TANZİMAT DÖNEMİ EĞİTİM ISLAHATININ AYNASI: MAARİF-İ UMUMİYE NİZAMNAMESİNE DAİR MAZBATA (ESBAB-I MÛCİBE LAYİHASI)

Tanzimat Dönemi (1839-1876), Osmanlı İmparatorluğu eğitim sisteminde ıslahatın en yoğun yaşandığı süreç olarak dikkat çekmektedir. 1845 yılından itibaren eğitim ıslahatına hız verilmiş, bu hızla birlikte eğitimin her basamağında devam eden ıslahat birtakım yeni problemleri beraberinde getirmiştir. Eğitim ıslahatında eksiklikler ve ihmaller, süreç içerisinde belli başlı uygulama ve düzeltmelerle telafi edilmeye çalışılmıştır. Osmanlı İmparatorluğu’nda 1845 yılından itibaren hız kazanan eğitim ıslahatı sürecindeki büyük bir eksiklik olan hukuki altyapı ve çerçeve ise Maarif-i Umumiye Nizamnamesi ile oluşturulmak istenmiştir. Nizamname hazırlanırken yapılan müzakerelerde nizamnamenin gerekliliği ve nizamnamede yer alan hususlar ayrıntılı olarak ele alınmıştır. Nizamnamenin hazırlık süreci ve nizamnamenin yayımlanması konusundaki belgeler, dönemin eğitim ıslahatını birinci elden okuma fırsatı sunmaktadır. Bugüne kadar nizamname hakkında yapılan bilimsel çalışmalarda çoğunlukla ikincil kaynakların kullanılmış olması önemli bir eksikliktir. Bu çalışmanın temel amacı nizamnamenin mazbatasını (esbab-ı mucibe layihası) arşiv kaynaklarına dayalı olarak ortaya koymak ve bu mazbata üzerinden Tanzimat Dönemi eğitim ıslahatının analizini yapmaktır. Aynı zamanda Maarif-i Umumiye Nizamnamesinin ilan edildiği tarih konusu hakkında da yeniden bir değerlendirmede de bulunulmuştur. Tarihi araştırma metodu kullanılarak yapılan bu çalışmada veri toplama yöntemi olarak doküman incelemesi kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Tanzimat Dönemi, Eğitim Islahatı, Maarif-i Umumiye Nizamnamesi, Esbab-ı Mûcibe Layihası

MIRROR of EDUCATIONAL REFORM in the TANZİMAT PERIOD: REPORT on the REGULATIONS of GENERAL EDUCATION (ESBAB-I MÛCİBE LAYİHASI)

Tanzimat Period (1839-1876) stands out as the most intense reform process in which the education system in the Ottoman Empire. Since 1845, education reform has been accelerated and reform with this speed has brought with it a number of new problems that continue in every step of the education. Deficiencies and negligence in the education reform have been tried to be compensated with certain practices and remedies in the process. The legal infrastructure and framework, which is a major deficiency in the educational reform process that has gained momentum in the Ottoman Empire since 1845, is to be created through the Regulations of General Education. The necessity of ordering in the negotiations made while the regulation is being prepared and the matters taking place in the Regulations of General Education have been discussed in detail. The documents on the preparation process of the Regulations and the publication of the Regulations provide the opportunity to read the educational reform from the first hand. Until now, the fact that secondary sources have been used mostly in scientific studies about the Regulations is an important shortcoming. The main aim of this study is to reveal the Report on Regulations of General Education (esbab-ı muciba) based on archival sources and to analyze the educational reform period of the Tanzimat Period through this Report. At the same time, the history of the declaration of the Regulations of General Education was re-evaluated. In this study using historical research method, document review was used as data collection method.

