Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımlarının Belirleyicileri: Orta Asya Türk Cumhuriyetleri Örneği

Doğrudan Yabancı Yatırımlar (DYY), özellikle gelişmekte olan ülkelerin ekonomik kalkınma çabalarında hayati bir öneme sahip olmakta ve ilgili ülkelerde yatırımlar için gerekli sermaye kaynağını oluşturmaktadır. Geçiş ekonomisi olarak da adlandırılan eski Doğu bloku ülkelerinin piyasa sistemine geçtikten sonra ekonomik büyüme ve kalkınma sorunları yaşamalarının başlıca nedeni de bu ekonomilerde sermaye birikiminin yetersiz olmasıdır. Ayrıca bu ülkelerde tasarruf eğiliminin düşük; tüketim eğiliminin yüksek oluşu da diğer bir sorun olarak ortaya çıkmaktadır. İlgili ülkelerde tasarrufların düşük seviyede gerçekleşmesine bağlı olarak yatırımlar da yetersiz kalmakta; bu durum tasarruf ve yatırım eksikliğine bağlı olarak düşük büyüme ve kalkınma hızı şeklinde bir kısır döngüyü beraberinde getirmektedir. 1990’lı yılların başında Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin dağılmasıyla birlikte bağımsızlığını kazanan devletler, merkezi planlı ekonomiden piyasa ekonomisine ani bir geçişin yol açtığı sosyo-ekonomik sorunlarla karşılaşmışlardır. Piyasa sistemine geçişin oldukça sancılı bir biçimde gerçekleştiği söz konusu ekonomiler bu nedenle ‘’Geçiş Ekonomileri’’ olarak yaygın bir biçimde adlandırılmaktadırlar. Adı geçen geçiş ekonomilerinden olan Orta Asya Türk Cumhuriyetleri de sermaye birikimi yetersizliği, döviz gelirlerinin azlığı ve kamu finansman açıkları gibi sorunları aşabilmek için dışarıdan finansal kaynağa ihtiyaç duymaktadırlar. Bu bağlamda mevcut çalışmada, dört Orta Asya Cumhuriyetinde (Kazakistan, Türkmenistan ve Kırgızistan, Özbekistan) 2000-2016 yılları arasındaki dönemde DYY’ları belirleyen faktörler analiz edilmeye çalışılmıştır. Bu amaçla ekonomik büyüme, pazar büyüklüğü, makroekonomik istikrar, reel efektif döviz kuru ve altyapı gelişmişliği gibi değişkenlerden yararlanılmıştır. Bu amaçla DYY’lara etki etmesi beklenen faktörler Dinamik Panel Veri Analizi yöntemi ile Arellano-Bond (1991)’un GMM tahmincisi kullanılarak belirlenmeye çalışılmıştır. Yapılan ampirik analiz neticesinde, reel efektif döviz kuru (rer) ve altyapı (TEL) değişkenleri ile bağımlı değişken arasında zıt yönlü; makro ekonomik istikrar, pazar büyüklüğü ve ekonomik büyüme değişkenleri ile bağımlı değişken arasında aynı yönlü bir ilişki bulunduğu görülmüştür. Reel efektif döviz kuru (rer), makroekonomik istikrar (inf) ve altyapı (TEL) değişkenleri, istatistiksel olarak anlamlı olup, bağımlı değişkeni büyük oranda açıklamaktadır

The Determiners of Foreign Direct Investments: Case of Central Asian Republics

Foreign Direct Investment (FDI) is of vital importance especially in the economic developmentefforts of developing countries and constitutes the necessary capital resource for investments in the relevantcountries. The main reason why the former Eastern bloc countries, also called transition economies,experience economic growth and development problems after transition to the market system is the lack ofcapital accumulation in these economies. Also, in these countries, lower savings and higher consumptiontendencies emerge as another problem. Investments are also insufficient due to the low level of savings inthese countries. This situation brings with it a vicious cycle of low growth and development rate due to lackof savings and of investment. With the dissolution of the Union of Soviet Socialist Republics in the early1990s, the states that gained their independence faced socio-economic problems caused by a suddentransition from the centrally planned economy to the market economy. These economies, in which thetransition to the market system is quite painful, are therefore commonly referred to as "TransitionEconomies".Central Asian Turkish Republics, which are among the transition economies, also need externalfinancial resources to overcome problems such as lack of capital accumulation, low exchange income andpublic finance deficits. In this study, the factors that determine FDI in four Central Asian Republics(Kazakhstan, Turkmenistan and Kyrgyzstan, Uzbekistan) in the period between 2000 and 2016 wereanalyzed. For this purpose, variables such as economic growth, market size, macroeconomic stability, realeffective exchange rate and infrastructure development were used. For this purpose, the factors expected toaffect FDI were determined by using Dynamic Panel Data Analysis method by using the GMM estimator ofArellano-Bond (1991). As a result of the empirical analysis, an opposite relationship was found between thereal effective exchange rate (rer) and infrastructure (TEL) variables and the dependent variable. It is observedthat there is a similar relationship between macroeconomic stability, market size and economic growthvariables and dependent variable. The real effective exchange rate (rer), macroeconomic stability (inf) andinfrastructure (TEL) variables are statistically significant and largely explain the dependent variable.

