EDEBİYATIMIZDA ESMÂ-İ NEBÎ-PEYGAMBERİMİZ (S.A.V.)’İN İSİMLERİ- VE ESMÂ-İ NEBÎ METİNLERİ

Bu çalışmada klâsik metinlerde Esmâ-i Nebi adı verilen türün ne olduğu üzerinde durulmuştur. Başlangıçta verilen isim, müsemma, sıfat gibi temel kavramlarla ilgili sunulan genel bilgilerin ardından Esmâ-i Nebî'nin sayısı üzerindeki rivayetlere yer verilmiştir. Bu rivayetlerin ardından Esmâ-i Nebî olarak kullanılan isim ve sıfatlar değerlendirmeye tâbi tutulmuştur. İsim, sıfat ve künye olarak kullanılan Esmâ-i Nebîlerin temel kaynakları sıralanmıştır. Kur'ân-ı Kerîm başta olmak üzere diğer kutsal kitaplardan tespit edilen Hz. Muhammed(sav)'in isim ve sıfatları listeler halinde sıralanmıştır. Bu isim ve sıfatların çeşitlenerek ve çoğalarak diğer metinlerde de nasıl kullanıldığı üzerinde durulmuş, daha önce yapılan çalışmalarda tespit edilen isim ve sıfatların genel bir tasnifi yapılmaya çalışılmıştır. Esmâ-i Nebî'den bazılarının belirli bir tasnife göre sıralanmasından sonra, Esmâ-i Nebî türünde yazılmış, tespit edilebilen mensur ve manzum eserler kısaca tanıtılmıştır. Bu eserlerin kimler tarafından yazıldığı, eserlerin kısaca içerikleri ve esere ulaşılabilecek kütüphanelerin tespiti yapılarak araştırmacıların istifadesine sunulmuştur. Esmâ-i Nebî türünün edebiyatımızdaki izdüşümleri eserler aracılığıyla ortaya koyulmaya çalışılmış ve Hz. Muhammed(sav)'in çevresinde oluşturulmuş edebî bir türün genel çerçevesi çizilmiştir. Esmâ-i Nebî'nin geçtiği müstakil veya bir bölüm hâlinde kaleme alınmış manzum eserlerden de örnekler verilmiştir. Bu örneklerden müstakil olan eserlerin yanında muhtelif şiirlerde geçen Esmâ-i Nebîler mümkün olduğunca gösterilmeye çalışılmıştır. Genel olarak Esmâ-i Nebî'nin edebî ve dinî metinlerde ne kadar yaygın kullanıldığı üzerinde durulmuştur

THE NAMES OF THE PROPHET (HZ. MUHAMMED (S.A.V)) IN TURKISH LITERATURE AND THE SCRIPTS OF THE NAMES

Introduction and the Aim of the Study This paper aims to explain a special kind of literary work called Esmâ-i Nebî-The Names of the Prophet (Hz.Muhammed(sav)) in classical scripts. After giving brief information about basic concepts like names, denominations and attributes, the reports about the number of Esmâ-i Nebî-The Names of the Prophet are introduced. Giving the reports, names and attributes that are used as the Names of the Prophet are examined. The basic sources of Esmâ-i Nebî-The Names of the Prophet which are used as names, attributes and kunya(name tag) are listed. It is emphasized on how these names and adjectives are used in various kinds of scripts by becoming diversified and reproduced, and it is tried to make a general classification of the names and attributes that are identified from the previous studies. After ordering Esmâ-i Nebî-The Names of the Prophet according to a certain classification, the two literary types, namely, prose and poetry which are identified to have been written in the form of Esmâ-i Nebî-The Names of the Prophet are introduced. Study Method Study design of this research is document analysis. Within this design, firstly by using the keywords “Esmâ-i Nebî, İsim, Esmâ, Sıfat, Nebi, Künye”, the literary works that will be used in the study are found on online database called yazmalar.gov.tr and some published books about Esmâ-i Nebî is also used. Findings and Discussion By identifying the authors, short descriptions of the works and the libraries in which these works are available, this information is