Türkiye’de Cumhuriyet Dönemi Lise Tarih Öğretiminde İlkçağ Uygarlıklarının Yeri Üzerine Bir İnceleme

Türkiye’de 1930’lu yılların başlarından günümüze lise tarih ders kitaplarında İlkçağ uygarlıklarına ayrılan yerde meydana gelen değişimi ortaya koymayı amaçlayan bu araştırmada “doküman incelemesi” yöntemi ve “içerik analizi” tekniğinden yararlanılmıştır. Araştırma sonucunda 1976-1978 yılları arasındaki iki yıllık dönem hariç olmak üzere Türkiye’de 1931- 1983 yılları arasındaki dönemde lise tarih öğretiminde İlkçağ uygarlıkları ile ilgili konuların önemli yer tuttuğu, aynı dönemde lise 1. sınıf tarih konularının tamamının İlkçağ uygarlıklarından oluştuğu anlaşılmıştır. Bu tarihten itibaren İlkçağ uygarlıklarına ayrılan yer azaltılmış; 1991-1992 öğretim yılından itibaren ise daha da azaltılarak Anadolu ve yakın çevresiyle sınırlandırılmıştır. Bu dönemde Ön Asya ve Eski Batı uygarlıklarına da sadece Anadolu uygarlıklarıyla ilişkileri boyutuyla yer verilmiştir. Lise tarih öğretiminde İlkçağ uygarlıklarına yönelik bu yaklaşım günümüze kadar değişmeden devam etmektedir. Araştırma sonunda öğrencilerin insanlık tarihinin gelişim evreleriyle ilgili olarak değişim ve sürekliliği doğru ve eksiksiz bir şekilde algılamalarını sağlamak için tarih dersi öğretim programlarında İlkçağ uygarlıklarına ayrılan yerin artırılması önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Tarih Eğitimi, İlkçağ Tarihi, Türk İslam Sentezi, Türk Tarih Tezi, Lise Tarih Ders Kitapları

An Analysis on the Place of Ancient Civilizations in the Republican Era High School History Teaching in Turkey

In this research which aims to reveal the changes occurring in the parts of the high school textbooks allocated for Ancient civilizations from the 1930s till today in Turkey, the method of “document analysis” and “comment analysis” technique have been utilized. As a result of the research, it has been understood that the topics related to Ancient age civilizations in high school history teaching in the periods between 1931-1983 in Turkey are important except for the two years periods between 1976-1978 and also high school 1st class history topics all consist of Ancient civilizations. From this date on less space has been allocated for Ancient civilizations; from the academic year 1991-1992, it has been decreased more and has been limited to Anatolia and its close surroundings. In this period Asia, Minor, and Old Western civilizations have been focused with regards to Anatolian civilizations. This approach regarding Ancient civilizations in high school history teaching continues unchanged until today. At the end of the research, it has been proposed to increase the space allocated to Ancient civilizations in the history lesson curriculum to ensure that students perceive the change and continuity accurately and completely in relation to the development stages of human history.

Keywords:

High School History Textbooks , History Education, Ancient Age, Turkish History Thesis, Turkish-Islamic Synthesis,

