Abdurrahim Tanju GÖKSOY, Aydın TÜRKEÇ, Metin Zeki TURAN

Ayçiçeği ( Helianthus annuus L.,) melez populasyonunda çeşitli tarımsal özellikler bakımından heterotik etkilerin analizi üzerinde bir çalışma

Bu araştırma, yeni gelißtirilen hibrid ayçiçeği kombinasyonlarında bazı tarımsal özellikler bakımından melez gücünü belirlemek ve üstün hibrid kombinasyonlarını ortaya çıkarmak amacıyla 1994 - 1995 yıllarında, Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Uygulama ve Araştırma Çiftliğinde yapılmıştır. Birinci yıl, 7 adet CMS (ana) hat ile 4 adet Restorer (baba) testerin mümkün bütün kombinasyonlarda melezlenmesiyle 28 F1 hibrid kombinasyonu elde edilmiştir. Ükinci yıl, 28 hibrid kombinasyon, 11 ebeveyn ve bir standart çeşit (ticari hibrid çeşit) ile birlikte 3 tekerrürlü Tesadüf Blokları deneme deseninde test edilmiştir. Araştırma sonuçlarna göre, hibrid kombinasyonlarının bitki boyunda %3.5 - 43.1, tabla çapında %10.0 - 64.5, 1000 tane ağırlığında %12.3 - 93.0, tek tabla veriminde %-7.8 - 98.4 ve dekara tane veriminde %15.9 - 178.1 arasında heterosis oluşturduğu saptanmıştır. Verim ve gšzlenen diğer komponentler bakımından en yüksek heterosis değerleri 4 x 11, 7 x 8, 7 x 9, 1 x 11, 1 x 8, 7 x 10, 2 x 8 ve 3 x 8 hibrid kombinasyonlarında elde edilmiştir. Bu hibridler stadart çeşidi verim bakımından %4.2 - %17.6 arasında değişen oranlarda geçmiştir.

A resarch on the analysis of heterotic efects for certain agronomical characters in cross population of sunflower ( Helianthus annuus L.,)

This research was carried out to determine the hybrid vigour (heterosis) for certain agronomical characteristics in the new - improved hybrid combinations in sunflower, during the years 1994 - 1995 at the Experimental and Research Centre of Faculty of Agriculture, UludaÛ University. In the first year of this research, 7 CMS (female) lines and 4 Restorer (male) testers were crossed in all the possible combinations and 28 F1 hybrids were obtained. In the second years, 28 F1 hybirds, 11 parents and a standard variety (a commercial hybrid variety) were tested in a randomized block desing with three replications. According to the results, the hybrid vigour of F1 combinations varied between 3.5% and 43.1% for plant height, 10.0% and 64.5% for head diameter, 12.3% and 93.0% for 1000 seed weight, -7.8% and 98.4% for seed yield per head and 15.9% and 178.1% for seed yield. Hybrid combinations; 4 x 11, 7 x 8, 7 x 9, 1 x 11, 1 x 8, 7 x 10, 2 x 8 and 3 x 8 had the highest hybrid vigour in seed yield and in the other characters observed. Seed yields of these hybrids were 4.2% - 17.5% more as compared to standard variety.

