Tarih Ders Kitaplarında Değerler ve Değer Aktarım Yaklaşımları

Değer, bireyin amaçları ve ihtiyaçları doğrultusunda olguya yüklediği belirli nitelik ve anlamlar ile belirlenen tavır ve davranışlar olarak tanımlanabilir. Bireyin kendi tercihlerine bağlı olarak sergilediği davranışlara kaynaklık etmesinin yanında değer, davranışları yargılamayı sağlayacak anlayışları da içerisinde barındırmaktadır. Ayrıca zamandan bağımsız olmayan, toplumun çoğunluğu tarafından kabul gören değerlerin, eğitim yoluyla yeni nesillere aktarılması, değerlere ve değer eğitimine özel bir anlam yüklemiştir. Bireylerde egemen söylemin istediği yönde davranış değişikliği öngören eğitim faaliyetleri içerisinde yer alan tarih dersleri, sadece geçmişin bilgisini öğretmekle kalmayıp değer aktarımını da içerisinde barındırmaktadır. Tarih dersleri, öğrencilere belli değerleri kazandırmakta ya da bu değerlerin sorgulanmasını sağlamaktadır. Bu bağlamda çalışmanın amacı Türkiye’de 2018 yılında gerçekleşen müfredat değişikliğinin ardından yenilenen ortaöğretim tarih ders kitaplarında yer alan değerlerin ve değer aktarım yaklaşımlarının neler olduğunu ortaya çıkarmaktır. Araştırmada nitel araştırma desenlerinden durum çalışması kullanılarak doküman incelemesi yapılmıştır. Araştırmada 9, 10, 11. sınıf tarih ders kitapları ile 12. sınıf T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük ders kitapları örneklem olarak seçilmiştir. Ders kitaplarındaki değerler ve değer aktarım yaklaşımlarının neler olduğu ve ifade etmiş olduğu anlamlar betimsel analiz ve içerik analizi yapılarak tespit edilmiştir. Sonuç olarak ders kitaplarında yer alan kök değerlerin, evrensel ve geleneksel anlayış odaklı karakter eğitiminde yer alan değerlerden meydana geldiği ortaya çıkmıştır. Mevcut değerlerin aktarımında sıklıkla tercih edilen yöntemin, birçok değerin doğrudan öğrenciye aktarıldığı değerleri telkin etmek veya aşılamak olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Değer, Değerler Eğitimi, Değer Aktarımı, Tarih, Tarih Eğitimi

Values and Value Transfer Approaches in History Textbooks

The value can be defined as the attitudes and behaviors determined by the specific qualities and meanings that the individual attributes to the phenomenon in line with the goals and needs of the individual. In addition to be a source of an individual's behaviors, value also includes understandings that will enable to judge behaviors. The transfer of values to new generations through education has given a special meaning to value education. History lessons, which are among educational activities that envision a behavioral change in individuals through education programs, not only teach the knowledge of the past but also include value transfer. History lessons bring certain values to students or enable them to be questioned. In this context, the purpose of the study reveals that after the renewed curriculum changes take place in Turkey in 2018 the value of secondary school history textbooks located and the value transfer approach in this book. In the research, 9th, 10th, 11th-grade history textbooks and 12th grade T.C. textbooks of Revolution History and Kemalism were examined. Values and value transfer approaches in textbooks and the meanings they expressed were determined by making descriptive analysis and content analysis. As a result, it is revealed that the root values in the textbooks are composed of the values included in the universal and traditional understanding-oriented character education. It has been determined that the method preferred frequently in the transfer of existing values is to suggest or instill values in which many values are directly transferred to the student.

Keywords:

