BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI SONRASINDA TRABZON’DA YAYINLANAN EDEBİ İCTİMAİ FENNİ BİR MECMUA: KAYGU

Osmanlı Devleti'nde bilhassa Tanzimat sonrası başlayıp Meşrutiyet döneminde zirveye ulaşan basın ve yayın hayatı içinde yerli-yabancı çok sayıda gazete ve mecmua neşredilmiştir. Bilhassa 1908 yılında II. Meşrutiyetin ilanının ardından ilk anda serbest bir sürece girilmesi, basına uygulanan baskıların ortadan kalkması, dönemin aydın ve idealist kişilerini hareketlendirmiştir. Bu dönemin aydınları kendi düşünceleri doğrultusunda topluma yön verme, milleti uyarma gibi gerekçelerle çeşitli gazete ve dergiler çıkarmışlardır. Bu anlayış Birinci Dünya Savaşı yıllarında kısmen kesintiye uğrasa da savaş sonrası eski canlılık tekrar geri gelmiştir. Bu hareketliliğin en bariz şekilde hissedildiği vilayetlerden biri de oldukça eski ve köklü bir basın hayatına sahip olan Trabzon'dur. Zira 1918 senesinde bir grup Trabzonlu aydın tarafından edebi, içtimai ve fenni bir mecmua adı altında çıkarılmaya başlanan "Kaygu" da söz konusu canlılığın taşradaki yansımalarından biridir. Birinci Dünya Savaşı sırasında işgale uğrayan ve iki sene süren acı dolu işgal yıllarının ardından çıkarılan Kaygu, bu yönüyle oldukça önemlidir. 17 sayı yayınlanan fakat sadece ilk 9 sayısına ulaşabildiğimiz bu mecmuanın hayli zengin bir yazar kadrosuna sahip olduğu görülmüştür. Kaygu Mecmuası'nın içeriğinde ağırlıklı olarak eğitim ve edebiyatla ilgili yazı ve şiirler yayınlanmış, dergide ayrıca sağlık, sosyal hayat ve gündelik sorunlara da temas edilmiştir. Kaygu Mecmuası'nda eğitimin önemi, ailenin bireyin yetişmesi noktasındaki işlevi, ahlaki çöküntüye sebep olan gelişmeler, savaş sonrası sosyal ve toplumsal hayatta görülen aksaklıklar, gündelik hayatı tehdit eden sosyal problemler, kız çocuklarının eğitimi, o günlerin en büyük sorunlarından olan bulaşıcı hastalıklar ve bunlarla mücadele gibi önemli meseleler hakkında çeşitli yazılar kaleme alınmıştır. Bunlar haricinde çok sayıda şiir, gazel gibi edebi çalışmalar da bu mecmuada kendine yer bulmuştur. Derginin son kısımlarında meraklılarına hitap eden, bulmaca ve ödüllü sorular sorulmuş, kazananlara küçük hediyeler verilmiştir. Mecmuanın içeriğinde yer alan yazılarla ilgili genel bir değerlendirme yapıldığında, bireyin yetişmesinde eğitimin öneminin ortaya konulduğu görülmüştür. Bunun dışında içki, fuhuş, gösteriş merakı ve bencillik gibi savaş sonrası iyice yaygınlaşan toplumsal sorunların ortadan kalkması için aile ve okulda verilen sağlam eğitimin mutlak gerekli olduğu savunulmuş, kızların da erkekler gibi eğitilmesi gerektiği belirtilmiştir. Bu çalışmada, Osmanlı Devleti'nin önde gelen vilayetlerinden biri olan Trabzon'da, kentin ileri gelen aydınları tarafından çıkarılan Kaygu Mecmuası hakkında bilgiler verilmiştir