PDF

___

1. Anonymous, Toprak analizi sonuçları. Köy Hizmetleri 17. Bölge Müdürlüğü Laboratuvar Kayıtları, Bursa, 1995 a.
2. Anonymous, iklim verileri. Meteoroloji il Müdürlüğü Rasat Kayıtları, Bursa, 1995 b.
3. Chaudhary, S. K., and Anand, I. J., Heterosis and inbreeding depression in sunflower. Crop Improvement, 1984, 11 (1): 15-19, 1984.
4. Chaing, M. S., and Smith, J. D., Diallel analysis of inheritance of quantitative characters in grain sorghum. I. Heterosis and inbreeding depression. Canadian Journal genet. Cyto - 9 : 44-51, 1967.
5. Ekiz, E., Ayçiçeği (Helianthus annuus L.) kardeş döllerinde farklı yöntemlerle döl geliştirilmesi ve sentetik çeşit elde edilmesi üzerinde araştırmalar. Ankara Üniv. Ziraat Fak. Yayınları no. 736, Bilimsel Araştırma incelemeler : 427, A. Ü. Basımevi, s. 84, Ankara, 1980.
6. Ekiz, E., Karasu, H., Özdemir, C., Yazıcı, Y., ve Çadırcı, H., Trakya’da ayçiçeklerinde görülen farklı orobanş ırklarının ayçiçeğinde zararı ve mevcut ayçiçeği materyallerinin bu ırklara dayanıklılığı üzerinde araştırmalar. TÜBiTAK - TOAG 505, Ankara, 1986.
7. Erdal, M., Ayçiçeği (Helianthus annuus L.) erkısırlarının kendilenmiş hatlarla melezlerinde melez azmanlığı (Heterosis) üzerinde araştırmalar. Doktora Tezi, Ankara Univ. Ziraat Fak. Diploma Sonrası Yüksek Okulu, s. 111, Ankara, 1982.
8. Fonseca, S. M., and Patterson, F. L., Hybrid vigour in a seven parent diallel cross in common wheat (Triticum aestivum L.). Crop Science, 8: 85 - 88, 1968.
9. Giriraj, K., Shivaraju, N., and Hiremath, S. R., Studies on heterosis and inbreeding depression in selected cross combination of sunflower. Journal of Oilseeds Research, 1986. 3(1): 67 - 72, 1986.
10. Güler, E., Bazı ayçiçeği çeşitlerinde kendilenmiş hatlar arasında melez azmanlığı (Heterosis). Doktora Tezi, Ankara Üniv. Ziraat Fak. Diploma Sonrası Yüksek Okulu, Ankara, 1977
11. ilisulu, K., Erkısır kendilenmiş hat ve normal ayçiçeği çeşitleri üzerinde adaptasyon ve melezleme araştırmaları. TÜBiTAK Yayınları No: 257, TOAG Seri No. 41, Ankara, 1975.
12. ilisulu, K. ve Arslan, O., Bazı yabancı ve yerli ayçiçeği çeşitleri üzerinde adaptasyon ve melezleme araştırmaları. TÜBiTAK Yayınları no. 257, TOAG Seri No. 41, Ankara, 1975.
13. Kloczowski, Z., Investigations on methods of combining ability of certain varieties and lines of oil sunflower in reciprocal crosses. Hodowla Rosl. Aklim. Nasienn., 11 : 235 - 257, 1967.
14. Kovacık, A., and Skaloud, V., The proportion of the variability component caused by the environment and the correlations of economically important properties and characters of the sunflower (Helianthus annuus L.). Scientia Agriculturae Bohemoslovaca, 4 (4): 249 - 261, 1972.
15. Morosov, V.K., 1967. Schuster’den Çeviri: Ayçiçeğinde kendileme ve melez üstünlüğü (çeviren Tugay, M. E.). Ege Üniv. Ziraat Fak. Yayınları No. 363, s. 21 - 25, izmir, 1980.
16. Pogorletskii, B. K., Yield in single interline hybrids of sunflower. Plant Breeding Abst. June 1973 Vol. 84, 1973.
17. Rashed, H.R., Ayçiçeği (Helianthus annuus L.) çeşitlerinden erkısır ve siblenmiş hatların Perodovik çeşidi ile olan melezleri. Doktora Tezi, Ankara Üniv. Ziraat Fak. Diploma Sonrası Yüksek Okulu, Ankara, 1985.
18. Reddy, P. S., Reddi, M. V., Lawrence, M., Sarma, N. D. R. K., Heterobeltiosis for seed yield and oil content in sunflower (Helianthus annuus L.). Indian Journal of Genetics and Plant Breeding, 1985. 45(1) : 166 - 170, 1985.
19. Shankara, A.C., Evaluation of sunflower inbreds for their combining ability by line x terter analysis. Univ. Agric. Sci Bangalore, India. Thesis Abstracts, 9(3): 284, 1983.
20. Singh, S. B., Labana, K. S., and Virk, D. S., Heterosis in variety x inbred crosses of sunflower. Crop Improvement, 1984, 11(1): 35- 38, 1984.
21. Steer, S. T., Low, A., and Hocking, P. J., Nitrogen nutrition of sunflower (Helianthus annuus L.). Yield response of seven genotypes and interaction of heterosis with nitrogen supply. Field Crops Research, 1985. 12(1): 1 - 16, 1985.
22. Stoyanova, i., Ivanov, P., and Georgiev, I., Inheritance of some sunflower characters in the F1. Genetikai seleksiya. 4(1): 3-14, 1971.
23. Turan, Z. M., Araştırma ve Deneme Metotları. U. Ü. Ziraat Fakültesi Ders Notu. 62, Uludağ Üniversitesi Basımevi, s. 121, Bursa, 1995.
24. Unrau, J., and White, W. J., 1944. Çeviri, Ayçiçeğinde kendileme ve melez üstünlüğü (Çeviren Tugay M. E.). Ege Üniv. Ziraat Fak. Yayınları, No. 363, izmir, 1980.
25. Vagvolgyi, S., Estimation of heterotic effect in sunflower. Novenytermeles, 1984. 33(2): 97-104, 1984.
26. Yılmaz, H. A. ve Emiroğlu fi. H., Hibrid ayçiçeği (Helianthus annuus L.) ıslahında Orobanş’a dayanıklılık, verim, verim unsurları ve bazı kimyasal karakterler üzerinde araştırmalar. Doğa, Türk Tarım ve Ormancılık Dergisi, 19: 397-406, 1995.