Studies, The American Schools of Oriental Research, University of Michigan, Ann Arbor.
JNES Journal of Near Eastern Studies, The University of Chicago Press, Chicago.
KLENGEL Horst, Kral Hammurabi ve Babil Günlüğü, Çev.: Nesrin Oral, Telos Yay., ?stanbul 2001.
KRAMER Samuel Noah, Tarih Sumerde Başlar, Çev.:Hamide Koyukan, Kabalcı Yay., ?stanbul 2002.
KUHRT Amelie, Eski Çağ'da Yakındoğu I, Çev.: Dilek ?endil, Türkiye ?? Bankası Yay., ?stanbul 2009.
LANGDON Stephan, The Babylonian Epic of Creation, Oxford University Press, Clarendon 1923.
LERNER Gerda, "The Origin of Prostitution in Ancient Mesopotamia", Signs, S: 11-2 (1986), s.236-254.
LEVIN Yigal, "Nimrod The Mighty King of Kish King of Sumer and Akkad", Vetus Testamentum, S:53-3 (2002), s.350-366.
MALAMA Abraham, "Kingship and Council in Israel and Summer: A Parallel", JNES, S:22-4 (1963), s.247-253.
MICHALOWSKI Piotr, "New Sources concerning the Reign of Naram-Sin", JCS, S:32-4 (1980), s.233-246.
MICHALOWSKI Piotr, "Memory and Deed, The Historiography of the Political Expansion of the Akkad State", (Ed. Mario Liverani), Akkad the First World Empire-Structure, Ideology, Traditions, 1993, s. 69-90.
MICHALOWSKI Piotr , "The Mortal King of Ur: A Short Century of Divine Rule in Ancient Mesopotamia", (Ed. Nicole Brisch), Religion and Power-Divine Kingship in the Ancient World and Beyond, Oriental Ins., Chicago 2012, s.33-45.
OATES Joan, Babil, Çev.: Fatma Çizmeli, Arkada? Yay., Ankara 2004.
SIGNS Signs Journal, The University of Chicago Press, Chicago.
TOSUN Mebrure, Kadriye Yalvaç, Sümer, Babil, Assur Kanunları ve Ammi-Şaduqua Fermanı, TTK Yay. Ankara 1975.
TÜRKKAN Candan, Mitoloji. Turizm Eğitimi Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara 1976.
WEBER Max, vd., Şehir ve Cemiyet,Yay.Haz.: Ahmet Aydoğan, ?z Yay., ?stanbul 2000.
WINTER Irene J., "Touched by the Gods: Visual Evidence fort he Divine Status of Rulers of Ancient Near East", (Ed. Nicole Brisch), Religion and Power-Divine Kingship in the Ancient World and Beyond, Oriental Ins., Chicago 2012, s. 75-101.
http://etcsl.orinst.ox.ac.uk/cgibin/etcsl.cgi?text=c.1.8.2.4&display=Crit&charenc=j&lineid=c1824. A.25#c1824.A.25 (06.09.12/16:10
(http://etcsl.orinst.ox.ac.uk/cgi-bin/etcsl.cgi?text=c.1.8.1.1&display=Crit&charenc=gcirc# (12.10.2012-21:48)
(http://www.tali-virtualmidrash.org.il/ArticleEng.aspx?art=3 (26.11.2012. 16:00)
(http://www.cdli.ucla.edu/dl/lineart/P213566_l.jpg (26.11.12/14:46)
(http://0.tqn.com/d/ancienthistory/1/0/B/n/2/Naram-Sin.jpg (26.11.12/15:06)
(http://doormann.tripod.com/asssky.htm (26.11.12/15:22)