PDF

___

Alkan, N. (2014). Tarihin çağlara ayrılmasında “üçlü sistem” ve Türk-İslâm tarihinin çağ taksimi meselesi. TUHED, Türk Tarih Eğitimi Dergisi, 3 (2), s. 43-64.
Bektaş Öztaşkın, Ö. ve Üngör, İ. (2013). Sosyal bilgiler ders kitaplarında eskiçağ tarihi konusu ve bilincinin bilimsel içerik bakımından değerlendirilmesi. e-International Journal of Educational Research, 4 (3), s. 1-26. Bilgili, A. S. (2014). Eğitim programlarımızda Türk-İslâm Sentezi meselesi (1980-2000 yılları arasındaki tartışmalara bir projeksiyon). Kafkas Üniversitesi e – Kafkas Eğitim Araştırmaları Dergisi, 1 (1), s. 1-13.
Copeaux, E. (2006). Tarih ders kitaplarında (1931-1993) Türk tarih tezinden Türk-İslam sentezine. İstanbul: İletişim.
Demir, M. ve Sarıkaya, H. (2019). Türkiye’de eski batı tarihçiliğinin sorunları üzerine değerlendirmeler. OANNES Uluslararası Eskiçağ Tarihi Araştırmaları Dergisi, 1(2), s. 177-200.
Demircioğlu, İ. H. (2008). Türkiye’de tarih eğitiminin tarihi. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 6 (12), s. 431-450.
Durgun, Ş. (2015). Türkmerkezli yaklaşımdan Avrupamerkezli yaklaşıma geçişte hümanizma. Akademik Hassasiyetler, 2, s. 1-26. Gültekin, A. K. (2015). Cumhuriyetin kuruluş dönemi açısından antropoloji ve ırkçılık tartışmaları hakkında görüşler. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 55 (1), s. 91-111.
Jeismann, K. E. (1979). Geschichtsbewußtsein. In K. Bergmann, A. Kuhn, J. Rüsen, & G. Schneider (Eds.), Handbuch der Geschichtsdidaktik (1st ed., pp. 42–45). Düsseldorf: Pädagogischer.
Kafesoğlu, İ. ve Deliorman, A. (1976). Tarih lise I. İstanbul: Milli Eğitim.
Karal, E. Z. (1944). Türkiye Cumhuriyeti tarihi, 1918-1944. İstanbul: Maarif.
Karasar, N. (1998). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel.
Köken, N. (2014). Cumhuriyet dönemi tarih anlayışları ve tarih eğitimi. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
Maksudyan, N. (2007). Türklüğü ölçmek, bilim-kurgusal antropoloji ve Türk milliyetçiliğinin ırkçı çehresi 1925-1939. İstanbul: Metis.
Mansel, A. M., Baysun, C. ve Karal, E. Z. (1942a). İlkçağ tarihi, birinci sınıf. İstanbul: Maarif.
Mansel, A. M., Baysun, C. ve Karal, E. Z. (1942b). Ortaçağ tarihi, ikinci sınıf. İstanbul: Maarif.
Mansel, A. M., Baysun, C. ve Karal, E. Z. (1942c). Yeni ve yakınçağlar tarihi. İstanbul: Maarif.
MEB (1983). Ortaöğretim kurumları tarih programı. MEB Tebliğler Dergisi, 2146 (29 Ağustos 1983), s. 338-342.
Okur, Y., Genç, İ., Özcan, T., Yurtbay, M. ve Sever, A. (2008). Ortaöğretim tarih 9. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı. Şimşek, A. ve Yazıcı, F. (2013). Türkiye’de tarih öğretiminin dünü, bugünü, TYB Akademi, 3 (8), s. 11-33.
Şimşek, A. (2017). Türk Tarih Tezi, Türkiye’de Tarih Eğitimi, Dönemler, Ders Kitapları, yazarlar, Akademisyenler, Algılar İçinde, A. Şimşek (ed.), (ss. 105-131), Ankara: Pegem Akademi.
Taşkın, A. ve Şimşek, A. (2017). Cumhuriyet dönemi ilkokul tarih / sosyal bilgiler ders kitaplarında eskiçağ tarihinin öğretimi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 25 (4), s. 1533-1548.
TTTC (1931). Tarih I: tarihten evvelki zamanlar ve eski zamanlar. İstanbul: Devlet.
Turan, R. (2012). Avni Akyol dönemi eğitim siyasaları. Milli Eğitim, 194, s. 108-131.
Turan, R. (2015). Tarih öğretmenlerinin lise tarih derslerinin genel amaçlarının öğrencilere kazandırılma düzeylerine ilişkin görüşleri (Ankara ili örneği). Turkish Journal of Educational Studies, 2 (3), s. 139-180.
Turan, R. (2019). Tarih Ders Kitaplarında Orta Asya, Tarih Ders Kitaplarında İmajlar, Devletler, Halklar, Kişiler İçinde, A. Şimşek (Ed.). (ss. 35-50), Ankara: Pegem Akademi.
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2003). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin.
Yıldırım, E. E. (2014). İnönü döneminde tarih ve eğitim: Tarih anlayışında süreklilik ve değişimler. Ankara: ODTÜ.
Yüksel, E., Kapar, M.A., Bildik, F., şahin, K., Şafak, L. Ardıç, M., Bağcı, Ö. ve Yıldız, S. (2018). Ortaöğretim tarih 9. İstanbul: Milli Eğitim.