PDF

___

Adebayo E. ve Gambiyo S. (2020). Economic Analysis Of The Determinants Of Foreign Direct Investment (FDI) In Nigeria. Archives of Business Research, 8(1), 74-81. https://doi.org/10.14738/abr.81.7542
Aizhan, Kh. ve Madiyarova, D. (2013). oğrudan Yabancı Yatırımlar ve Ekonomik Gelişme: Kazakistan Örneği. Ege Strategic Research Journal, 4(2), 20-31. https://doi.org/10.18354/esam.81722
Arık, Ş., Akay, B. ve Zanbak, M. (2014). Doğrudan Yabancı Yatırımları Belirleyen Faktörler: Yükselen Piyasalar Örneği. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(2), 97-110. https://doi.org/10.18037/ausbd.12322
Asiedu, E. (2002). On the Determinants of Foreign Direct Investment to Developing Countries: Is Africa Different?. World Development, 30(1), 107-119.
https://www.researchgate.net/deref/http%3A%2F%2Fdx.doi.org%2F10.2139%2Fssrn.280062
Ayanwale, A. (2007). FDI and Economic Growth: Evidence from Nigeria, African Economic Research Consortium, 1-42. https://doi.org/10.22610/jebs.v8i6(J).1498
Aydemir, O. ve Genç, E. (2015). Uluslararası Sermaye Hareketlerinin Belirleyicileri, Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kapsamında Bir Analiz, Türkiye Örneği, Optimum Ekonomi ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 2(2), 17-41. https://dergipark.org.tr/en/pub/optimum/issue/21636/232489
Bal, H. ve Akça, E. (2016). Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımlarının Belirleyicileri: Seçilmiş Doğu Asya ve Pasifik Ülkelerinden Ampirik Bulgular. Sosyoekonomi, 24(30), 91-111. https://doi.org/10.17233/se.2016.10.005 Batmaz, N.ve Tunca, H. (2007). Türkiye’de Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımlarının Bölgesel Belirleyicileri Üzerine Bir Eş Bütünleşme Analizi (1992-2003). Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 2(1), 199-224.
https://dergipark.org.tr/en/pub/gopsbad/issue/48544/616296
Bengoa, M. ve Sanches-Robles, B. (2003). Foreign Direct Investment, Economic Freedom and Growth: New Evidence from Latin America. European Journal of Political Economy, 19, 529-545. https://doi.org/10.1016/S0176-2680(03)00011-9
Bevan, A.A. ve Estrin, S. (2004). The Determinants of Foreign Direct Investment into European Transition Economies. Journal of Comparative Economics, 32, 775-787. https://www.researchgate.net/deref/http%3A%2F%2Fdx.doi.org%2F10.1016%2Fj.jce.2004.08.006
Borensztein, E. (1998). How Does Foreign Direct İnvestment Affect Economic Growth?, Journal of International Economics, 115(35), 116-117. DOI: 10.1016/S0022-1996(97)00033-0
Botric, V.ve Skuflic, L. (2006). Main Determinants of Foreign Direct Investment in the Southeast European Countries. Transition Studies Review, 13(2), 359-377. https://doi.org/10.1007/s11300-006-0110-3
Buckley, P. ve Casson, M. (1976). The Future of The Multinational Enterprise. Homes and Meier Press. DOI 10.1007/978-1-349-05242-4
Caves, R. (1971). International Corporations: The Industrial Economics of Foreign Investment. Economica, 38(149), 1-27. DOI: 10.2307/2551748
Cheng, K. Ve Kwan K. (2000). What are the Determinants of the Location of Foreign Direct Investment? The Chinese Experience. Journal of International Economics,51, 379-400. https://doi.org/10.1016/S0022-1996(99)00032-X
Coşkun, R. (2001). Determinants of Direct Foreign Investment in Turkey. European Business Review, 13(4), 221-226 DOI: 10.1108/EUM0000000005536
Demirtaş, G.ve Akçay, S. (2006). Kurumsal Faktörlerin Doğrudan Yabancı Yatırımlar Üzerine Etkisi: Ampirik Bir Kanıt. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(2), 15-33. https://dergipark.org.tr/en/pub/gaziuiibfd/issue/28335/301142
Denisia, V. (2010). Foreign Direct İnvestment Theories: An Overview of the Main FDI Theories. European Journal of Interdisciplinary Studies, 3, 53-59. https://ssrn.com/abstract=1804514
