ARAZİ KULLANIMI VE DEPREM İLİŞKİSİ BAĞLAMINDA 2011 VAN DEPREMLERİNİN ERCİŞ ŞEHRİ’NE ETKİLERİ

Alp-Himalaya kuşağı üzerinde yer alan Türkiye'de can ve mal kaybına neden olan şiddetli depremlerin meydana geldiği bilinmektedir. Bu araştırmaya konu olan Erciş şehri, depremsellik bakımından Türkiye'nin en çok sarsılan alanlarından biri olan Van Gölü Havzası'nda yer almaktadır. 1.derecede deprem sahası içerisinde kalan Erciş şehri ve yakın çevresinde, tarihi süreçte önemli sayıda insan ve eserlerine zarar veren, dolayısıyla afete dönüşen depremler vuku bulmuştur. Meydana gelen depremlerin afet halini almasında etkili olan en önemli faktör yerleşme yerlerinin seçilmesinde yapılan yanlışlıklardır. Günümüz Erciş Şehri, Van Gölü seviye değişmelerine bağlı olarak oluşan gölsel çökeller ile Zilan Çayı ve kollarının getirdiği farklı boyutlardaki materyallerin ardalanmasından meydana gelen Erciş Ovası üzerinde kurulmuştur. Depremsellik açısından zayıf olan bu zeminlerde yeraltı suyu seviyesi yüzeye yakındır. Bu zeminler deprem esnasında sıvılaşmayı kolaylaştırmakta, dolayısıyla depremdeki hasarı arttırmaktadır. Yörede vuku bulan depremlerin afete dönüşmesinde yapılarda yanlış malzeme kullanımı, yapıların kat sayısı ve depreme uygun yapı teknolojisinin yeterince kullanılmaması da etkili olmaktadır. 2011 Van depremleri, Van Gölü Havzası'nın genelinde hem şehirsel hem de kırsal alanlarda etkili olmakla birlikte en büyük hasarı yoğun nüfus ve yapıların olduğu Van ve Erciş şehirlerinde meydana getirmiştir. Depremde büyük bir yıkım yaşayan Erciş Şehri'nde depremin en büyük zararı şüphesiz can kayıplarıdır. Erciş'te depremin neden olduğu can kaybı 477 kişidir. Diğer bir yıkım da insanların hayatını sürdürdüğü konutlarda meydana gelmiştir. Nitekim depremde şehirdeki konutların %75'i (%24'ü ağır hasarlı) çeşitli derecelerde olmak üzere hasara uğramıştır. Depremlerde işyerleri ve hayvan barınakları da büyük hasara uğramıştır. İşyerlerinin %84'ünde (%31'i ağır hasarlı), ahırların %86'sında (%55'i ağır hasarlı) farklı derecelerde hasar meydana gelmiştir. Bu çalışmada, Van ilinde 2011 yılında meydana gelen depremlerin Erciş yerleşmesi üzerindeki etkileri incelenmiştir. Depremin Erciş'teki yapılarda meydana getirdiği hasar (ağır, orta, az hasarlı) tespit edilmiş ve hasar dağılışı mahalle bazında haritalandırılmıştır. Bu dağılış haritalarından yararlanarak zemin ve yapı özellikleri ile hasar durumu arasındaki ilişki ortaya konmaya çalışılmıştır

EFFECTS OF 2011 VAN EARTHQUAKES ON ERCIŞ CITY WITH RESPECT TO LAND USE AND EARTHQUAKE RELATIONSHIP

It is known that severe earthquakes causing casualties and property losses take place in Turkey which is located in the AlpineHimalayan belt. Erciş town, which is the subject of this study, is located in the Van Lake Basin which is one of the most active seismic zones in Turkey. Historically, catastrophic earthquakes causing significant numbers of casualties and property losses took place in Erciş town and vicinity, which is located within 1st degree earthquake zone (in Turkey). The most important factor in the earthquakes reaching catastrophic severity is the mistakes in the site selection of settlements. The present Erciş town is located on the Erciş Plain which consists of alternations of lacustrine sediments resulting from the water level fluctuations in Van Lake and materials of various sizes brought by the Zilan Stream and its tributaries. Groundwater level is close to the surface in these soils with poor seismic properties. These soils facilitate liquefaction during earthquakes, and therefore increase the damages of the