presented. The projection of the literary work, Esmâ-i Nebî-The Names of the Prophet, is tried to be revealed with the works; and a general framework of a literary kind which is formed in the circle of Hz. Muhammed(sav) is tried to be built. Some additional examples from the poetry which is written either separately or as a chapter in a work and which includes Esmâ-i Nebî-The Names of the Prophet are given. Esmâ- i Nebî-The Names of the Prophet that are found in the various poems besides the seperate works from these examples are tried to be presented as many as possible. Generally, how frequently Esmâ-i Nebî-The Names of the Prophet are used in literary and religious scripts is emphasized. In addition to all the findings, it can be commented that Esmâ-i Nebî is a broad literary type on the contrary to the general view and it could be found in so many texts. Conclusions and Suggestions Dependance and affection to Seyyidü’l-Kevneyn (s.a.v.) who is the most superior servant in the creatures of Cenâb-ı Hakk is necessary for strong faith in Islam. It is confirmed in the verses of Kor’ân-ı Kerîm that happiness of both finite world and hereafter is dependant on this fact. Muslims that are concious of this necessity put into words their dependance and affection to Resûl-i Müctebâ(a.s.m.). The most apparent epiphany of this situation can be seen primarily in “Nâ’t” that Edebiyatımızda Esmâ-i Nebî-Peygamberimiz (s.a.v.)’in İsimleri- ve Esmâ-i… 169 is a seperate field of study in Turkish Literature per se, besides in all kinds of written scripts. In this article about Esmâ-i Nebî on which there are not adequate studies, to make a comprehensive evaluation of the topic that is dealt with only limited aspects in the literature it is necessary to make an overall investigation of Esmâ-i Nebî by integrating all samples of Turkish poems and prose besides the literary works of Islamic civilization. Publication of the seperate poems and proses about the subject and preparing an encyclopaedic dictionary that is comprised of scripts including all the names will illuminate the subject more clearly.

PDF

___

AĞIRMAN, Cemal. “Ad Koyma ve Hz. Peygamberin İsimlere Karşı Tutumu”, Cumhuriyet Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 2, Sivas 1998, s. 123-143.
AHMED MİDHAT EFENDİ, “Hz. Peygamberin Tevrat’ta Müjdelenmesi”, Sadeleştiren: Süleyman Turan, Milel ve Nihal İnanç, Kültür ve Mitoloji Araştırmaları Dergisi, Yıl: 2, Sayı: 2, Haziran 2005, s. 163-189.
AHMED PAŞA DÎVÂNI, Haz. Ali Nihat Tarlan, Akçağ Yayınları, Ankara, 1992.
AKKUŞ, Mehmet. Abdullah Salâddîn-i Uşşâkî (Salâhî)’nin Hayatı ve Eserleri, MEB Yayınları, Ankara 1998.
AKPINAR, Cemil, “Hanîf İbrâhim Efendi”, TDVİA, Cilt: 16, İstanbul, 1997, s. 40.
ARSLAN, Harun. Türk Edebiyatında “Esmâ-yı Nebî” ve Celâlzâde Mustafa’nın Tercüme-i Meâ’ricü’n-Nübüvve’si”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 7, Sayı: 31, Yıl: 2014.
ATİK, Hikmet. “Fuzûlî’de Hz. Peygamber (S.A.V.) Sevgisi”, Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: II, Şanlıurfa 1996, s. 417-424.
ATİK, Hikmet. “Hilyelere Göre Hz. Peygamber’in İnsanlara Davranışı”, I. Kutlu Doğum Sempozyumu “Hz. Peygamber ve İnsan Sevgisi”, Şanlıurfa 21-22 Nisan 2007, s. 397- 405
AYVAZOĞLU, Beşir. “Türk Edebiyatında Gül’ün Yeri ve Hz. Peygamber ile İlgisi”, Hz. Muhammed ve Gençlik [Kutlu Doğum Haftası: 1992], 1995, s. 111-116 BALCI, Medine. Esmâü’n-Nebî, I-II, Ebrar Yayınları, İstanbul, 2006.
BAYBARA, Neriman. Kureyşî-Zâde Mehmed Fevzi Efendi, Hayatı ve Eserleri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2007.
BİLKAN, Ali Fuat. Türk Edebiyatında Mu’ammâ, Akçağ Yayınları, Ankara, 2000, 181 s.
BUDAK, Ali. İsim ve Sıfatları ile Efendimiz Sallallahu Aleyhi ve Sellem Esmâ-i Nebî ve Evsâf-ı Muhammediyye-, Işık Yayınları, İzmir, 2010.
BUZ, Metin. Esma- i Nebi Peygamberimizin 500 İsmi, Elest Yayınları, İstanbul, 2010. CERTEL, Hüseyin. “Dinî İletişim ve Liderlik Açısından Hz Peygamberin Sıfatları”, Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi VII. Kutlu Doğum Sempozyumu (Tebliğler), Isparta 19 Nisan 2004, s. 245-257.
ÇAVUŞOĞLU, Mehmed. Necâtî Bey Dîvânı’nın Tahlili, MEB Yayınları, İstanbul, 1971, s. 37-38.
ÇELEBİ, İlyas. “Klasik Bir Kelâm Problemi Olarak İsim-Müsemmâ Meselesi”, İLAM Araştırma Dergisi, C. III, Sayı:1 (Ocak-Haziran 1998), İstanbul, s. 103-116.
ÇELEBİOĞLU, Amil. “Türk Edebiyatında Manzum Dînî Eserler”, Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları, MEB Yayınları, İstanbul, 1998, s. 349-365.
ÇELİK, Celaleddin. İsim Kültürü ve Din, Çizgi Kitabevi, Konya, 2005.
ÇELİK, Celalettin. “Kültürel Sembol Sistemi Olarak İsimler: İsim Sosyolojisine Giriş”, Çukurova Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 6, Sayı: 2, Temmuz-Aralık 2006, s. 39-61.
DERDİYOK, İ. Çetin. “Gül-i Sad-Berk”, TDVİA, Cilt: 14, İstanbul, 1996, s. 225-226.
DÜZGÜN, Şaban Ali. “İsimlerden Kelimelere: Adem’den İbrahim’e İnsan Zihninin Tekâmülü”, Kelam Araştırmaları, Cilt: 9, Sayı: I, Yıl: 2006, s. 1-6.
ELBİR, Bilal (2009). “Türk Edebiyatında Mu’ammâ ve Surûrî’nin Bir Mu’ammâ Şerhi” TURKISH STUDIES- International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308-2140, (Şerh), Volume: 4/6, Fall 2009, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.874 , p. 82-94.
ERDOĞAN, Naim. Peygamberimizin Yüce Şahsiyeti ve Mübarek İsimlerinin İzahı, Kahraman Yayınları, İstanbul, ty..
Esma'ün Nebi Peygamber (sav)'in Güzel İsimleri, Ensar Yayıncılık, İstanbul, 2008.
ESRAR DEDE DİVANI, Haz. Tahir Üzgör, Basılmamış Nüsha, ty, y.y. (İSAM Kütüphanesi, T811.218, ESR.E, 181994, 3. Kat/ 1. Raf)
FUZÛLÎ DÎVÂNI, Haz. Kenan Akyüz, Süheyl Berken, Sedit Yüksel, Müjgan Cunbur, Akçağ Yayınları, Ankara 1997.
GÜL, Mehmet Nezir. Esmaü’n-Nebi Resulullah’ın (a.s.m.) İsimleri, Nesil Yayınları, İstanbul, 2008.
HAYÂLÎ BEY DÎVÂNI, Haz. Ali Nihat Tarlan, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 1945.
HORATA, Osman. Esrar Dede Hayatı, Eserleri, Şiir Dünyası ve Dîvânı, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1998, s. 649
İLHAN, Yıldırım. Âyine-i Esmâ Muhammed Mustafâ (s.a.s), Gelenek Yayıncılık, İstanbul, 2010.
