Rivayet Tefsiri Geleneğinin Dönüşümünde İbn Kesîr’İn Yeri

Rivayet tefsiri olarak nitelendirilen eserlerin her biri kendine özgü özelliklere sahip olmakla birlikte, bu tefsirlerdeki temel asgari müşterekler aynı zamanda rivayet tefsiri geleneğinin karakterini oluşturmaktadır. Bu bağlamda rivayet telakkisi, kullanılan malzeme, malzemeyi nakletme yöntemi, malzemeyi istihdam etme amacı ve tefsir yöntemindeki temel yaklaşımlar bu geleneğin belirleyici vasıflarıdır. Bu yaklaşımlarda zamanla bazı farklılıklar ortaya çıkmıştır. Bu farklılıkların bütünü geleneğin yapısında görülen dönüşümü ifade eder. Bu dönüşümün göstergeleri tefsirlerde farklı düzeylerde gözlemlenebilir. Dönüşümün, bütün yönleriyle en belirgin olduğu, bazı açılardan da nihaî noktasına ulaştığı eser ise, İbn Kesîr tefsiridir. Bu tespit özellikle İbn Kesîr tefsirinin kendisinden önceki rivayet tefsirleri ile kıyaslandığında açıkça ortaya çıkmaktadır. Keza İbn Kesîr sonrası rivayet tefsiri geleneğindeki en önemli isim olan Suyûtî’nin tefsiri ile yapılan karşılaştırmaların neticeleri, İbn Kesîr tefsirine ilişkin söz konusu tespiti desteklemektedir.

Anahtar Kelimeler:

İbn Kesîr, Rivayet Tefsiri Geleneği, Dönüşüm, Tefsir Rivayeti, Hadis

IBN KATHIR’S PLACE IN THE TRANSFORMATION OF THE TRADITION OF TAFSIR BI AL-RIWAYAH

Abstract Each of the books qualified as “tafsir bi al-riwayah” has distinctive characteristics. At the same time, the common features of these different tafsirs represent the characteristic of the tradition of tafsir bi al-riwayah. The common distinctive features of tafsir bi al-riwayah are the consideration of riwayah, the genre of material used, the method of transporting the material, the purpose of employing the material and the basic approaches on the method of tafsir. In the historical process, some different approaches occurred in the common distinctive features of tafsir bi al riwayah. The whole different approaches should be accepted as an indicator of the transformation in structure of the tradition of tafsir bi al-riwayah. This transformation can be observed in the sources belonging to the genre of tafsir bi al-riwayah at different degrees. The work in which the transformation in its all aspects is most salient and reaching its final degree in some respects , is Ibn Kathir’s commentary. This determination is being well-comprehended, especially when Ibn Kathir’s commentary is compared with the narrative (riwayah) commentaries preceeding it. Also, the results of comparing İb Kathir’s commentary with al-Suyuti’s work, the most important author of the narrative commentary tradition in the period after Inb Kathir, prove the determination cited above.

Keywords:

Ibn Kathir, The Tradition of Tafsir bi al Riwayah, Transformation, Hadith,

PDF

___

Abdurrezzak b. Hemmâm es-San‘anî. Tefsîru’l-Kur’an. tahk: Dr. Mustafa Müslim Muhammed, Mektebetü’r-rüşd, Riyad.
Albayrak, Halis. “Taberî’nin Kıraatleri Değerlendirme ve Tercih Yöntemleri”. AÜİFD, cilt. 42.
Bayar, Fatih. Taberî’nin Tefsir Metodolojisi, “Basılmamış Doktora Tezi”, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa: 2008.
Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Tarihi. Fecr yay, Ankara: 2014.
Cerrahoğlu, İsmail. “Abdurrezzak b. Hemmam ve Tefsiri”. A.Ü.İ.F.D., c. XV.
Cerrahoğlu, İsmail. “Süfyan b. Saîd es-Sevrî ve Tefsiri”. A.Ü.İ.F.D., c. XVIII.
Cerrahoğlu, İsmail. “Tefsirde Mukâtil b. Süleyman ve Eserleri”. A.Ü.İ.F.D., c. 21.
Akyüz, Davut. Tefsir Tarihi ve Çeşitleri. Işık Yayınları, İstanbul: 2004.
Ebû Abdillah Muhammed b. İsmaîl el-Buhârî, el-Câmiu’s-sahîh, I-VIII, Çağrı Yay. İstanbul: 1992.
Ebû İshâk Ahmed b. Muhammed b. İbrâhîm es-Sa’lebî. el-Keşf ve’l-beyân. tahk: Muhammed b. Âşûr, I-X, Dâru ihyaî’t-türâsi’l-arabî, Beyrut: 1422/2002.
Ebû Muhammed el-Hüseyin b. Mes’ud el-Begavî. Me‘âlim’ut-tenzîl. tahk: Muhammed Abdullah en-Nemr-Osman Cuma Damîrî-Süleyman Müslim el-Harş, Dâr-u Tayyibe, IV. Baskı, 1997.
el-Kattân, Menna’ b. Halîl. Mebâhis fî ulûmi’l-Kur’an. III. Baskı, Mektebetü’l-meârif, 2000.
el-Leknevî, Muhammed Abdulhayy. el-ecvibetü’l-fâdıla li’l-esileti’i lâşirati’l-kâmile. tahk: A. Ebû Gudde, II. Baskı, Matbuâti’l-İslâmiyye, Beyrut: 1987.
Hâkim. el-Müstedrek ale’s-Sahihayn. tahk: Mustafa Abdulkadir Atâ, (Zehebî’nin Telhis’teki ta’likleri ile birlikte), I-IV, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut: 1990.
Hâkim. Ebû Abdillah Muhammed en-Neysâbûrî. Ma’rifet-u ulûmi’l-hadîs. tahk: Seyyid Mu’zam Hüseyin, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut: 1977.
Hatîb, Ahmed b. Ali Ebû Bekir. Tarihu Bağdat. I-XIV, Dâru’l-kütübü’l-ilmiyye, Beyrut: trsz.
Hatîb, Ahmed b. Ali Ebû Bekir. el-Câmî’ li ahlâki’r-râvî ve adâbi’s-sâmî. tahk: Mahmud et-Tahhân, Mektebetu’l-maârif, Riyad, 1983.
İbn Ebî Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahman. Tefsîru’l-Kur’ani’l-azîm musneden ‘an rasûlillahi ve’s-sahâbeti ve’t-tâbi’în. tahk: Es’ad Muhammed et-Tayyib, el-Mektebetu’l-asriyye, ts., I-X.
İbn Hacer, Ahmed b. Ali Ebu’l-Fadl el-Askalânî. Tehzîbu’t-Tehzib. Daru’l- Fiker, I. Baskı, Beyrut: 1404.
İbn Kayyim, Muhammed b. Ebî Bekr el-Cevziyye. İ’lâmu’l-muvakkiin. tahk: Muhammed Abdusselam İbrahim, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, I. Baskı, Beyrut: 1991.
İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmâil b. Ömer b. Kesîr el-Kuraşî ed-Dımeşkî. Tefsîrul-Kur’âni’l-Azîm. I-IV, Daru’l-Ma’rife, Lübnan-Beyrut: 1986.
İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmâil b. Ömer b. Kesîr el-Kuraşî ed-Dımeşkî. Tefsîru’l-Kur’an’il-azîm, tahk:. Sâmi b. Muhammed b. Selâme, Dâr-u Tayyibe, I-VIII, II. Baskı, 1999.
İbn Sa’d, Ebû Abdillah ez-Zuhrî. et-Tabakâtu’l-kübrâ. I-VIII, Dâr-u Sâdır, Beyrut: trs.
İbn Teymiye, Takıyyüddîn Ebû’l-Abbâs Ahmed b. Teymiyye. Mukaddime fî usûli’t-tefsîr. tahk: Fevvâz Ahmed Zemralî, Dâru ibn Hazm, I. Baskı, Lübnan: 1994.
İbnu’s-Salah, Ebû Amr Osman b. Abdirrahman. Ulûmu’l-hadîs. Mektebetu’l-farâbî, 1984.