Dunning, J. (1973). The Determinants of International Production. Oxford Economic Papers, 25(3), 289-336. https://doi.org/10.1093/oxfordjournals.oep.a041261
Dunning J. (1980). Toward an Eclectic Theory of International Production: Some Empirical Tests. Journal of International Business Studies, 11(1), 9-31. https://doi.org/10.1057/palgrave.jibs.8490593
Dunning J. (1981). Explaining the International Direct Investment Position of Countries: Towards a Dynamic or Developmental Approach. Review of World Economics, 117(1), 30-64. https://doi.org/10.1007/BF02696577
Economou, F., Hassapis, Ch., Philippas, N. ve Tsionas, M. (2017). Foreign Direct Investment Determinants in OECD and Developing Countries. Review of Development Economics, 21(3), 527-542. DOI: 10.1111/rode.12269
Grant, R. (1991). Porter’s ‘Competitive Advantage Of Nations’: An Assessment. Strategic Management Journal, 12(1), 535-548. https://doi.org/10.1002/smj.4250120706
Holland, D. ve Pain, N. (1998). The Determinants and Impact of Foreign Direct Investment in the Transition Economies: A Panel Data Analysis. National Institute of Economic and Social Research, 1-23.
Hymer, S. (1976). The International Operations of Nation Firms: A Study of Foreign Direct Investment. MIT Press.
Kar, M.ve Tatlısöz, F. (2008). Türkiye’de Doğrudan Yabancı Sermaye Hareketlerini Belirleyen Faktörlerin Ekonometrik Analizi. KMU İİBF Dergisi, 8(14), 436-458. https://hdl.handle.net/11492/403
Karagöz, D. (2007). Türkiye’de Doğrudan Yabancı Yatırım Girişlerini Belirleyen Faktörler:1970- 2005. Journal of Yasar University, 2(8), 927-948. https://dergipark.org.tr/en/pub/jyasar/issue/19120/202896
Karluk, R. (1974). Karşılaştırmalı Üstünlükler Teorisinin gelişmekte olan Ülkeler Yönünden Geçerliliği Üzerine Düşünceler. İktisat Fakültesi Mecmuası, 33(1-4), 221-238. https://dergipark.org.tr/tr/pub/iuifm/issue/847/9396
Keynes, J.M. (1936). The General Theory of Employment, Interest and Money, Macmillan Press.
Kim, A.M. (2011). The Impact of Foreign Direct İnvestments (FDIs) on Economic Growth and Development in Kenya. MBA Finance (University of Nairobi), BSc Mathematıcs (University of Nairobi), CPA, 7-9.
Kindleberger, C.P. (1969). American Business Abroad. The International Executive 11, 11-12. https://doi.org/10.1002/tie.5060110207
Klasra, M. A. (2011). Foreign Direct Investment, Trade Openness and Economic Growth in Pakistan and Turkey: an Investigation Using Bounds Test. Qual Quant, 45, 223-231. https://econpapers.repec.org/scripts/redir.pf?u=https%3A%2F%2Fdoi.org%2F10.1007%252Fs11135-009-9272-5;h=repec:spr:qualqt:v:45:y:2011:i:1:p:223-231
Kojima, K. (1982). Macroeconomic Versus International Business Approach to Direct Foreign Investment. Hitotsubashi Journal of Economics, 23(1), 1-19. DOI: 10.15057/7932
Kojima, K. ve Osawa, T. (1984). Micro and Macro-Economic Models of Foreign Direct Investment. Hitotsubashi Journal of Economics, 25(1), 1-20. DOI: 10.15057/7907
Krainer, R.E. (1967). Resourse Endowment and the Structure of Foreign Investment. The Journal of Finance, 22(1), 49-57. https://doi.org/10.1111/j.1540-6261.1967.tb01653.x
Lin, P. ve Saggi, K. (2001). Foreign Direct Investment in a Two-Tier Oligopoly: Coordination, Vertical Integration, And Welfare. International Economic Review, 52( 4), 1273. https://doi.org/10.1111/j.1468-2354.2011.00667.x
Liu, X., Wang, Ch. ve Wei, Y. (2008). Do Local Manufacturing Firms Benefit from Transactional Linkages With Multinational Enterpises in China?. College of Economics and Trade Hunan University.
MacDougall, G. D. A. (1960). The benefits and costs of private investment from abroad: A theoretical approach 1. Bulletin of the Oxford University Institute of Economics & Statistics, 22(3), 189-211. https://doi.org/10.1111/j.1468-0084.1960.mp22003002.x