İMAM MÜSLİM. Sahîh-i Müslim Terceme ve Şerhi, Mütercim: Ahmed Davudoğlu, Sönmez Neşriyat, İstanbul, 1983.
İPEK, Abdulmuttalip. Klasik Türk Şiirinde Gül Redifli Kasideler, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ 2008.
KARAYAZI, Nurgül. “Klâsik Türk Edebiyâtında Bir Tür Olarak Esmâ-i Nebî”, Kültür Coğrafyamızda Hz. Muhammed (Orta Asya, Kafkasya ve Balkanlar) Uluslararası Sempozyumu, Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, Sakarya, 7-8 Mart 2009 (Yayımlanmamış Bildiri).
KARDAŞ, Sedat (2013). “Edebî Tür ve Tarz Açısından Tevbe-nâmeler ve Lebîb Divanı’nda Yer Alan Tevbe-nâme Örneği Üzerine Değerlendirmeler”, TURKISH STUDIES International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN Number: 1308-2140, (Prof. Dr. Turgut Karabey Armağanı), Volume: 8/13, Fall 2013, www.turkishstudies.net, Doi Number :http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.5479, p. 1175-1187.
KAVAKLIOĞLU, Mahmut. Süyûtî’nin el-Behcetü’s-Seniyye fi’l-Esmâi’n-Nebeviyye Adlı Eseri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 1989, 82+135 s.
KÖKTÜRK, Şahin (2014). “Şefaat-name ve Pir Muhammed’in Şefaatnamesi”, TURKISH STUDIES International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN Number: 1308-2140, (İsmail Yıldırım Armağanı), Volume: 9/6, Spring 2014, www.turkishstudies.net, Doi Number : http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.7099, p. 761-771.
LEVEND, Agâh Sırrı. “Dinî Edebiyatımızın Başlıca Ürünleri”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1972, Sayı: 371, Ankara, 1973, s. 35-80.
MUHİBBÎ DÎVÂNI -İzahlı Metin- Kanuni Sultan Süleyman, Haz. Coşkun Ak, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1987.
NECÂTÎ BEG DİVANI, Haz. Ali Nihat Tarlan, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1963. OKUR, Hüseyin. Esmâ-i Nebî Resûlullah’ın(Sallallahu Aleyhi Vesellem) İsimleri, Semerkand Yayınları, İstanbul, 2012.
ÖZÇELİK, Mustafa. Esma-i Nebi, Sütun Yayınları, İzmir, 2010.
ÖZDUYGU, Handan. Mahbub'ul Aşıkîn Aşıkların Sevgilisi ve Esma-i Nebi, Liva Yayınları, İstanbul, 2007.
ÖZE, Özkan. Esma-i Nebî Peygamberimizin Güzel İsimleri, Zafer Yayınları, İstanbul, 2008.
ÖZKAT, Mustafa. Münîrî(öl. 1521?)’nin Manzum Siyer-i Nebî’si Cilt: IV–V (İnceleme-Metin), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul, 2011.
SARICAOĞLU, Fikret. “Üsküdârî Seyyid Hasîb ve Vefeyât’ında Üsküdar İle İlgili Bilgiler”, Üsküdar Sempozyumu IV, 3-5 Kasım 2006, s. 545-553. (http://www.uskudarbld.gov.tr/portal/doc/sempozyum/sempozyum4/T62.pdf) Erişim Tarihi: 20.04.2012)
SARTAİN, Elisabeth. Celâleddin Suyûtî, Hayatı ve Eserleri, Gelenek Yayıncılık, İstanbul, 2002, 94 s.
SÜLEYMAN ÇELEBİ. Mevlid (Vesîletü’n-Necât), Haz. Prof. Dr. Necla Pekolcay, 5. Baskı, TDV Yayınları, Ankara, 2010.
ŞENER, Halil İbrahim, Türk Edebiyatında Manzum Esmâ-i Hüsnâlar, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İzmir, 1985.