earthquake. The wrong choice of materials in the buildings, the number of stories of the buildings and insufficient use of earthquake-resistant construction technology are effective in the earthquakes reaching catastrophic severity in the region. The 2011 Van earthquakes were effective in the Van Lake Basin in general, in both urban and rural areas; however, the most severe damages were observed in the towns of Van and Erciş where the population and buildings are dense. The most significant losses are undoubtedly the casualties in the town of Erciş which experienced severe damages due to the earthquake. The number of deaths due to the earthquake was 477 in Erciş. The buildings where the people resided were also damaged. As a matter of fact, 75% of the buildings in the town were damaged with different scales of severity (24% severely damaged).Office buildings and animal shelters were also severely damaged. In fact, 84% of the office buildings (31% severely damaged) and 86% of the animal shelters (55% severely damaged) were damaged with different scales of severity. In this study, the impacts of the earthquakes that occurred in 2011 in the province of Van on the town of Erciş were investigated. The damages of the buildings (severe, moderate, slight) in the town of Erciş were determined and the distribution of damages was mapped by quarters. The distribution maps were used to determine the relationship between ground (soil) and building properties and the damage situation

PDF

___

ACARLAR, M., BİLGİN, E., ELİBOL, E., ERKAL, T., GEDİK, İ., GÜNER, E., HAKYEMEZ, Y., ŞEN, A.M., OĞUZ, M.F., UMUT, M., 1991. Van Gölü Doğu ve Kuzeyinin Jeolojisi, MTA Enstitüsü, Rapor No:9469 (Yayınlanmamış), Ankara.
AFAD, 2013. 1. Yıldönümünde Van Depremi, Afad Dergisi, Sayı 2, Ankara.
AKAR, S., 2013. Doğal Afetlerin Kamu Maliyesine ve Makro Ekonomiye Etkileri: Türkiye Değerlendirmesi, Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi – Sayı:21
APAY, A.C, AYDIN, E., YILMAZ, P., 2005. Depreme Dayanıklı Yapılarda Tünel Kalıp Sisteminin Kullanılması, Deprem Sempozyumu (23-25 Mart 2005- Kocaeli).
CEYLAN, M.A., 2003. Marmara Depreminin (17 Ağustos 1999) Yalova Şehrine Etkileri. Gündüz Eğitim ve Yayıncılık, Ankara.
ÇELEBİ, E., ÇAĞLAR, N., ÖZOCAK, A., ASLAN, H., AKTAŞ, M., MERT, N., ÖZCAN, N.,
KIRTEL, O., 2011. 23 Ekim 2011 Van-Erciş Depremi Değerlendirme Raporu, Sakarya Üniv. Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü, Adapazarı.
ÇİFTÇİ, Y., IŞIK, M.A., ALKEVLİ, T., YEŞİLOVA, Ç., 2008. Van Gölü Havzasının Çevre Jeolojisi, Jeoloji Mühendisliği Dergisi 32 (2), s.45-77.
DARKOT, B. 1964. Erciş Maddesi, İslam Ansiklopedisi. Cilt: 4. M.E. Basımevi, İstanbul.
DEGENS, E. T., KURTMAN, T., 1978. The Geology of Lake Van, M TA Enst. Yay. No: 169, Ankara.
DEMİRTAŞLI, E., PİSSONİ, C., 1965. Ahlat-Adilcevaz Bölgesinin Jeolojisi (Van Gölü Kuzeyi), MTA Dergisi, Sayı:64, s.22-37.
DİE, 2002. 2000 Genel Nüfus Sayımı (Nüfusun Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri) 65-Van, Ankara.
DSİ, 1977. Van-Erciş Ovası Hidrojeolojik Etüt Raporu. Ankara
ELMASTAŞ, N., POLAT, S., 2007. Van Gölü’nde Seviye Değişiklikleri ve Erciş Şehri, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Öneri Dergisi, Sayı:27, İstanbul.
ELMASTAŞ, N., 2013. Van Gölü Havzasında Yerleşmelerdeki Yanlışlıklar ve Depremler, I.Uluslararası Ahlat-Avrasya Kültür ve Sanat Sempozyumu (23-25 Ağustos 2012 AhlatBitlis), Bitlis Eren Üniversitesi Yayını No:4, İstanbul.
ERDOĞAN, R., ŞAROĞLU, F., GÜNER, Y., 1983. Deprem Sonrası Çaldıran’ın Yeni Sorunları, Yeryuvarı ve İnsan, Cilt:8, Sayı:3, s.7-10, Ankara.