Moosa, I.A. (2002). Foreign Direct Investment: Theory, Evidence and Practice (First ed.). Palgrave Macmillan.
Mucuk, M. ve Demirsel, M. (2009). Türkiye’de Doğrudan Yabancı Yatırımlar ve Ekonomik Performans. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21, 365-373.
Mundell, R. (1957). Internatıonal Trade and Factor Mobility. The Amerikan Economic Review, 47/3: 321-335.
Özcan, B. ve Arı, A. (2010). Doğrudan Yabancı Yatırımların Belirleyicileri Üzerine Bir Analiz: OECD Örneği. Ekonometri ve İstatistik, 2, 65-88. https://dergipark.org.tr/en/pub/iuekois/issue/8979/112027
Root, F.R. ve Ahmed, A.A. (1979). Empirical Determinants of Manufacturing Direct Foreign Investment in Developing Countries. Economic Development and Cultural Change, 27(4), 751-767. https://econpapers.repec.org/scripts/redir.pf?u=http%3A%2F%2Fdx.doi.org%2F10.1086%2F451139;h=repec:ucp:ecdecc:v:27:y:1979:i:4:p:751-67
Rothgeb, J. (1988). Direct Foreign Investment in Mining and Manufacturing in Underdeveloped States. The Social Science Journal, 25(1), 21-43. https://doi.org/10.1016/0362-3319(88)90051-1
Sattarov, Kh. (2012). Determinants of Foreign Direct Investment in Transition Economies: a Case study of Kazakhstan and Uzbekistan. UMEA Universitet, 1-29. Scaperlanda, A.E. ve Mauer, L.J. (1969). The Determinants of U.S. Direct Investment in the E.E.C.. The American Economic Review, 59(4), 558-568.
Schneider, F. ve Frey, B. (1985). Economic and Political Determinants of Foreign Direct Investment. World Development, 13(2), 161-175. https://econpapers.repec.org/scripts/redir.pf?u=http%3A%2F%2Fwww.sciencedirect.com%2Fscience%2Farticle%2Fpii%2F0305-750X%2885%2990002-6;h=repec:eee:wdevel:v:13:y:1985:i:2:p:161-175
Shamsuddin, A. (1994). Economic Determinants of Foreign Direct Investment in Less Developed Countries. The Pakistan Development Review, 33(1), 41-51. https://econpapers.repec.org/scripts/redir.pf?u=http%3A%2F%2Fwww.pide.org.pk%2Fpdf%2FPDR%2F1994%2FVolume1%2F41-51.pdf;h=repec:pid:journl:v:33:y:1994:i:1:p:41-51
Subasat, T. (2003). What does the Heckscher-Ohlin model contribute to international trade theory? A critical assessment. Review of Radical Political Economics, 35(2), 148-165. https://doi.org/10.1177%2F0486613403035002003
Tang, Ch. F., Yip, Ch. Y. ve Ozturk, I. (2014). The Determinants of Foreign Direct Investment in Malaysia: a Case for Electrical and Electronic Indusrty. Economic Modelling, 43, 287-292.
https://www.researchgate.net/deref/http%3A%2F%2Fdx.doi.org%2F10.1016%2Fj.econmod.2014.08.017
Tsai, P.L. (1991). Determinants of Foreign Direct Investment in Taiwan: An Alternative Approach with Time-Series Data. World Development, 19 (2-3), 275-285.
https://econpapers.repec.org/scripts/redir.pf?u=http%3A%2F%2Fwww.sciencedirect.com%2Fscience%2Farticle%2Fpii%2F0305-750X%2891%2990261-F;h=repec:eee:wdevel:v:19:y:1991:i:2-3:p:275-285
Tsen, W.H. (2019). Foreign Direct Investment Determinants in The Manufacturing Sectors in Malaysia. People: International Journal of Social Sciences, 5(2). https://doi.org/10.20319/pijss.2019.52.419432
Uras, G. (1979). Türkiye’de Yabancı Sermaye Akımları. Forum Matbaası.
Vernon, R. (1966). International Investment and International Trade in the Product Cycle. The Quarterly Journal of Economics, MIT Press, 191-207. DOI: 10.2307/1880689
Yapraklı, S. (2006). Türkiye’de Doğrudan Yabancı Yatırımların Ekonomik Belirleyicileri Üzerine Ekonometrik Bir Analiz. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(2), 23-48.
https://dergipark.org.tr/tr/pub/deuiibfd/issue/22749/242843

Turkish Studies - Economics, Finance, Politics-Cover

ISSN: 2667-5625
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