AHMED YESEVİ BİBLİYOGRAFYASI: TÜRKİYE’DE YESEVİ İLE İLGİLİ ÇALIŞMALARA DAİR DEĞERLENDİRMELER

"Hazret-i Türkistan" ya da "Pir-i Türkistan" namıyla meşhur olan büyük Türk mutasavvıfı Ahmed Yesevî , Divân-ı Hikmet adlı eseri ve yetiştirmiş olduğu öğrencileriyle Orta Asya'dan Balkanlar'a kadar büyük bir alanı etkilemiştir. Yesevî'nin Anadolu'nun Türkleşmesi ve İslamlaşmasında da etkileri büyüktür. Onun Anadolu'daki takipçileri arasında Şeyh Edebâli, Hacı Bektâş Velî, Sarı Saltuk, Ahi Evran gibi önemli mutasavvıflar yer almaktadır. Yesevî müridleri Anadolu'da aynı zamanda savaşçı dervişler olmaları, ticaret ahlakına ve kadınların eğitimine verdikleri önemle de tanınmaktadırlar. Bu özellikleri nedeniyle Ahmed Yesevî ve Yesevîlik hakkında Anadolu'da erken dönemlerden itibaren eserler kaleme alınmıştır. Osmanlı İmparatorluğu'nun son dönemlerinde de Divân-ı Hikmet ve Yesevîlik üzerine çeşitli çalışmalar yapılmıştır. Yesevî hakkında Türkiye'de çok sayıda makale, bildiri ve kitap çalışmasının yapıldığı bilinmektedir. Biz bu makalemizde Ahmed Yesevî hakkında Türkiye'de yapılmış olan bu çalışmalara dair bazı değerlendirmelerde bulunduk. Ayrıca Yesevî üzerine yapılmış araştırmaları içeren kapsamlı bir bibliyografyayı da takdim ettik. Batı dünyasında, Çin, Kazakistan, Özbekistan (Taşkent) gibi ülkelerde Yesevi'ye değerlendirmeleri konu edinen makale ve bildiriler söz konusudur. Fakat Ahmed Yesevi'ye dair Türkiye'de bu tarzda benzer çalışmaların henüz yapılmamış olması önemli bir eksikliktir. Bizim bu çalışmayı yapmaktaki temel amacımız da bu eksikliği gidermek ve Yesevi'ye dair çalışmaların düzeyine dair bir tablo ortaya koymaktır

A BIBLIOGRAPHY ON AHMAD YASAWÎ: CONSIDERATIONS ON THE STUDIES ABOUT YASAWÎ IN TURKEY

Ahmed Yasawi, a major Turkish Sufi and well-known with the name of “Hazret-i Turkistan” or “Pir-i Turkistan”, with his great work “Diwan-i Hikmat” and his disciples, he influenced an extensive area from Central Asia to the Balkans. Yasawi played an important role in turkization and propagating Islam in Anatolia. Some important sufis such as Sheykh Adabali, Haji Baktash Wali, Sarı Saltuk and Akhi Avran were followers of Ahmet Yasawi in Anatolia. The followers of Yasawi were also known warrior darwish (santon) and with attached importance to morals of trade and enlightening women in Anatolia. Because of these characteristics had written works about Ahmed Yasawi and Yasawism from early period in Anatolia. Several studies have been made on the “Diwan al-Hikma” and Yasawism in the last period of the Ottoman Empire. It has been known that working many articles, papers and books about Yasawi in Turkey. In this article we offered some assessment of these studies about him in Turkey. Moreover I presented an extensive bibliography consists of researches made on Ahmad Yasawi. There are articles and papers that make assessment of those works on Yasawi in the western world, China, Kazakhstan, Uzbekistan (Tashkent) etc. However the absence of similar studies -yet- in this manner is a significant deficiency in Turkey. My main purpose in this study is removing this deficiency and providing a picture of the level of the work has been made on Yasawi.