Kâsımî, Muhammed Cemaluddin b. Muhammed, Mehâsinu’t-te’vîl, tahk: Muhammed Bâsil Uyûn Sûd, I-XVII, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, I. Baskı, Beyrut: 1418.
Koç, M. Akif. “Taberî Tefsirini Anlamak Üzerine”, A.Ü.İ.F.D, c.51, sayı:1, Ankara: 2010.
Koç, M. Akif. İsnad Verileri Çerçevesinde Erken Dönem Tefsir Faaliyetleri -İbn Ebî Hâtim Tefsiri Örneğinde Bir Literatür İncelemesi-. Kitabiyat yay., Ankara: 2003.
Kurtubî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed b. Ebû Bekir. el-Câmiu li ahkâmi’l-Kur’an, tahk: Hişâm Semîr el-Buhârî, Dâru’l-âlemi’l-kütüb, Riyad: 2003.
Mukâtil b. Süleyman, Ebu’l-Hasan. Tefsîru’l-Kebîr. tahk: Ahmed Ferîd, I-III, I. Baskı, Dâru’l-kütübü’l-ilmiyye, Beyrut: 2003.
Mukâtil b.Süleyman, Ebu’l-Hasan. Tefsîru’l-Kebîr. tahk: Abdullah Mahmud Şehate, Dâr-u ihyî’t-türâs, I-V, Beyrut: 1423.
Özafşar, M. Emin. Hadisi Yeniden Düşünmek, Ankara Okulu Yayınları, Ankara: 1998.
Semerkandî, Ebu’l-Leys Nasr b. Muhammed b. İbrahim. Bahru’l-ulûm. tahk: Dr. Mahmut Matracî, Daru’l-fiker, Beyrut.
Sezgin, M. Fuad, Tarihu’t-turâsi’l-arabî, İmam Muhammed Üniversitesi yay., Suudî Arabistan:1983.
Suyûtî, Celâlüddîn Ebû’l-Fadl Abdurrahman. el-İtkân fî ulûmi’l-Kur’ân. (Hamişinde Bâkıllânî’nin İ’câzu’l-Kur’ân’ı bulunmaktadır), Matbaatu hicâzî, Kahire:ts.
Suyûtî, Celâlüddîn Ebû’l-Fadl Abdurrahman. ed-Dürrü’l-mensûr fi’t-te’vîl bi’l-me’sûr. I-VIII, Dâru’l-fiker, Beyrut.
Süfyan b. Saîd b. Mesruk es-Sevri, Tefsiru’l-Kur’ani’l-Azim, tahk: İmtiyaz Ali Arşî, Daru’l-kütübi’l-ilmiyye, I. Baskı, 1983.
Şâfiî, Muhammed b. İdrîs. el-Umm. Dâru’l-ma’rife, I-VIII, Beyrut: 1393.
Şâfiî, Muhammed b. İdrîs. Kitâbu’l-umm, Dâru’l-Mısrıyye, I-VII, Kahire: 1987.
Şâfiî, Risâle, tahk: Ahmed Muhammed Şakir, Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, Beyrut: trs.
Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr. Câmiu’l-beyân fî te’vîli’l-Kur’ân. thk: Ahmed Muhammed Şakir, Müessesetü’r-Risâle, I-XXIV, 2000.
Türcan, Zişan. “Üçüncü Asır Hadis Musannefâtı Üzerinde Şâfiî’nin Etkisi”. Hadis Tetkikleri Dergisi, cilt: VII.
Türcan, Zişan, “Hadis Rivayet Geleneği ve Tefsir -Sahîhu’l-Buhârî’nin Kitâbu’t-Tefsîr’i Örneği-”, SÜİFD, 29 (Bahar 2010).
Türker, Ömer. “Mukâtil”. DİA, İstanbul: 2006.
Yazıcı, İshak. “Bahru’l-ulûm” DİA.Zehebî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Osman Mîzânü’l-i’tidâl fî nakdi’r-ricâl, tahk: Ali Muhammed el-Becâvî, I-IV, Dâru’l-ma’rife, Beyrut.
Zehebî, Muhammed Hüseyin. et-Tefsîr ve’l-mufessirûn, I-III, Mektebetu vehbe, trs.
Zerkânî, Muhammed Abdulazim. Menâhilü’l-irfân fî ulûmi’l-Kur’an, Matbaatu İsa Elbâbî el-Halebî, III. Baskı.

Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2016
Yayıncı: Mehmet ŞAHİN

Arşiv

Sayıdaki Diğer Makaleler

Abdülhak Hâmit’in Hacle Adlı Yapıtının Yeni Türk Edebiyatındaki Yeri

Ali ALGÜL

İbn-i Arabi'nin Düşüncesinde Ay ve Kâmil İnsan

Mehmet ŞAHİN, Dâvûd SPARHAM, Çevirmen: Mehmet ŞAHİN

Ehl-i Sünnet ve Mu’tezile Kelâmı Bağlamında Kelâm-Belâgat İlişkisi

Turan BAHŞİ

Bushak ve Dîvân-i Etʻime

Çetin KASKA

Rivayet Tefsiri Geleneğinin Dönüşümünde İbn Kesîr’İn Yeri

Saliha TÜRCAN

İbn Kesîr’in Tefsirinde Rivayet Kullanımı

Saliha TÜRCAN