II. MEŞRUTİYET DÖNEMİNDE MESLEKİ EĞİTİMİN ÜÇ SACAYAĞI: SANAYİ, TİCARET ve ZİRAAT MEKTEPLERİ

Osmanlı modernleşme sürecinin en önemli aşamalarından birisi olan II. Meşrutiyet döneminde siyasi, iktisadi ve sosyal alanlarda olduğu gibi eğitim alanında da önemli gelişmeler meydana gelmiştir. İttihad-Terakki Cemiyeti bir yandan ilk ve orta öğretimde kendi iktidarına ve meşrutiyete bağlı vatandaşlar yetiştirme gayreti içerisine girerken diğer yandan da devletin en büyük eksikliği olan milli bir burjuva sınıfını oluşturmak için mesleki eğitime önem vermeye başlamıştır. Osmanlı Devletinde meslek edinmenin geleneksel yolu çırak olarak bir ustanın yanında yetişmekti. Tanzimat döneminden itibaren bu usulün yanında mekteplerde disipline edilmiş bir mesleki eğitim başlamıştır. Bu çalışmanın amacı mesleki eğitim veren mektepler içerisinde büyük öneme sahip olan ticaret, sanayi ve ziraat mekteplerinin 1908-1914 yılları arasındaki durumunu ortaya koymaktır. Başta arşiv kaynakları olmak üzere dönemin gazete ve dergilerine dayanılarak hazırlanan bu çalışma göstermiştir ki, II. Meşrutiyet’in getirdiği heyecan ile bu mekteplerde bir yenilik ve canlanma yaşanmasına rağmen özellikle Balkan Savaşlarının yıkıcı etkisi nedeniyle istenilen başarı elde edilememiştir. II. Meşrutiyet’ten sonra Osmanlı Devleti’nin parçalanma sürecine girmesi bu mektepleri büsbütün atıl duruma getirmiş ve Cumhuriyet’in devraldığı mesleki eğitim mirası neredeyse yok denecek bir seviyeye gelmiştir.

Anahtar Kelimeler:

II. Meşrutiyet, Eğitim, Sanayi Mektebi, Ziraat Mektebi, Ticaret Mektebi

The TRIPOD of VOCATIONAL EDUCATION DURING the SECOND CONSTITUTIONAL PERIOD: SCHOOLS of INDUSTRY, COMMERCE and AGRICULTURE

During the Second Constitutional Period, which was one of the most important stages of the Ottoman modernization period, there were significant developments in not only the political, economic and social fields, but also in education. The Committee of Union and Progress tried to educate primary and secondary school students to become citizens who are loyal to their government and to the constitution. They also gave importance to vocational education to create a national bourgeoisie, which was the largest deficit of the government. The traditional way of acquiring a profession in the Ottoman Empire was apprentice training. Since the Tanzimat reform era, a disciplined vocational education in schools began along with this training. The purpose of this study is to present the condition of the schools of commerce, industry and agriculture during the years 1908-1914. This study, which was prepared according to the newspapers and magazines of that period, showed that although there was a reform and recovery in these schools due to the excitement the Second Constitutional Period caused, the desired success could not be achieved because of the destructive effect of the Balkan Wars.

Keywords:

The Second Constitutional Period, Education, the School of Industry, the School of Agriculture, the School of Commerce,

PDF

___

“Amele mektebleri”, Tanin, 19 Ekim 1911.
“Çiftlik amele mektebi”, Tanin, 22 Eylül 1911.
“Edirne mekteb-i sanayii için”, Tasvir-i Efkâr, 24 Ekim 1913.
“Halkalı ziraat mektebi”, İkdam, 1 Aralık 1908.
“Halkalı ziraat mektebi”, Sabah, 22 Ağustos 1909.
“Halkalı ziraat mektebi”, Tasvir-i Efkâr, 22 Ağustos 1909.
“Maarif-i sanaiyenin himayesi”, Tanin, 18 Mart 1912.
“Makine tatbikatı”, Tasvir-i Efkâr, 19 Haziran 1909.
“Manastır mekteb-i sanayi”, Sabah, 29 Temmuz 1909.
“Mekteb-i sanayi müdürü”, Tanin, 4 Mart 1910.
“Mekteb-i sanayi”, Tavir-i Efkâr, 17 Eylül 1913.
“Mekteb-i sanayinin ihyası”, Tanin, 8 Mayıs 1912.
“Sanayi mektebi”, İkdam, 1 Mart 1909.
“Sanayi mektebi”, Tanin, 17 Mayıs 1911.
“Sanayi mektebi”, Tanin, 20 Mart 1911.
“Sanayi mektebi”, Tanin, 3 Ocak 1912.
“Sanayi mektebinin ıslahı”, Sabah, 17 Mart 1910.
“Sanayi mektebleri için”, Tanin, 23 Nisan 1912.
“Sanayi mektebleri”, Tanin, 2 Ocak 1912.
“Sanayi mektebleri”, Tanin, 5 Kasım 1911.
“Selanik ziraat mektebi”, Tanin, 8 Aralık 1911.
“Şam sanayi mektebi”, Tanin, 4 Şubat 1912.
“Ticaret mektebi”, İkdam, 13 Kasım 1908.
“Ziraat mektebi talebesi”, Tanin, 26 Mayıs 1911.
BOA., DH. İD., Dosya No: 82, Gömlek No: 11, 17 B 1330.
BOA., DH. MKT., Dosya No: 1151, Gömlek No: 81, 24 M 1325.
BOA., DH. MKT., Dosya No: 1233, Gömlek No: 17, 10 M 1326b.
BOA., DH. MKT., Dosya No: 2849, Gömlek No: 42, 30 Ca 1327a.
BOA., DH. MKT., Dosya No: 2857, Gömlek No: 26, 7 C 1327b.
BOA., DH. MUİ., Dosya No: 26-1, Gömlek No: 22, 10 L 1327c.
BOA., DH.MB.HPS.M., Dosya No: 30, Gömlek No: 68, 23 Za 1329a.
BOA., İ. ML., Dosya No: 89, Gömlek No: 1329/S-01, 10 S 1329b.
BOA., İ. RSM., Dosya No: 31, Gömlek No: 1326/C-12, 15 Ca 1326a.
BOA., MF. MKT., Dosya No: 1188, Gömlek No: 17, 11 Ş 1331.
BOA., MV. Dosya No: 233, Gömlek No: 7, 16 S 1332.
Demirel, F. (2010). Mekteb-i- idâdî (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Atatürk Üniversitesi SBE, Erzurum. Demirel, F. (2012). Osmanlı eğitim sisteminin modernleşmesi sürecinde hiyerarşi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25 (2).
Ergin, O. N. (1977). Türk maarif tarihi. İstanbul: Eser.
Ergün, M. (1994). II. meşrutiyet dönemi eğitim hareketleri (1908-1914). Ankara: Ocak.
Ethem Nejat (1909a). Selanik ziraat mektebini ziyaret. Osmanlı Ziraat ve Ticaret Gazetesi, Sene: 3, S. 20, 11 Şubat.
Ethem Nejat (1909b). Selanik ziraat mektebini ziyaret. Osmanlı Ziraat ve Ticaret Gazetesi, Sene: 3, S. 21, 18 Şubat.
Ferid (1913). Sanayi mekteblerimiz. Yeni Fikir, C. II, S. 13.
Kansu, N. A. (1930). Maarif hakkında bir deneme. Ankara.
Sakaoğlu, N. (1991). Osmanlı eğitim tarihi. İstanbul: İletişim.
Tunaya, T. Z. (2007). Türkiye’de siyasal partiler, C. I. İstanbul: İletişim.
Unat, F. R. (1964). Türkiye eğitim sisteminin gelişmesine tarihi bir bakış. Ankara: Milli Eğitim.
Yıldırım, M. A. (2010). Tanzimat döneminde meslek okulları (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi SBE, Ankara.