PDF

___

Aksu, Cemal (2016), “Ahmed Yesevi’nin Hocası Yusuf Hemedani ve Halifeleri”, Erişim tarihi 29.09.2016, http://pirimizyesevi.com/kabul-edilen-bildiriler-haber-231-makale.html
Altıntaş, Hayrani (2016), “Yesevi Düşüncesinde Dini Sosyal Hayat ve Günümüz”, Erişim tarihi 29.09.2016, http://pirimizyesevi.com/kabul-edilen-bildiriler-haber-231-makale.html
Argunşah, Mustafa (2016), “Divân-ı Hikmet’in Türkiye Türkçesine Çevirileri Üzerine Eleştirel Düşünceler”, Erişim tarihi 29.09.2016, http://pirimizyesevi.com/kabul-edilen-bildirilerhaber-231-makale.html
Arslan, Ahmet Turan (2012), “Ahmed-i Yesevi Divanı’nın Osmanlı Türkçesine Bir Tercümesi (Tercüme-i Divan-ı Ahmed-i Yesevi)” Uluslararası Hoca Ahmed Yesevi Sempozyumu, Bildiriler, 20-21 Şubat 2010 = International Khoja Ahmed Yesevi Smposium, Papers, 20-21 February 2010, 54-59.
Bakırcı, Mustafa (2016), “Modern Dünyanın Bunalımlarına Tasavvufi/İrfani Yaklaşımların / Geleneğin Çözüm Oluşturma İmkanı-Hoca Ahmed Yesevi Örneği”, Erişim tarihi 29.09.2016, http://pirimizyesevi.com/kabul-edilen-bildiriler-haber-231-makale.html
Bakış, Rıza (2016), “Ahmed Yesevi’de Hallac Etkisi”, Erişim tarihi 29.09.2016, http://pirimizyesevi.com/kabul-edilen-bildiriler-haber-231-makale.html
Baltabayeva, Alyona (2016), “Hoca Ahmed’in Nazarında Şamanizm ve İslam Sentezi” Uluslararası Hoca Ahmed Yesevi Sempozyumu, 28-30 Nisan 2016, Ankara (Henüz Yayımlanmamış).
Barthold, Vasili Viladimiroviç (2011), Orta Asya Türk Tarihi –Dersleri-, Divan Kitap, Ankara.
Bice, Hayati (1993) (Haz.), Divan-ı Hikmet/ Ahmed Yesevi (562/1166), Türkiye Diyanet Vakfı, Ankara.
Çakan, Varis (2005), “Hoca Ahmed Yesevi ve Divan-ı Hikmet”, Milli Folklor, yıl 17, sy. 68, 201- 207.
Çetinkaya, Bayram Ali (2016), “Hoca Ahmed Yesevi’nin Düşünce Dünyasında Sahte Şeyhler/Mürşitler”, Erişim tarihi 29.09.2016, http://pirimizyesevi.com/kabul-edilenbildiriler-haber-231-makale.html
Doğan, İsmail (2016), “Hoca Ahmed Yesevi Düşüncesinin Etki ve Sonuçları Üzerinde Sosyolojik Bir Değerlendirme”, Erişim tarihi 29.09.2016, http://pirimizyesevi.com/kabul-edilenbildiriler-haber-231-makale.html
Editör (1995a), “Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Ahmet Yesevi Toplantıları”, Erdem Atatürk Kültür Merkezi Dergisi, Hoca Ahmet Yesevi Özel Sayısı, c. 7, sayı 21, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1049-1051.
Editör (1995b), “Ahmet Yesevi Yılı Dolayısıyla Düzenlenen Diğer Toplantılar”, Erdem Atatürk Kültür Merkezi Dergisi, Hoca Ahmet Yesevi Özel Sayısı, c. 7, sayı 21, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1053-1060.
Eraslan, Kemal (1983) (Haz.), Divan-ı Hikmet’ten Seçmeler/Ahmed Yesevi (562/1166), Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara.
Eraslan, Kemal (1989), “Ahmed Yesevi”, TDV İslam Ansiklopedisi, c. 2, 159-161.
Eraslan, Kemal (1992), “Divan-ı Hikmet Nüshalarının Dili”, Milletlerarası Ahmet Yesevi Sempozyumu Bildirileri (26-27 Eylül 1991), 21-23.
Eraslan, Kemal (2010), “Hace Ahmed Yesevi ve Emir Timur Hakkında Bir Belge”, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları,353-448.
