AHMED DURSUN NÂTIKÎ'NİN MANTIK BİLİMİ İLE İLGİLİ BİR ŞİİRİ ÜZERİNE

Divan şiiri insana dair her ayrıntıyı ihtiva eden bir şiir geleneğidir. Bu bakımdan da ilme ayrı bir önem verir. Özellikle tasavvuf şiirinde daha fazla göze batan Batıni ilmin yanında divan şairleri zahiri ilmin de önemine ve gerekliliğine vurgu yapmış ve bu birikimlerini de şiirlerinde yer yer okuyucuyla paylaşmışlardır. Bu aynı zamanda divan şairinin bu tür ilimlere olan eğilimlerinin yanında, kendi şiir kalitesini de okuyucu nazarında yükseltmiş olmaktadır. Osmanlı toplumunda alim şairlerin de yer alması ilmi şiirle büsbütün iç içe sokmuştur. Bu şairlerden biri de Ahmed Dursun Nâtıkî'dir. Ardahan'da doğup Erzurum'da yetişen ve on bir yıl Erzurum Müftülüğü görevini de yapan Natıkî, Erzurum bölgesi için önemli bir şahsiyettir. Yıllarca Erzurum medreselerinde ders veren Natıkî, bu birikimini şiirlerine de yansıtmıştır. Mantık ilmi, özellikle, medrese eğitimi almış âlim divan şairlerinin eserlerinde yer verilmiş ve bu bilimin terim ve terkipleriyle mazmunlar oluşturulmuştur. Nâtıkî, bu şiirinde Mantık ilminin bir dalı olan Kıyas'ın mod ve şekilleri üzerinde durmuştur. Kıyas, öncül adı verilen birden çok önermeyle, sonuç adı verilen bir önerme arasında mantıkça geçerli bir ilişki kurmaktır. Bu makalede Nâtıkî'nin Mantık ilminin bir dalı olan Kıyas'ın özelliklerini içeren şiiri incelenerek kıyasî önermelerin bütün şekilleri ortaya konulmaya çalışılmıştır

A POEM ON THE LOGIC OF SCIENCE OF AHMED DURSUN NÂTIKİ

Divan poetry is tradition of a poem containing every detail about mankind. In this respect, too, gives a special importance to science. Besides mystic science, especially the Sufi mystic poetry, more glaring, and emphasized the necessity of poets have made apparent the importance of science and this accumulation of knowledge emphasizes the importance and necessity of the places in the poems shared with the reader. This is also the Divan poets such tendencies sciences, as well as the quality of his poetry is also raised in consideration of readers. Science scholars to take place in Ottoman society in the poetry of poets put into utterly intertwined. Ahmed Dursun Nâtıkî is one of these poets. Natıkî, who was born in Ardahan, trained in Erzurum and charged with the Office of the Mufti for eleven years in Erzurum is very important caracter as to our district. For many years teaching at madrasas who Natıkî in Erzurum, reflected in the poems of this buildup. Logic, science, especially the works of poets of whom madrasatrained scholar of science terms and concepts are given, and these images are formed. Nâtıkî, this poem which is a branch of the science of logic and emphasized the ways in syllogism mode. Comparison, more than one proposition, called the premise, the result is called a proposition to establish a relationship between the Logical valid. This article about comparison which is a branch of the science of Logic of Nâtıkî poem examining the comparison with the characteristics of propositions is put forward in all its forms.

___

  • DEM?R Remzi, Philosophia Ottomanica, Osmanlı İmparatorluğu Döneminde Türk Felsefesi, C.1, Lotus Yay., Ankara 2005.
  • Divân-ı Emrah, Matbaa-i ?ems, Dersaadet 1332.
  • EM?ROĞLU ?brahim, Klasik Mantığa Giriş, Elis Yay., Ankara 2005, s.138.
  • ERKAL Abdulkadir, Divan Şiiri Poetikası (17. Yüzyıl), Birle?ik Yay., Ankara 2009.
  • ERKAL Abdulkadir, "Ahmed Dursun Nâtıkî ve Divanı Üzerine", A.Ü. Türkiyat Ara?tırmaları Enstitüsü Dergisi, S.20, Erzurum 2002, s.127-138.
  • Erzurumlu Zihni Divanı, (hzl. Muhsin Macit), Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 2001.
  • Esîrüddin el-Ebheri, Îsâgucî ve Tercümesi, (çev. Nevzat H. Yanık-M. Sadi Çögenli), Kültür Eğitim Vakfı Yayınevi, Erzurum 1999.
  • FINDIKOĞLU Ziyaeddin Fahri, Erzurum Şairleri, ?stanbul 1927.
  • GÜFTA Hüseyin, Divan Şiirinde İlim, Akçağ Yay., Ankara 2004. İmâm Gazâlî, İhyâu Ulûmi'd-Din, (çev. Sıdkı Gülle), C.1, Huzur Yay., ?stanbul 1998.
  • ?NAL ?. Mahmut Kemal, Son Asır Türk Şairleri, C.2, ?stanbul 1988.
  • KASIR Hasan Ali, Erzurum Şairleri, ?stanbul 1999.
  • ÖZLEM Doğan, Mantık Klasik/Sembolik Mantık, Mantık Felsefesi, ?nkılap Yay., ?stanbul 2006.
  • Sünbülzâde Vehbî, Lutfiyye, (hzl. Süreyya A. Beyzadeoğlu), MEB Yay. ?stanbul 2004.
  • TUMAN Mehmet Nail, Tuhfe-i Naili, Tıpkıbasım, ?stanbul 2001.
  • URAZ Murat, Halk Edebiyatı Şiir ve Dil Örnekleri, ?stanbul 1933.