Maârif Salnâmelerine Göre İdlib Kazasında Müslüman Okullaranda Eğitim ve Öğretim Faaliyetleri (H.1316-1321/M.1898-1904)

Türk eğitim sistemi kapsamında geçmişe yönelik yapılan eğitim araştırmalarında Maârif Salnâmeleri, devletin eğitim yapısını sistemli olarak göstermesi açısından önem taşımaktadır. İdlib kazasının eğitim kurumlarının araştırılma nedeni ise dönemin üç büyük vilâyetinden biri olan Halep vilâyetine bağlı olup bugün Suriye sınırları içerisinde yer alması ve gündemde olan bir bölge olması etkili olmuştur. Bu çalışmada Maârif Salnâmeleri’nde yer alan veriler ışığında İdlib kazasındaki Müslüman okullarında gerçekleştirilen eğitim-öğretim faaliyetleri incelenmiştir. Nitel araştırma desenine göre tasarlanan bu çalışmada doküman incelemesi tekniği kullanılmıştır. Dokümanlardan ulaşılan veriler Osmanlıcadan günümüz Türkçesine çevrilerek ilgili olduğu konuya göre sınıflandırılmıştır. Bu kapsamda H.1316-1321/M.1898-1904 tarihli salnâmeler incelenip kazadaki rüşdiye düzeyindeki Müslüman okullar, bu okullardaki idareciler, öğretmenler, okutulan dersler, öğrenci ve hademe sayıları incelenmiştir. Tanzimat ile beraber Sosyal Bilgiler dersi kapsamına giren disiplinlerin eğitimi ilk olarak rüşdiyelerde gerçekleştiği için 2018 Sosyal Bilgiler programında yer alan değer ve becerilerle ilgili karşılaştırmalı bir analiz yapılmıştır. Ayrıca kazada bulunan Osmanlı klasik dönem eğitim kurumlarından olan medreseler hakkında bilgi verilmiştir. Bunlara ek olarak kazadaki kütüphaneler incelenerek kurucuları ve kaç adet kitaba sahip oldukları tespit edilmiştir. Bu doğrultuda, kazada 1 adet rüşdiye, 9 kütüphane, 6 medrese bulunmaktadır. Kütüphane içerisinde toplam 4450 kitap mevcuttur. Rüşdiye okulunda yıllara göre öğrenci sayısında dalgalanma görülse de medreselerde toplam 90 öğrenci eğitim görmüştür.

Anahtar Kelimeler:

İdlib, Rüşdiye, Kütüphane, Medrese, Sosyal Bilgiler

Education and Training Activities in Muslim Schools in Idlib District According to Education Yearbooks (A.D.1316-1321/C.E.1898-1904)

In educational researches conducted for the past within the scope of the Turkish education system, Education yearbooks are important in terms of systematically showing the education structure of the state. The reason for the investigation of the educational institutions of Idlib district was that Idlib is associated with Aleppo, which is one of the three major provinces of the period, it is located in Syria borders today, and it is on the front burner. In this study, educational and training activities carried out in Muslim schools in Idlib district were discussed in the light of the data in Education Yearbooks. In this study designed according to the qualitative research pattern, a historical research model was used. The data obtained by document analysis were translated from Ottoman Turkish to today's Turkish and classified according to the subject. The obtained descriptive analysis method was evaluated. Within this scope, yearbooks dated A.D.1316-1321 / C.E.1898-1904 were examined and the number of Muslim schools at the level of rushdiye, administrators in these schools, teachers, the lesson taught, students, and janitors in these schools were discussed. In addition, a comparison was made between the education held in rushdiye and the disciplines in today's social studies program. Also, information was given about madrasas, which were located in the district and one of the educational institutions of the Ottoman classical period. In addition, libraries in the district were examined and their founders and how many books they had were determined. In this direction, there are 1 rushdiye, 9 libraries, and 6 madrasas in the accident. There are a total of 4450 books in the library. Although the number of students fluctuated in the rushdiye school, 90 students were educated in madrasas.

Keywords:

Idlib, Rushdiye, , Library, Madrasah, Social Studies,

PDF

___

Akyüz, Y. (1997). Türk eğitim tarihi (başlangıçtan 1997’ye). (6.Basım). İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
Arıbaş, S. (2000). Başlangıçtan II. meşrutiyete kadar Osmanlılarda sıbyan mektepleri, Yeni Türkiye 701 Osmanlı Özel Sayısı II, S.711-716.
Baltacı, C. (2002). Osmanlı devletinde eğitim ve öğretim, Türkler. (c.11, s.456). Ankara. Yeni Türkiye Yayınları.
Bayraktar, H. (2004). XIX. yüzyılda Halep eyaletinin iktisadi vaziyeti, Fırat Üniversitesi, Orta Doğu Araştırmaları Merkezi Yayınları No.8, Tarih Şubesi Yayınları No.7, Elazığ.
Boy, A. (2017). Medreselerin Kısa Bir Geçmişi ve Kayseri Medreseleri, Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, C.4, S.1.
Bozkurt, N. (2018). Kütahya (1842-1843) Müslüman nüfus ve sosyal yapı, MRK Baskı, Ankara.
Büyüköztürk, Ş. Çakmak, E. K. Akgün, Ö. E. Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2012). Bilimsel araştırma yöntemler. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
Cevdet Paşa, (1991). Tezâkir 21-39 (III). (nşr: Cahit Baysun). Türk Tarih Kurumu Basımevi, 3.Baskı, Ankara.
Çakar, E. (2003). XVI. yüzyıl da Haleb sancağı (1516/1566), Fırat Üniversitesi Ortadoğu Araştırmaları Merkezi Yayınları, Elazığ.
Çakar, E. (2006). XVII. yüzyılda Halep eyaleti ve Türkmenleri, Fırat Üniversitesi, Orta Doğu Araştırmaları Merkezi Yayınları, No.13, Tarih Şubesi Yayınları, No.11, Elazığ.
Danişmend, İ. (1982). Eski Türk seciye ve ahlakı, İstanbul Kitabevi Yayınları: 46, İstanbul.
Demirel, M. (2002). Türk eğitiminin modernleşmesinde rüşdiye mektepleri, Türkler. (c.15, s.44). Ankara, Yeni Türkiye Yayınları.
Ergin, O. (1977). Türk maarif tarihi C.1-2, Eser Matbaası, İstanbul.
Göyünç, N. (1975). XVI. yüzyılda güneydoğu anadolunun ekonomik durumu (Kanuni ve II. Selim devirleri), Türkiye İktisat Tarihi Semineri, Metinler Tartışmalar, 8-10 Haziran 1973, Ankara.
Güven, İ. (2013). Türk Eğitim Tarihi, Akademi Yayınları, Edirne.
Hayta, S. (1995). 1869 Maârif-i Umumiye Nizamnamesi ve Türk eğitimine katkıları (Yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Heyd, W. (2000). Yakın-doğu ticaret tarihi (çev: Enver Ziya Karal). Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
İpşirli, M. (2003). Türkiye Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. 28, “Medrese” 327-333.
Kağıtçıbaşı, Ç. (2005). Yeni insan ve insanlar-sosyal psikolojiye giriş. İstanbul: Evrim Yayınevi.
Karasar, N. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri, “Kavramlar, ilkeler ve teknikler” Ankara: Nobel Yayıncılık.
Kılıç, R. (2016). XIX. Yüzyılda Halep vilâyeti idaresi. Erciyes Aylık Fikir ve Sanat Dergisi, C.39, 14-19. Kodaman, B. (1980). Abdülhamit devri eğitim sistemi, Ötüken Yayınları, İstanbul.
Krenkow, F. (1993). "Kütüphâne", İ.A. C. 6, İstanbul, s.1126. 1127.
Laroya, A. V. (2018). Efficient functioning of the local administrative councils in the liberated areas in the province of İdlib, Gaziantep Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep.
Pakalın, M. (1983). Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. Milli Eğitim Yayınları. İstanbul.
Pakalın, M. Z. (1983). "Kütüphane", Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C. II, İstanbul.
Philips, T. (1984). The fahri family and the changing position of the Jews in Syria (1750–1860). Middle Eastern Studies, 20 (4), 37–52.
Sami, Ş. (1306). Kâmûsu’l-âlâm. İstanbul.
Sêdillot, R. (2005). Dünya ticaret tarihi (Çev. Esat Nermi Erendor). Dost Kitabevi, Ankara.
Şemseddin Sami, (1998). Kamus-u Türki, Alfa Yayınları, İstanbul, s.1313.
Şişman, M. (2015). Eğitim tarihi, T.C. Anadolu üniversitesi yayını No: 3087, Açıköğretim Fakültesi yayını No: 2011.
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (8. Basım). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Tonguç, İ. H. (2004). İlköğretim kavramı, Piramit Yayıncılık, Ankara.
Turan, R., Ulusoy, K. (2010). Sosyal bilgilerin temelleri, Maya Akademi, Ankara. Özsoy, Y. (2009). Türk eğitim tarihi, Ankara: Pegem Akademi.
Öztürk, C. (2005). Sosyal bilgiler öğretiminde edebi ürünler ve yazılı materyaller, Anlara: Pegem A yayıncılık.
Uzunçarşılı, İ.H. (2014). Osmanlı Devleti’nin İlmiye Teşkilatı, Ankara, TTK.
Ünal, U. (2008). II. meşrutiyet öncesi Osmanlı rüşdiyeleri 1897-1907, Gazi Kitabevi, Ankara.
Washburn, G. (1909). Fifty yerars in constantinople and recollections of Robert college. Boston and New York: The Riberside Press Cambridge.
1316-1898 Salnâme-i Nezâret-i Maârif-i Umûmiyye, (İSAM).
1317-1899 Salnâme-i Nezâret-i Maârif-i Umûmiyye, (İSAM).
1318-1900 Salnâme-i Nezâret-i Maârif-i Umûmiyye, (İSAM).
1319-1901 Salnâme-i Nezâret-i Maârif-i Umûmiyye, (İSAM).
1321-1904 Salnâme-i Nezâret-i Maârif-i Umûmiyye, (İSAM).
htpps://tr.m.wikipedia.org
htpps://www.turkcebilgi.com