Erpay, İlyas (2016), “Ahmed Yesevi’nin Divan-ı Hikmet’inde Pedagojik Unsurlar ve Din Eğitimi”, Erişim tarihi 29.09.2016, http://pirimizyesevi.com/kabul-edilen-bildiriler-haber-231- makale.html
Erşahin, Seyfettin (2016), “Ahmed Yesevi Sovyet Rejimine Karşı: Sovyetlerin Ahmed Yesevi İle Mücadelesi”, Erişim tarihi 29.09.2016, http://pirimizyesevi.com/kabul-edilen-bildirilerhaber-231-makale.html
Farzaliev, Akif (2016), “St. Petersburg Devlet Üniversitesi Doğu Fakültesi Kütüphanesinde Muhafaza Edilen Ahmed Yesevi’nin El Yazması Eserleri”, Erişim tarihi 29.09.2016, http://pirimizyesevi.com/kabul-edilen-bildiriler-haber-231-makale.html
Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevi (Uluslararası Sempozyum) (2016), Kabul Edilen Bildiriler, İstanbul-Almatı, Erişim tarihi 29.09.2016, http://pirimizyesevi.com/kabul-edilen-bildirilerhaber-231-makale.html
Hasan, Nadirhan (2009), “ ‘Divan-ı Hikmet’in İstanbul’daki Bir Nüshası Hakkında”, Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, yıl 2, sy. 2, 79-82.
Hasan, Nadirhan (2012), “Batı’da Yesevilik Çalışmaları”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, sayı: 61, 151-168.
Heılılı, Mıregulı (2016), “ Divan-ı Hikmet’in Uygurlar Arasında Bulunan Nüshaları”, Erişim tarihi 29.09.2016, http://pirimizyesevi.com/kabul-edilen-bildiriler-haber-231-makale.html
“Hoca Ahmet Yesevi'nin Ölümünün 850. Yıldönümü Anısına Uluslararası Yesevi Çalıştayı Sonuç Bildirgesi Önerisi” (2016), Erişim tarihi 11.10.2016, http://eurasianresearch.org/tr/aboutus/eri-news/
Khasanov, Nodirkhon (2016), “Yesevilik Araştırmalarının Bazı Meseleleri”, Erişim tarihi 07.10.2016, http://eurasian-research.org/sites/default/files/Program-sonhali%20-1-.pdf
Karaörs, Metin (1993), “Kayseri’de Bulunan Bir Divan-ı Hikmet Basması, Ahmed Yesevi’nin Yayınlanmamış Hikmetleri”, Milletlerarası Hoca Ahmet Yesevi Sempozyumu Bildirileri (26- 29 Mayıs 1993), yay. haz. Abdülkadir Yuvalı, Mustafa Argunşah, Ali Aktan, Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yayınları, 197-212.
Karaörs, Metin (1997), “Divan-ı Hikmet’in İstanbul Baskısının Muhtevası”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, c.27, 257-279.
Koç, Ömür (1995), “Hace Ahmed-i Yesevi ve Onunla İlgili Minyatürler”, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, sy.1, 51-58.
Korkmaz, Sıddık (2016), “Ebû Hanîfe Öğretisinin Yesevî Sufîliğine Yansımaları”, Uluslararası Hoca Ahmed Yesevi Sempozyumu, 28-30 Nisan 2016, Ankara (Henüz Yayımlanmamış).
Köprülü, Fuad (1966), Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, DİB Yayınları, Ankara.
Köprülü, M. Fuad (1978), “Ahmed Yesevi”, MEB İslam Ansiklopedisi, c. 1, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 210-215.
Köprülüzade, Mehmed Fuad (1330/1914), “Türk Edebiyatı Tarihi: Hoca Ahmed Yesevi, Çağatay ve Osmanlı Edebiyatları Üzerindeki Tesiri”, İstanbul, Bilgi Mecmuası, cilt: I, sayı: 6, 611-645.
Kunt, İbrahim (2012), “Hazini Divanında Ahmed Yesevi ve Yesevi Tarikatına Yapılan Atıflar”, Uluslararası Hoca Ahmed Yesevi Sempozyumu, Bildiriler, 20-21 Şubat 2010 = International Khoja Ahmed Yesevi Smposium, Papers, 20-21 February 2010, 150-155.
Kurnaz, Cemal & Tatcı, Mustafa (1997), “Ahmed-i Yesevi Hakkında Bir Bibliyografya Denemesi”, Bilig Bilim ve Kültür Dergisi, sy. 4, 253-263.
Kydyr, Torali (2016), “Ahmed Yesevi’nin Hikmetlerinin Tenkitli Metnini Oluşturma İhtiyacı”, Uluslararası Hoca Ahmed Yesevi Sempozyumu, 28-30 Nisan 2016, Ankara (Henüz Yayımlanmamış).
Ocak, Ahmet Yaşar (2011), Türkiye’de Tarihin Saptırılması Sürecinde Türk Sufiliğine Bakışlar, İletişim Yayınları, İstanbul.
