SAN REMO KONFERANSI'NDA İNGİLTERE'NİN ERMENİ POLİTİKASI (18-26 NİSAN 1920)

Müttefik Devletler, Osmanlı Devleti'ne isteklerini kabul ettirebilmek için 18-26 Nisan 1920 tarihleri arasında İtalya'nın San Remo şehrinde toplanmışlardır. San Remo Konferansı olarak adlandırılan bu görüşmelerde Ermenileri temsilen Boghos Nubar Paşa ile Avetis Ahoranian Osmanlı Devleti'nden toprak talebinde bulunmaya devam etmişlerdir. Bu taleplerin gerçekleşmesi için Ermeni varlığını koruyacak, geliştirecek ve finanse edecek bir gücün mandaterliğine ihtiyaç vardı. Bu durum konferans esnasında İngiltere'nin de diplomatik manevralar gerçekleştirmesine yol açmıştır. Özellikle İngiltere için Mezopotamya bölgesi önemli olduğundan Anadolu'daki mandaterlik görevi ABD'ye bırakılmaya çalışılmıştır. ABD'nin bu teklifi kabul etmemesi durumunda ise Türk-Ermeni sınırının ABD Başkanı Wilson hakemliğinde çözülmesi öngörülmüştür. San Remo'da bulunan diğer devlet başkanları ise Ermenistan mandaterliğini alma sorumluluğundan rahatsızlık duyup ne mali ne de askeri yardımda bulunamayacaklarını açık bir dille ifade etmişlerdir. Demografik bakımdan sağlam gerekçelere dayanmayan ve uygulanabilirlik ilkesine ters düşen bu taleplerin Mustafa Kemal Paşa önderliğindeki hareket tarafından kabul edilmesi beklenemezdi. Ayrıca Doğu Cephesi'nde elde edilen askeri zaferler, İngiltere'nin Ermenistan politikasının iflasına neden olduğu gibi ABD Başkanı Wilson'un da Sevr Antlaşması'nın 89. maddesine atfen hazırladığı Türk-Ermeni sınırı hakkındaki 22 Kasım 1920 tarihli raporunu da devre dışı bırakmıştır. Varolmak için verilen bu savaş, sonunda, İtilâf blokunun tamamen parçalanıp Fransa ve İtalya'nın milli mücadele hareketine destek vermesiyle sonuçlandığı gibi hem Lloyd George hükümetinin hem de Osmanlı imparatorluk sisteminin sonunu getirmiştir.

BRITAIN'S ARMENIAN POLICY ON SAN REMO CONFERENCE (18-26 APRIL 1920)

Between 18-26 April 1920, The Allied Powers came together in San Remo, Italy to impose their demands on the Ottoman Empire. During these negotiations called San Remo Conference, Boghos Nubar Pasha and Avetis Ahoranian representing Armenia went on to put forward territorial claims on the Ottoman Empire. In order tomaterialise these demands, a mandatory power was needed to defend,develop and finance the Armenian existence. This situation resulted inBritain's diplomatic manoeuvre. As the Mesopotamia region was alsoparticularly important for Britain, the mandatory role in Anatolia was tobe given to the United States of America. In case the USA denied therole, the Turkish-Armenian border was proposed to be resolved underthe arbitration of the United States President Wilson. In San Remo,however, presidents of other states enounced that they were troubledwith the responsibility of undertaking the mandatory of Armenia andwould not be providing any financial or military aid as well.These demographically baseless and impracticable demands couldnot be expected to be approved by the movement led by Mustafa KemalPasha. Moreover, the military triumphs in the Eastern Front resulted inthe failure of Britain's Armenian policy and by-passed United StatesPresident Wilson's 22 November 1920 dated report about the TurkishArmenianborder, prepared according to 89th clause of the Treaty ofSevres as well. On one hand, this war of survival led to the break up ofthe Allied Powers in the end and resulted in even Italy and France'sbacking the national struggle movement. On the other hand, it broughtan end to both Lloyd George Government and Ottoman Imperialism.

PDF

___

Documents on British Foreign Policy 1919-1939, (Ed.Rohan Butler; J.P.T. Bury), Volume VII, 1920, London, 1958.
Documents on British Foreign Policy 1919-1939, (Ed.Rohan Butler; J.P.T. Bury), Volume VIII, 1920, London, 1958.
House of Commons, Deb 29 April 1920, Vol. 128.
Papers Relating to the Foreign Relations of the United States, 1920, III, GPO, Washington, 1936.
TBMM Gizli Celse Zabıtları, Devre I, Cilt I, ?çtima I, 24 Nisan 1920 ve 17 Mayıs 1920 Tarihli Toplantılar.
Albayrak Gazetesi
The New York Times
BA?AK, Tolga; İngiltere'nin Ermeni Politikası (1830-1923), IQ Kültür Sanat Yayıncılık, ?stanbul, 2008.
BIYIKLIOĞLU, Tevfik; Trakya'da Milli Mücadele, I, TTK, Ankara, 1992.
ÇELEB?, Mevlüt; Milli Mücadele Dönemi'nde Türk-İtalyan İlişkileri, Atatürk Ara?tırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2002.
DAĞ, Ahmet Emin; Uluslararası İlişkiler ve Diplomasi Sözlüğü, Ağaç Kitabevi Yayınları, ?stanbul, 2009.
DURSUNOĞLU, Cevat; Milli Mücadelede Erzurum, Erzurum Kitaplığı, ?stanbul, 1998.
ELLIS, Charles Howard; The Origin, Structure & Working of the League of Nations, Houghton Mifflin Company, Boston, 1929.
ER?M, Nihat; Devletlerarası Hukuku ve Siyasi Tarih Metinleri, I, Ankara Üniversitesi, Hukuk Fakültesi Yayınları, Ankara, 1953.
EVANS, Laurance; Türkiye'nin Parçalanması ve ABD Politikası (1914-1924), Örgün Yayınevi, ?stanbul, 2003.
GEORGE, David Lloyd; The Truth About The Peace Treaties, II, London, 1938.
GRASSI, Fabio L.; İtalya ve Türk Sorunu 1919-1923 Kamuoyu ve Dış Politika, (Çevr.Nevin Özkan-Durdu Kundakçı), YKY, ?stanbul, 2010.
GÜNER?, Süleyman Necati; Hatıra Defteri, (Hazr. Ali Birinci), Erzurum Kitaplığı, ?stanbul, 1999.
HELMREICH, Paul; Sevr Entrikaları, (Çevr. ?erif Erol), Sabah Kitapları, ?stanbul, 1996.
HOWARD, Harry; The Partition of Turkey: a Diplomatic History, 1919-1923, New York, 1966.
JAESCHKE, Gotthard; Kurtuluş Savaşı İle İlgili İngiliz Belgeleri, (Çevr.Orhan Köprülü), TTK, Ankara, 1991.
KIRZIOĞLU, Fahrettin; Bütünüyle Erzurum Kongresi, Kültür Ofset, Ankara, 1993.
KÜRKÇÜOĞLU, Ömer; Türk-İngiliz İlişkileri (1919-1926), A.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara, 1978.
MAZICI, Nur?en; ABD'nin Güney Kafkasya Politikası Olarak Ermenistan Sorunu 1919-1921, Pozitif Yayınları, ?stanbul, 2001.
OLCAY, Osman; Sevr Antlaşmasına Doğru, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara, 1981.
ÖKE, Mim Kemal; Ermeni Sorunu 1914-1923, TTK, Ankara, 1991.
ÖZALP, Kazım; Milli Mücadele 1919-1922, I, TTK, Ankara, 1998.
SONYEL, Salahi; Gizli Belgelerde Mustafa Kemal, Vahdettin ve Kurtuluş Savaşı, Atatürk Ara?tırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2010.
SONYEL, Salahi; Türk Kurtuluş Savaşı ve Dış Politika, II, TTK, Ankara, 2003.
SÖYLEMEZOĞLU, Galip Kemali; Başımıza Gelenler, Yakın Bir Mazinin Hatıraları Mondros'tan Mudanya'ya 1918-1922, Kanaat Kitabevi, ?stanbul, 1939.
SÖYLEMEZOĞLU, Galip Kemali; Yok Edilmek İstenen Millet, Çağda? Matbaacılık ve Yayıncılık, ?stanbul, 2001.
ULUĞBAY, Hikmet; İmparatorluk'tan Cumhuriyet'e Petropolitik, De Ki Yayınları, ?stanbul, 2008. Uluslararası İlişkiler Sözlüğü; (Derl. Faruk Sönmezoğlu), Der Yayınları, ?stanbul, 2010.
YAVUZ, Bige; Kurtuluş Savaşı Dönemi'nde Türk-Fransız İlişkileri, Fransız Arşiv Belgeleri Açısından 1919-1922, TTK, Ankara, 1994.
ARMAOĞLU, Fahir; "Amerika Sevres Antla?ması ve Ermenistan Sınırları", Belleten, 230, (Nisan 1997), s.133-148.
KELE?YILMAZ, Vahdet; "Bir Kuvayı Milliye Gazetesine Göre Türk Barı?ı ve ?ngiltere", Atatürk Yolu Dergisi, C.5, S.19, s.249-264.
MARASHLIAN, Levon; "The London and San Remo Conferences and The Armenian Settlement", The Armenian Review,Vol.XXX, No.3-4, (Autumn-Winter, 1977), s.227-255; s.398- 414.
ÖZDEN, Ne?e; "Impact of the San Remo Terms on Turkey and British Policy", Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C.14, S.40, Ankara, 1998, s.97-114.
SÜRMEL?, Serpil; "San Remo Konferansı ve Erzurum", Atatürk Üniversitesi, Atatürk Dergisi, IV/2, Temmuz, 2004, s.97-124.