ŞENGÜN, Necdet. “Nazîr İbrâhîm-i Gülşenî ve Farklı Bir Kırk Hadîs Denemesi (Risâle-i Ehâdîs-i Erbaîn-i Sülâsiyye)”, Cumhuriyet Üniversitesi, İlâhiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: XI, Sayı: 1, Sivas, 2007, s. 279-298.
ŞENGÜN, Necdet. Nazîr İbrahim ve Dîvânı (Metin-Muhtavâ-Tahlîl), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir 2006.
ŞİMŞEK, Mehmet. Yahyâ Nazîm Dîvânı (III. Dîvân) (İnceleme-Metin), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri 2007.
TAŞLICALI YAHYÂ BEY DÎVÂNI, Haz. Mehmed Çavuşoğlu, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul, 1997.
TATLI, Hamza. Esmâül Hüsnâ ve Peygamber Efendimizin İsimleri, Yasin Yayınevi, İstanbul, 2009.
TERGİP, Ayhan. Bâkî’nin Meâlimü’l-Yakîn Adlı Eseri Üzerine Dil İncelemesi (Metin-Sözlük), Yayımlanmamış Doktora Tezi İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2010.
TOLASA, Harun. Ahmet Paşa’nın Şiir Dünyası, 2. Baskı, Akçağ Yayınları, Ankara, 2001, s. 42- 45.
TUNÇBİLEK, H. Hüseyin. “İlahi Sıfatların İsbatı Sayısı Kısımları ve İsim-Sıfat İlişkisi”, Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Yıl: 11, Sayı: 15, Ocak-Haziran 2006, s. 5-28
ULUDAĞ, Süleyman. “Delâilü’l-Hayrât”, TDVİA, Cilt: 9, İstanbul, 1994, s. 113-114.
UZUN, Mustafa. “Falnâme”, TDVİA, Cilt: 12, İstanbul, 1995, s. 143-144.
UZUN, Mustafa. “Fevzi Efendi, Edirne Müftüsü”,TDVİA, Cilt: 12, İstanbul, 1995, s. 506-509.
UZUN, Mustafa. “Muhammed- IV. Türk Edebiyatı” TDVİA,. Cilt: 30, İstanbul, 2005, s. 457-459.
YEKBAŞ, Hakan. “Mehmed Fevzî Efendi’nin Mevlit Okumanın ve Dinlemenin Câiz Olduğuna Dair Risalesi”, Cumhuriyet Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: XIV, Sayı: 1, Yıl: 2010, s. 371-398.
YENİTERZİ, Emine. “Dîvan Şiirinde Hz. Peygamber’in İsim ve Sıfatları -Esmâ-i Nebî-”, TDV Kutlu Doğum Haftası II: Dinî Edebiyatın Dünü Bugünü Paneli (1-7 Ekim 1990) (Tebliğler) II, Ankara, 1992, s. 87-100.
YENİTERZİ, Emine. Dîvan Şiirinde Na‘t, TDV Yayınları, Ankara, 1993.
YENİTERZİ, Emine. Divan Şiirinde Na’t 1-2, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya, 1989.
YILDIRIM, Suat. Kur’an’da Ulûhiyet, Kayıhan Yayınları, İstanbul, 1987.
YILMAZ, Ahmet. “Türk Edebiyatında ‘Esmâ-i Nebeviyye-i Şerîfe’yi Tadât Geleneği ve Müstakimzâde’nin Mir’atü’s-Safâ İsimli Risalesi”, İSTEM, Yıl:2, Sayı: 4, 2004, s. 161- 174.
YILMAZ, Ahmet. Müstakim-zâde Süleyman Sâdeddin, Hayatı, Eserleri ve “Mecelletü’nNisâbı”, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 1991.
YILMAZ, Ömer. Edirne Müftüsü Mehmed Fevzî Efendi, İlâhiyât, Ankara, 2008.
YURDAGÜR, Metin. “Esmâü’l Hüsna ve Bu İsimlerin İnsan Açısından Önemi”, Diyanet Dergisi, C. XX, Sayı: 3 (Temmuz-Ağustos-Eylül 1984), s. 43-50.