Okuyucu, Cihan & Kaçar, Mücahit (2014), “Giriş”, Cevahirü’l-Ebrar min Emvaci’l-Bihar, (Hazinî), Haz. Cihan Okuyucu & Mücahit Kaçar, Büyüyenay Yayınları, İstanbul.
Pylev, Aleksei (2016), “Hoca Ahmed Yesevi’nin Divan-ı Hikmet Mecmuasının En Eski (Otantik) Kısımları Üzerine”, Erişim tarihi 29.09.2016, http://pirimizyesevi.com/kabul-edilenbildiriler-haber-231-makale.html
Taşcı, Özcan (2016),“Hoca Ahmed Yesevi Hakkında Almanca Yapılan Araştırmaların Kelami Açıdan Analizi”, Uluslararası Hoca Ahmed Yesevi Sempozyumu, 28-30 Nisan 2016, Ankara (Henüz Yayımlanmamış).
Tatcı, Mustafa (2016), “Eserleri”, Divan-ı Hikmet, (Hoca Ahmed Yesevi), ed. Mustafa Tatcı, Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk Kazak Üniversitesi İnceleme-Araştırma Dizisi, Ankara.
Tosun, Necdet (2016a), “Ahmed Yesevî’nin Yeni Bulunmuş İki Farsça Risâlesi”, Uluslararası Hoca Ahmed Yesevi Sempozyumu, 28-30 Nisan 2016, Ankara (Henüz Yayımlanmamış).
Tosun, Necdet (1997), “Yesevîliğin İlk Dönemine Âid Bir Risâle: Mir‘âtü’l-Kulûb”, İLAM Araştırma Dergisi, cilt: II, sy.2, 41-86.
Tosun, Necdet (2016b), “Yesevilik Araştırmalarında Kaynak Sorunu ve Bazı Mühim Kaynak Eserlerin Tanıtımı”, Erişim tarihi 07.10.2016, http://eurasianresearch.org/sites/default/files/Program-sonhali%20-1-.pdf
Türer, Osman (1995), “Hoca Ahmed-i Yesevi’nin Türk-İslam Tarihindeki Yeri ve Tasavvufi Şahsiyeti”, AÜİFD, sy. 12, Erzurum, 11-27.
Üşenmez, Emek (2014), “Türkmenistan Milli El Yazma Eserler Enstitüsü Kütüphanesi ve Kütüphanede Saklanan Hoca Ahmed-i Yesevî -Kul Süleyman Bakırganî (Hakim Ata) Yazmaları Hakkında (Türkmenistan Milli Golyazmalar Enstitüsü)”, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 9/3 Winter 2014, Doi Number:10.7827/TurkishStudies.6382, p. 1551-1579, ANKARA-TURKEY.
Üşenmez, Emek (2016), “Yesevi Müridi Hemedani Hoca Tarafından Tercüme Edilen Bir Tefsir ve 16. Y.Y. Oğuz Türkçesi Üzerine Notlar Tercüme-i Tefsir-i Yakub-ı Çerhi (h.933/m.1585)”, Erişim tarihi 29.09.2016, http://pirimizyesevi.com/kabul-edilen-bildiriler-haber-231-makale
Yakıt, İsmail (1994), “Hoca Ahmed Yesevi ve Türk Düşünce Tarihindeki Yeri”, SDÜİFD, sy. 1, 1- 15.
Yazıcı, Nesimi (1993), “Hoca Ahmed Yesevi Döneminde Türk-İslam Kültürünün OluşumuGelişimi”, Diyanet İlmi Dergi, c. 29, sy. 4, 3-16.
Yesevi, Ahmed, 562/1166 (1327), Tercüme-i Divan-ı Ahmed Yesevi, mütercimi Hasan Şükrü, İstanbul: Hürriyet Matbaası, 1. c.
Yesevi, Ahmed (1318), Divan-ı Hikmet, Daru’l-Hilafeti İslambul (İstanbul), Matbaa-i Mahmutbey.
Yesevi, Ahmed (1299), Divan-ı Hikmet, tsh. El-Hac es-Seyyid Şeyh Süleyman Efendi, Daru’lHilafeti’l-Aliyye (İslambol İstanbul), Matbaa-i Mahsusa-i Osmaniyye.
Yıldırım, Ahmet (2016), “Hoca Ahmed Yesevi’nin Divan-ı Hikmet’inde Hz. Peygamber Tasavvuru”, Erişim tarihi 29.09.2016, http://pirimizyesevi.com/kabul-edilen-bildirilerhaber-231-makale.html