EKOLOJİK FEMİNİZM VE ÂŞIK VEYSEL’İN KARA TOPRAK ŞİİRİNDE DOĞAYA VE TOPRAĞA BAKIŞIN DEĞERLENDİRİLMESİ

Feminizm, kadına ve erkeğe ve ikisi arasındaki ayrımları sürdüren sosyal, siyasal ve ekonomik yapılara ilişkin anlayışı sorgulayan bir düşünce sistemidir. Bu düşünce sisteminin kökleri, kadın haklarına yönelik düşüncelerin yeni yeni uyanmaya başladığı 1 4. ve 15. yüzyıllara kadar uzanabilse de, genellikle, 18. ve 19. yüzyılda Batı'da kadın haklarının genişletilmesi yönünde ortaya çıkan siyasi ve toplumsal hareketler feminizmin başlangıcı olarak görülür. Özellikle 19.yüzyılda, ABD'de ve Batı Avrupa'da etkili olmuş, Kadınlara Sufraj (oy hakkı) ve işçi sendikaları hareketleri gibi kadın hareketlerinin düşünsel arka planını liberal siyasal düşünce oluşturur.” Feminist hareket daha sonra Batı düşüncesinde önemli kişiler çıkartmış ve bunların sayesinde; Liberal Feminizm, Kültürel Feminizm, Anarşist Feminizm, Marksist Feminizm, Varoluşçu Feminizm, Radikal Feminizm, Lezbiyen Feminizm, Siyah Feminizm gibi çeşitli alt disiplinlere ayrılmıştır. 1970’lerden itibaren birçok feminist ve eylem ekolünden beslenen ve “eko feminizm” diye adlandırılan bir düşünce akımı görülür. Barış, işçi, kadın sağlığı ve bakımı, nükleer enerji karşıtlığı, çevresel ve hayvan hakları gibi hareketler eko feminizmin beslendiği ve ilgi duyduğu alanlardır. Bilhassa Vandana Shiva, Karen J. Warren, Val Plumwood gibi çevresel sorunlar, dünyadaki gıda adaletsizliği, doğanın sömürülmesi üzerine yazan, bu sorunlara ilgi duyan araştırmacılar tarafından teorik alt yapısı şekillenmiştir. Bu çalışmada, özellikle Türk halk kültüründe, Âşık Veysel’in Kara Toprak şiirinden hareketle, eko feministlerin doğaya bakışları ile genelde doğu, özelde ise bizim insanımızın bakışları karşılaştırılmış, Batı dünyasının mekanik doğu düşüncesi eleştiriye tabi tutulmuştur. Buna karşılık halen organik dünya görüşüne sahip olan insanımızın doğa karşısında tutunduğu tavır ise halk kültüründen verilen örneklerle açıklanmıştır. Sonuç bölümünde her iki bakış açısının insana, çevreye ve diğer canlılara bakışları mümkün olduğu kadar psikofelsefi bağlamda değerlendirilmeye çalışılmıştır.

THE VIEW OF NATURE AND SOIL IN ECOLOGICAL FEMINISM AND BLACK SOIL POETRY OF AŞIK VEYSEL

Feminism is a system of thought that questions the understanding of women and men and the social, political and economic structures that perpetuate the distinctions between the two. The roots of this system of thought are that thoughts about women's rights are just starting to wake up 1 4. and 15. although it may date back centuries, generally, to the 18th century. and 19. the political and social movements that emerged in the West in the century towards the expansion of women's rights are seen as the beginning of feminism. 19 in particular. In the century, liberal political thought formed the intellectual background of women's movements, such as Sufraj (suffrage) and labor union movements, which were influential in the United States and Western Europe."The Feminist movement has subsequently brought out significant individuals in Western thought and, through them, has been divided into various subdisciplines such as Liberal feminism, cultural feminism, anarchist feminism, Marxist feminism, existentialist feminism, radical feminism, lesbian feminism, Black Feminism. A current of thought is seen from the 1970s, fed by many feminist and action schools and called “eco feminism”. Movements such as peace, Labour, women's health and care, anti-nuclear energy, environmental and animal rights are areas where eco feminism is nurtured and interested. Especially Vandana Shiva, Karen J. The theoretical underpinnings were shaped by researchers who took an interest in these problems, writing on environmental issues such as Warren, Val Plumwood, food injustice in the world, exploitation of nature. In this study, especially in Turkish folk culture, based on Âşık Veysel's Black Earth poem, The views of eko feminists to nature were compared with the views of the East in general and our people in particular, and the mechanical Eastern thought of the Western world was subjected to criticism. In contrast, the attitude of our people, who still have an organic world view, in the face of nature is explained by examples from the folk culture. In the conclusion section, the views of both perspectives on human beings, the environment and other living things

___

  • Bacon, F.(2015). Novum Organum, Çev: Talip Kabadayı, Bilgesu.
  • Capra, Fritjof, (1992). Batı Düşüncesinde Dönüm Noktası, Çev: Mustafa Armağan, İnsan Yayınları.
  • Cevizci, Ahmet, (2016). 17. Yüzyıl Felsefesi, Say Yayınları, s. 15 vd.
  • Dostlar Beni Hatırlasın, (1991). Âşık Veysel- Bütün Şiirleri, Sanatı, Hayatı. Derleyen: Ümit Yaşar Oğuzcan, Özgür Basın Yayın Dağıtım.
  • Eken, Güven, (2015). Magma, Sayı:6.
  • Emiroğlu, Kudret, Suavi Aydın, (2003). Antropoloji Sözlüğü, Bilim ve Sanat.
  • Kadınların Tarihi- Devrimden Dünya Savaşına Feminizmin Ortaya Çıkışı, (2005). Editörler: Georges Duby, Michelle Perrot, Çeviren Ahmet Fethi, Türkiye İş Bankası.
  • Karakurt, Deniz , (2012). Türk Mitolojisi Ansiklopedisi,(e-baskı).
  • Mercant, Carolyn (1989). The Death of Nature- Women, Ecology and The Scientific Revolution, Harper&Row Publishers, San Francisco.
  • Plumwood, Val, (2017). Feminizm ve Doğaya Hükmetmek, Çev: Başak Ertür, Metis, s. 16.
  • Sevim, Ayşe (2005). Feminizm, İnsan Yayınları.