Value, Values Education, Value Transfer, History, History Education,

PDF

___

Akbaş, O. (2004). Türk Milli Eğitim sisteminin duyuşsal amaçlarının ilköğretim II. kademedeki gerçekleşme derecesinin değerlendirilmesi. Yayımlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Akbaş, O. (2008). Değerler eğitimi akımlarına genel bir bakış, Değerler Eğitimi Dergisi, 6 (16), 9-27.
Aktekin, S. (2009). “Türkiye’de Tarih Eğitimi”. Semih Aktekin, Penelope Harnett, Mustafa Öztürk, Dean Smart (Ed.), Çok kültürlü bir Avrupa için tarih ve sosyal bilgiler eğitimi, ss. 27-43. Harf Eğitim Yayıncılığı, Ankara.
Altınbaş, M. E. (2012). Bireycilik ve toplumculuk tartışmaları bağlamında değerler eğitimi yaklaşımları, Değerler Eğitimi Dergisi,10, 24, 31- 54 Balcı, A. (2013). Sosyal bilimlerde araştırma. Ankara: Pegem Yayıncılık.
Brewer, J.D. (2013). The Public Value of the Social Sciences An Interpretative Essay, Bloomsbury Academic, Doi: 10.5040/9781472545121
Creswel, John W. (2013). Nitel araştırma yöntemleri, beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma desenleri, Ankara, Siyasal Kitabevi.
Demircioğlu, İ.H. ve Tokdemir, M.A. (2008). Değerlerin oluşturulması sürecinde tarih eğitimi; Amaç, işlev ve içerik, Değerler Eğitimi Dergisi, 6 (15), 69-88.
Demircioğlu, İ.H. (2014). Tarih öğretiminde öğrenci merkezli yaklaşımlar, Ankara: Anı Yay.
Dilek, D. (2002). Tarih derslerinde öğrenme ve düşünce gelişimi. Ankara: PegemA Yayınları.
Erkan S. ve Çoban, A. (2018). Değerler Açısından Tarih Öğretim Programları ve Ders Kitaplarının İncelenmesi, 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum, 7, 21, 771- 789
Ekşi, H. ve Katılmış, A. (2011). Karakter eğitimi el kitabı, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Glennon, D. S. (2006). A case study analysıs of a character educatıon program, Capella University, ProQuest Dissertations Publishing.
Keskin, Y. (2015). Tarih dersi öğretim programı ve ders kitaplarında değerler eğitimi. TurkishStudies, 10(7), 659-674. Doi: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.8234
Kitwood, T. (1977) What does ‘having values’ mean? Journal of Moral Education, 6:2, 81-89, Doi: 10.1080/0305724770060202
Leenders, H. Veugelers, W. (2006). Different perspectives on values and citizenship education. Curriculum and Teaching, 21(2), 5–20. DOI:10.7459/ct/21.2.02 Lovat T. ve Clement N.(2008) Quality teaching and values education: coalescing for effective learning, Journal of Moral Education, 37:1, 1-16 Doi: 10.1080/03057240701803643
Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2018). Ortaöğretim tarih 9 ders kitabı, Ankara
MEB (2018). Ortaöğretim tarih 10 ders kitabı, Ankara
MEB (2018). Ortaöğretim tarih 11 ders kitabı, Ankara
MEB (2018). Ortaöğretim Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük 12 ders kitabı, Ankara
MEB (2018). Ortaöğretim tarih ders programı (9. 10. 11. Sınıflar) http://mufredat.meb.gov.tr (10.05.2020).
Merriam, B. S. (2015) Nitel araştırma: desen ve uygulama için bir rehber, Ankara: Nobel Yayıncılık.
Muç, K. (2019). Ortaöğretim tarih ders kitaplarında değer aktarım yaklaşımları nelerdir? Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü
Pamuk, A. (2007). Karakter eğitimi ve sosyal bilgiler öğretimi, I. Ulusal İlköğretim Kongresi’nde sunulan bildiri, Hacettepe Üniversitesi. Ankara
Pamuk, A. (2009). Vatandaş yetiştirme aracı olarak tarih öğretimi: Orta öğretim düzeyinde öğretmen, öğrenci ve veli görüşleri (Trabzon-Tunceli Örneği). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Şimşek A. ve Yazıcı, F. (2013). Türkiye’de tarih eğitiminin dünü, bugünü. TYB Akademi Dil Edebiyat ve Sosyal Bilimler Dergisi yıl 3, sayı 8.
Tokdemir, M.A. (2007). Tarih öğretmenlerinin değerler ve değer eğitimi hakkındaki görüşleri. Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trabzon.
Ulusoy, K. (2010). Değer eğitimi; davranışçı ve yapılandırmacı yaklaşıma göre hazırlanan tarih programlarında değer aktarımı, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 12 Sayı 1 (32-51).
Üstel, F. (2016) Makbul vatandaşın peşinde: II. Meşrutiyetten bugüne vatandaşlık eğitimi. İstanbul: İletişim Yayınları
Yıldırım. A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (9. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Yıldırım, T. (2017). Yeni ortaöğretim tarih ders programları ve kitaplarında değerler eğitimi, TurkishStudies,12/33,557-572. Doi: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.12533