Keywords:

Tanzimat Period, Education Reform, Regulations of General Education, The Report of Regulations of General Education,

PDF

___

Ahmed Cevdet Paşa. (1991). Tezâkir (40-Tetimme). (Yayınlayan: Cavid Baysun). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Akyıldız, A. (1993). Tanzimat Dönemi Osmanlı Merkez Teşkilatında Reform 1839-1856. İstanbul: Eren Yayıncılık.
Akyıldız, A. (2011). Sürgün Sefir Sadullah Paşa (Hayatı, İntiharı, Yazıları). İstanbul Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Atuf, N. (1930). Türkiye Maarif Tarihi Hakkında Bir Deneme. İstanbul: Muallim Ahmet Halit Kitaphanesi. Baykara T. (1999). Osmanlılar’da Medeniyet Kavramı ve On dokuzuncu Yüzyıla Dair Araştırmalar. (2. Basım). İzmir: Akademi Kitabevi.
CDA. BEOAYN. 1725.
CDA. İ.MMS. 37-1541.
Bogdan, R., C. & Biklen, S., K. (2007). Qualitative Research for Education. Boston: Allyn & Bacon.
Erdoğdu, T. (1996). Maarif-i Umumiye Nezareti Teşkilatı-I. A.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 51. ss. 183-247.
Farenkel, J., R. & Wallen, N., E. (2009). How to Design and Evaluate Research in Education. Boston: MacGraw Hill
İhsanoğlu, E. (2010). Darülfünun. İstanbul: İrcica.
İnalcık, H. (2011). Tanzimat’ın Uygulanması ve Sosyal Tepkiler. H. İnalcık ve M. Seyitdanlıoğlu (Editörler). Tanzimat Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu içinde (s. 169-196). İstanbul.
Kazamias, A. M. (1966). Education and the Quest for Modernity in Turkey. The University of Chicago Press.
Koçer, H. A. (1970). Türkiye’de Modern Eğitimin Doğuşu ve Gelişimi (1773-1923). İstanbul: Milli Eğitim.
Mahmud Cevad İbnü’ş Şeyh Nâfi. (2002). Maarif-i Umumiye Nezareti Tarihçe-i Teşkilât ve İcrââtı (Yayına Haz: M. Ergün, T. Duman, S. Arıbaş ve H. H. Dilaver). Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı.
Miles, M. B. ve Huberman, A. M. (2015). Nitel Veri Analizi (Çev. Ed. S. Akbaba Altun & A. Ersoy). Ankara: Pegem Akademi.
Somel, S. A. (2010). Osmanlı’da Eğitimin Modernleşmesi (1839-1908). (Çev. O. Yener). İstanbul: İletişim Yayınları.
Somel, S. A. (2015). Tanzimat Döneminde Eğitim Reformunun Dönüm Noktası: 1869Tarihli Maârif-i Umûmiye Nizâmnâmesi, Esbab-ı Mucibe Layihası ve İdeolojik Temelleri. Kahraman, K. Kahraman ve İ. Baytar (Editörler). Sultan Abdülmecid ve Dönemi (1823-1861) içinde (136-167). Kültür-Medeniyet Serisi (12). İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş.
Takvim-i Vekayi, 12 Muharrem 1261, Def‘a: 280
Takvim-i Vekayi, 27 Receb 1262, Def‘a: 303.
Takvim-i Vekayi, 5 Ramazan 1273, Def‘a: 552.
Takvim-i Vekayi, 6 Cemaziyülevvel 1286, Def‘a: 1125.
Takvim-i Vekayi, 8 Cemaziyülevvel 1286, Def‘a: 1126.
Takvim-i Vekayi, 10 Cemaziyülevvel 1286, Def‘a: 1127.
Takvim-i Vekayi, 13 Cemaziyülevvel 1286, Def‘a: 1128.
Takvim-i Vekayi, 15 Cemaziyülevvel 1286, Def‘a: 1129.
Takvim-i Vekayi, 17 Cemaziyülevvel 1286, Def‘a: 1130.
Unat, F. R. (1964). Türkiye Eğitim Sisteminin Gelişmesine Tarihi Bir Bakış. Ankara: Milli Eğitim.
Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin.