18. YÜZYIL OSMANLI TOPLUM HAYATININ HAŞMET DİVANI’NDAKİ AKİSLERİ

Edebi metinlere tarihi belge gözüyle bakmak son derece yanlıştır. Zira edebi eserler, birer tarihi vesika değildirler. Bu sanatsal gerçek bir yana, bu eserlerin oluşturuldukları toplumdan ve bu eserleri oluşturanların ruh dünyalarından izler taşımaları da tabii bir neticedir. Çünkü hemen hemen bütün edebi eserlerin temelinde, toplumsal bir varlık olan insan vardır. Klasik Türk edebiyatı ve özellikle şiiri, uzun süre insanî olmadığı, yüksek zümreye hitap ettiği, sosyal yaşayış ve düşünüşten uzak olduğu düşünülerek eleştirilmiş ve yıllarca "üvey evlat" muamelesine maruz bırakılmış; hatta tahribatın boyutu, bu edebiyata ait ürünlerin ders kitaplarından çıkarılmasının düşünülmesine varmıştır. Ancak daha sonra objektif ve dikkatli incelemelerle Klasik edebiyata ait metinlerin toplumdan mücerret ürünler olmadığı, Osmanlı şiirinin tabii ve insanî bir edebi gelenek olduğu gün yüzüne çıkarılmıştır. Osmanlı Devleti'nin en şaşaalı dönemi olan 16. ve 17. yüzyıllarda edebiyat da zirvede olmuştur. Fakat 18. yüzyıl gerek edebi anlamda gerekse sosyal ve iktisadi anlamda Osmanlı'nın düşüşe geçtiği bir dönemi kapsamaktadır. Edebi anlamda "hazan vakti" olarak nitelendirilen bu asırda Osmanlı toplumunun eğlence hayatına düşkünlüğü, sanat ve edebiyatta etkisini fazlasıyla hissettirmiştir. Bu çalışmada, merhum Mehmed Çavuşoğlu'nun "edebi bir metnin tarihle bağlantısının açıklanması için; şairin dış âleme bakışı, psikolojisi, estetiği, kültür ve kültürün kaynakları, dili ve tesiri belirlenmelidir." şeklindeki tespitleri düstur edinilerek; 18. yüzyıl Divan şairlerinden Haşmet'in Divanı incelenecek ve Divan şiirinin gayri insani olduğu yönündeki mesnetsiz suçlamalar çürütülmeye çalışılacaktır

18. CENTURY TRACES OF OTTOMAN SOCIAL LIFE IN THE HAŞMET’S DİVAN

Literary texts are not a historical document. This texts examine as a history document is extremely wrong. In addition this is a real artistic, this texts are consist of them mood tracks transports. There are being social existence people on the basis of all literary works. Classical Turkish literature and especially poetry, is not humane for a long time, high eveyone is appeal, and social life and thinking criticized away from and treatment of exposed "stepchild" for years; even the size of the damage, our products of the classical literature were removal from textbooks. But, texts of classical literature when investigations objective and carefuly the society is not independent products, natural and human a literary tradition was revealed the light of day. The most glamorous period of the Ottoman Empire the 16th and 17th centuries and the this period was summit the literature. But, covers a period of downturn of Ottoman Empire’s literary, social and economic sense the 18th century. This century is described literary sense as "cantor time" and this century Ottoman community’s devotion nightlives felt on art and literature. This study, the decedent Mehmed Çavuşoğlu’s “A literary text to explain of connection with history; be determined as follows, view of the outer realm of the poet, psychology, aesthetics, culture and cultural resources, language and influence.” taking into account the shape determinations; 18th century Divan poets Haşmet Divan's will examine and will show that the social aspect of Divan poetry

PDF

___

ARSLAN, Mehmet – İ. Hakkı Aksoyak, Haşmet Külliyâtı (Divân, Senedü’ş-Şu’arâ, Vilâdet- nâme–Sûr-nâme, İntisâbü’l-Mülûk–Hâb-nâme), Dilek Matbaacılık, Sivas 1994.

CANIM, Rıdvan, Türk Edebiyatında Sâkînâmeler ve İşretnâme, Akçağ Yay., Ankara 1998.

DEVELLİOĞLU, Ferit, Osmanlıca – Türkçe Ansiklopedik Lügat, Aydın Kitabevi, (24. Baskı) Ankara 2007.

DİLÇİN, Cem , “Türk Kültürü Kaynağı Olarak Divan Şiiri”, Türk Dili, S.: 571, Temmuz 1999,

DURSUNOĞLU, Halit, “Klasik Türk Edebiyatında Ramazan Konulu Şiirler”, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 22, Erzurum 2003.

DURU, Necip Fazıl, “Rindlerin Rûzesi –Osmanlıda Şairlerin Oruç Ayı–”, Ayla Demiroğlu Kitabı, (Haz.: Doç. Dr. Adem Ceyhan) Kutup Yıldızı Yay., İstanbul 2006.

GÖLPINARLI, Abdülbaki, Divan Edebiyatı Beyanındadır, Marmara Kitabevi, İstanbul 1945.

KAHRAMAN, Mehmet, Divan Edebiyatı Üzerine Tartışmalar, Beyan Yay., İstanbul 1996.

KARATAŞ, Leyla, Nedîm Divânı’nda Lale Devri Sosyal Hayatının İncelenmesi, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir 2006.

KUDRET, Cevdet, “Divan Şiirine Uzaktan Merhaba”, Bir Bakıma, İnkılap ve Aka Kitabevleri, İstanbul 1977.

KURNAZ, Cemal, “Divan Şiirinde Belge Redifler”, Divan Edebiyatı Yazıları, Akçağ Yay., Ankara 1997.

KURNAZ, Cemal, “Divan Şiirinde Söz Konusu Edilen Kitap Adları Üzerine”, Halk ve Divan Şiirinin Müşterekleri Üzerine Denemeler, Akçağ Yay., Ankara 1990.

KUT, Günay, “Divan Şiirinde Bezm, Âlât-ı Bezm, ve Âdâb-ı Sohbet”, Osmanlı Ansiklopedisi, Yeni Türkiye Yay., C. 9, Ankara 1999.

MACİT, Muhsin, “Divan Edebiyatı Tartışmaları ve Gelenekten Yararlanma Sorunu”, Eğitim, Temmuz – Ağustos 2006.

MAZIOĞLU, Hasibe, Nedim’in Divan Şiirine Getirdiği Yenilik, Akçağ Yay., Ankara 1992.

MERMER, Ahmet, vd., Üniversiteler İçin Eski Türk Edebiyatına Giriş, Akçağ Yay., (3. Baskı) Ankara 2008.

ONAY, Ahmet Talât, Açıklamalı Divan Şiiri Sözlüğü / Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı, (Haz.: Prof. Dr. Cemal Kurnaz) H Yay., İstanbul 2009.

ÖZDEN, H. Ömer, “Türk Ramazan Kültürü”, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Yıl: 12, S. 30, Erzurum 2006.

ÖZTEKİN, Özge, Divanlardan Yansıyan Görüntüler, Ürün Yay., Ankara 2006.

PALA, İskender, Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, Kapı Yay., İstanbul 2009.

POYRAZ, Yakup, “18. Yüzyıl Divan Şairi Hâkim‟in Şiirlerinde Maddi Kültür ve Sosyal Yaşamdan İzler”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Volume 2 / 8, Summer 2009.

SEFERCİOĞLU, Mustafa Nejat, “Divan Şiirinin Gerçek Hayatla Bağlantısı”, Türkler Ansiklopedisi, Yeni Türkiye Yay., C.11, Ankara 2002, e-kaynak:

http://www.geocities.com/msefercioglu/makaleler/divansiirindegercekhayat.htm (19.03.2012).

SELÇUK, Bahir, “Diyorlar ki‟nin Işığında Yenilerin Divan Edebiyatına Bakışı”, Turkish Studies, Volume 4 / 2, Kış 2009.

ŞENTÜRK, A. Atillâ, “Klâsik Osmanlı Edebiyatı Işığında Eski Âdetler ve Günlük Hayattan Sahneler”, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, Mart 1993, C.: 1993 / I, S.: 495.

TEKİN, Zeki, “Osmanlılarda Kürk Kullanımı”, Tükler Ansiklopedisi, Yeni Türkiye Yay., C.10, Ankara 2002.

TONGA, Necati, “Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatında Divan Şiiri Tartışmaları ve Gelenekten Faydalanma”, Turkish Studies, Volume 2 / 4, Sonbahar 2007.

TÖKEL, Dursun Ali, Divan Şiirinde Mitolojik Unsurlar – Şahıslar Mitolojisi, Akçağ Yay., Ankara 2000.

YÜKSEL, Şedit, “Eski Edebiyatımızda Ramazan”, Türkoloji Dergisi, C. 7, S. 1, 1977.

YÜKSEL, Şedit, “Koca Ragıp Paşa‟nın Ramazaniyye‟si”, Türkoloji Dergisi, C. 7, S. 1, 1977.