ERGİN, K., GÜÇLÜ, Ü., UZ, Z., 1967. Türkiye ve Civarının Deprem Katalogu (Milattan Sonra 11
Yılından 1964’e Kadar). İ.T.Ü. Maden Fak. Arz Fiziği Enst. Yay. No:24, İstanbul.
ERİNÇ, S, BİLGİN, T., BENER, M., SUNGUR, K., ERER, S., GÖÇMEN, K., 1970. 28 Mart 1970 Gediz Depremi (Tatbiki Jeomorfolojik Etüd). İst. Ünv. Ed. Fak. Yay. No:1520, Coğ. Enst. Yay. No: 60, İstanbul.
GÜRBÜZ, O., 1994. Van Gölü Çevresinin Coğrafyası (Beşeri ve İktisadi Coğrafya Açısından), İst. Ünv. Sos. Bil. Enst. Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
KIZILKANAT, A., KOÇAK, A., COŞAR, A., GÜNEY, D., SELÇUK, M.E., YILDIRIM, M., 2011. Yıldız Teknik Üniversitesi 23 Ekim 2011 Van Depremi Ön İnceleme Raporu, İstanbul.
KOÇYİĞİT, A., YILMAZ, A., ADAMİA, S., KULASHVİLİ, S., 2001. Neotectonics of East Anatolian Plateau (Turkey) and Lesser Caucasus: Implication for Transition from Thrusting to Strike-Slip Faulting. Geodinamica Acta 14, 177-195.
KOÇYİĞİT, A.,DEVECİ, Ş., KAPLAN, M., 2011. Van Depremleri Raporu (23 Ekim – 30 Kasım 2011), Orta Doğu teknik Üniversitesi (ODTÜ) Jeoloji Mühendisliği Bölümü Aktif Tektonik ve Deprem Araştırma Laboratuvarı, Ankara.
KORKMAZ, H., 2006. Antakya’da Zemin Özellikleri ve Deprem Etkisi Arasındaki İlişki, Coğrafi Bilimler Dergisi, 4 (2), 49-66.
MTA Enstitüsü, 1964. 1/500.000 Ölçekli Türkiye Jeoloji Haritası (Van Paftası), MTA Enstitüsü Yayını, Ankara.
ODTÜ Deprem Mühendisliği Araştırma Merkezi, 2011. 23 Ekim 2011 Mw 7.2 Van Depremi Sismik ve Yapısal Hasara İlişkin Saha Gözlemleri, Rapor No:METU/EERC 2011-04, Ankara.
ODTÜ Afet Yönetimi Araştırma ve Uygulama Merkezi, 2011. Tabanlı – Van (23 Ekim 2011) Ve Edremit – Van (9 Kasım 2011) Depremleri İnceleme Raporu, Ankara
ÖZEY, R., 2000. Depremle Uyanmak, Ekev Yayınları, Erzurum.
ÖZEY, R., 2006. Afetler Coğrafyası, Aktif Yayınevi, İstanbul.
ÖZMEN, B., 1999. Türkiye ve Çevresinin Tarihsel Deprem Kataloğunun Bölgesel Düzenlenmesi, Bayındırlık ve İskân Bakanlığı, Ankara.
ÖZVAN, A., AKKAYA, İ., TAPAN, M., ŞENGÜL, M.A., 2005. Van Yerleşkesinin Deprem Tehlikesi ve Olası Bir Depremin Sonuçları, Deprem Sempozyumu (23-25 Mart 2005- Kocaeli).
ÖZVAN, A., ŞENGÜL, M.A., TAPAN, M., 2008. Van Gölü Havzası Neojen Çökellerinin Jeoteknik Özelliklerine Bir Bakış:Erciş Yerleşkesi, GeoSound, Cilt:52, Sayı: 1, s.1-13.
PAMPAL, S., 2000. Depremler, Alfa/Aktüel Kitabevleri, Ankara
PINAR ERDEM, N., LAHN, E., 2001. Türkiye Depremleri İzahlı Katalogu. Yıldız Teknik Üniv. Vakfı Yay. No:2001.007, İstanbul.
SELÇUK BİRİCİK, A., CEYLAN, M.A., ÜNLÜ, M., 1996. 1 Ekim 1995 Dinar Depremi (1 October 1995-Dinar Eartquake). Yeni Asya Matbaacılık ve Yay. İstanbul.