A LITERAL SOCIAL SCIENTIFIC JOURNAL THAT WAS PUBLISHED IN TRABZON AFTER THE FIRST WORLD WAR: KAYGU

Many local and foreign magazines were diffused in the press life that started especially after Reorganizations (called Tanzimat) and peaked up under constitutionalism (called Mesrutiyet) in Ottoman Empire. Especially after the Second Constitutionalism (called Mesrutiyet the 2nd) declared in 1908, entering into the process of liberty at first, and disappearance of the pressure on press made the intellectual and idealist people start an action. That period’s intellectual people published newspapers and magazines on the grounds that directing the public in the base of their ideas, and warning the public. This idea had a cut in the years of World War One, but after the war it started to be active again. One of the cities that this action was felt in clearly is Trabzon, has a pretty old and long-standing background press life. Likewise the ‘Kaygu’ that started to be published in 1918 by a group of intellectual people under the name of a social and scientific journal, is a reflection of this mentioned action in country. Kaygu that was occupied during the First World War, and was published after two years occupancy in pain, has a special importance. It has been observed, this journal had a pretty large writer team, and it was published 17 issues but we reached only 9 issues. Writings and poems about education and literature were mainly published in this journal, and also health, social life and daily problems were touched in the journal. Several writings were written up based on important topics like importance of education, family’s role on raising individual, developments that cause moral corruption, social and communal inconveniences that were seen after war, social problems that threatened daily life, girls’ education, contagious diseases that were one of the biggest problem in those years and how to fight them. Apart from these, many literal studies like poems and odes were found a place in this journal. In last pages of the magazine, crosswords and award winning questions were added for interested people, and small awards were given to the winners. When writings of the journal were evaluated, it was seen that the importance of education about raising individual was presented. Otherwise, it was argued that a great education in school and in family was needed for annihilating communal problems such as alcohol, prostitution, flatulency, egoism that became prevalent after war; and also it is specified that girls were needed to be educated like boys. In this study, information was given about Kaygu Journal that was published by notable people in Trabzon that was one of the outstanding cities of Ottoman Empire

___

  • İstikbal Gazetesi, 17 Şubat 1921/1337
  • Kaygu Mecmuası (1334), Trabzon
  • Tasvir-i Efkâr Gazetesi, 7 Mayıs 1918
  • Tasvir-i Efkâr Gazetesi, 18 Mayıs 1918
  • Yeniyol Gazetesi, 13-20-31 Temmuz 1940, 7 Ağustos 1940, Yeniyol, 22 İkinci Kanun 1944
  • Akbulut, Ömer (1955), Trabzon Cumhuriyetten Evvel Tarih ve Valiler, İstikbal Matbaası, Trabzon.
  • Albayrak, Hüseyin (1994), Trabzon Basın Tarihi ve Batum Gümüşhane Rize Giresun Ordu Samsun Basını 1869-1928, Ankara.
  • ___________ (2006), “Doğu Karadeniz Bölgesi’nde İlk Matbaa İlk Gazete İlk Salname”,Karadeniz Araştırmaları, Sayı: 4, Kış, s.39-53.
  • Birinci, Ali (1989), “Trabzon'da Matbuat ve Neşriyat Hayatı”, Trabzon Kültür Sanat Yıllığı (88- 89), İstanbul, ss.173-188.
  • Kardaş, Abdülaziz (2013), “Osmanlı Devleti’nin Son Döneminde Van’da Basın (1908-1915)”, Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 8/13 Fall 2013 p.1189-1204, ISSN:1308-2140, www.turkishstudies.net, Turkish Studies 8020, ANKARA-TURKEY.
  • Öksüz Hikmet – Usta, Veysel (2006), Mustafa Reşit Tarakçıoğlu Hayatı Hatıratı ve Trabzon'un Yakın Tarihi, Serander Yayınları, Trabzon.
  • Tarakcıoğlu, Mustafa Reşit (1986), Trabzon’un Yakın Tarihi, KTÜ Yayınları, Trabzon.
  • Tuncay, Hakkı (1944), “Trabzon’da Neşredilen Mecmualar Hakkında Kısa Notlar”, Yeniyol Gazetesi, 22 İkinci Kanun, Trabzon.
  • Usta, Veysel (1998), “Milli Mücadele Yıllarında İki Trabzonlu: Eyüpzade Ömer Fevzi ve Esad Ömer Eyyubi”, Toplumsal Tarih, Cilt: 9, Ocak, Sayı: 49, ss. 47-49.
  • Uzun, Mustafa (1993) “İbrahim Cudi”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, Cilt: 8, ss.81-82.