SELÇUK BİRİCİK, A., 2001. Yeryuvarında Doğal Olaylar ve Afetler, Marmara Coğrafya Dergisi, Sayı:3, Cilt:1, s.7-26, İstanbul.
SÜDAŞ, İ., 2004. 17 Ağustos 1999 Marmara Depreminin Nüfus ve Yerleşme Üzerindeki Etkileri : Gölcük (Kocaeli) Örneği, Ege Coğrafya Dergisi, Sayı:13, s. 73-91, İzmir.
ŞAHİN, C.-1991: Türkiye Âfetler Coğrafyası. Gazi Üniv. Eğt. Fak. Yay. No:21, Ankara.
ŞAROĞLU, F., 1985. Doğu Anadolu’nun Neotektonik Dönemde Jeolojik ve Yapısal Evrimi (Doktora Tezi). İst. Üniv. Fen Bilimleri Enstitüsü. İstanbul.
TINAL, M., 2009. 1928 Torbalı (İzmir) Depremi, Turkish Studies, Volume 4/8 Fall 2009
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi Başkanlığı, 2009. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik 2007, İzmir.
TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası, 2011. Van Depremleri (Tabanlı-Edremit) Raporu, Jeoloji Mühendisleri Odası Yayın No: 110, Ankara.
TMMOB Mimarlar Odası, 2012. Van Depremi Hasar Tespit Raporu, Ankara.
TUNCEL, M., ERER, S., SERGÜN, Ü., GÖÇMEN, K., 1978. 24 Kasım 1976 Çaldıran-Muradiye Depremi. İst. Ünv. Yay. No: 2468, Coğ. Enst. Yay. No: 98, İstanbul.
TUNCEL, M., 1981. Türkiye’de Doğal Olaylar Sonucunda Yer Değiştiren Kentler. İst. Ünv. Yer Bilimleri Dergisi, Sayı: 1-2, s.115-124, İstanbul.
ÜNER, S., YEŞİLOVA, Ç., YAKUPOĞLU, T. ve ÜNER, T., 2010. Pekişmemiş Sedimanlarda Depremlerle Oluşan Deformasyon Yapıları (Sismitler): Van Gölü Havzası, Doğu Anadolu. Yerbilimleri 31/1, s.53-66. Ankara.
VAN İLİ AFET VE ACİL DURUM (AFAD) MÜDÜRLÜĞÜ, 2012. 2011 Van Depremi Hasar Raporu, Van. http://www.afetacil.gov.tr (Erişim Tarihi: 06.01.2014)
http://www.deprem.gov.tr/sarbis/Deprem/DepremNedir.aspx (Erişim Tarihi: 08.01.2014)
http://www.afet.gen.tr/turkiye-deprem-kronolojisi.php (Erişim Tarihi: 05.01.2014)
http://www.jmo.org.tr/resimler/ekler/1a0aa3add71a744_ek.pdf (Erişim Tarihi: 08.01.2014)
https://www.afad.gov.tr/TR/HbIcerikDetay.aspx?ID=107&IcerikID=570 (Erişim Tarihi: 08.01.2014)
http://www.aykutozdemir.com.tr/insaat/wp-content/uploads/2012/04/ytu-van-deprem-rapor.pdf (Erişim Tarihi: 08.01.2014)
http://www.samsunmimar.org/dosyalar/13273225253048.pdf (Erişim Tarihi: 08.01.2014)
http://www.ercis.gov.tr/default_B0.aspx?content=199 (Erişim Tarihi: 14.11.2013)
http://www.istanbul.edu.tr/eng2/jfm/ozcep/zemin/depremetkisi.pdf (Erişim Tarihi: 14.11.2013)
http://www.istanbul.edu.tr/eng2/jfm/ozcep/zemin/depremetkisi.pdf (Erişim Tarihi: 14.11.2013)
http://www.bjmer.net/Makaleler/2101698769_10%20-%20jmer197%20185-206.pdf (Erişim Tarihi: 14.11.2013)
http:www.afad.gov.tr/TR/IcerikDetay1.aspx?ID=107&IcerikID=643 (Erişim Tarihi: 14.11.2013)
Van-Erciş Depreminin İkinci Yılında Durum Değerlendirme Raporu.
http://yesilercis.blogcu.com/ercis-kalesi/3645654 (Erişim Tarihi: 09.01.2013)