Bushak ve Dîvân-i Etʻime
Bushak, Fars edebiyatının hicri dokuzuncu yüzyılın ikinci yarısında hezel ve hiciv yazan şairlerindendir. Divanındaki en önemli mevzu yemek ve yiyeceklerdir. Eserinde Hâfız, Irâkî, Mevlânâ, Fîrdevsî ve Attâr gibi büyük şairlerin şiirlerini tazmin edip onlara hezel ve hiciv tarzında cevaplar vermiştir. Bushak, Fars edebiyatında ilk defa aşçılık ile ilgili lügat, ıstılah ve tabirleri nazma döken kişidir. Divanı ilk defa Mîrzâ Habîb-i İsfahânî tarafından h.1302 yılında İstanbul Galata’da bulunan Ebûzziyâ matbaasında basılmıştır. Bushak yemeklerin vasfı hakkında izlediği hezel ve hiciv tarzıyla hem Fars edebiyatına yeni bir konu kazandırmış hem de kendisinden sonra taklit edilecek bir üslup meydana getirmiştir. Bushak’tan sonra Nizâm-i Kârî onun üslubunu elbiselere uyarlamış, ancak bu alanda Bushak kadar başarılı olamamıştır. Bushak’ın Dîvân-ı Etʻime adlı eseri manzum ve mensur bölümlerden oluşmaktadır. Bu divanın elyazması nüshaları İstanbul’da bulunmaktadır. Bu makalede Bushak’ın hayatı ve meşhur eseri Dîvân-ı Etʻime hakkında bilgi verilmiş, Bushak’ın hangi şairlerin şiirlerini tazmin ettiği ve onlara nasıl cevaplar verdiği konusuna işaret edilmiştir.
Anahtar Kelimeler:
Bushak, Dîvân-i Etʻime, Fars Edebiyatı, Mizah, Habib-i İsfahani
Bushak and “Dîvân-i Etʻime” (The Divan of the Food)
Abstract Bushak is a poet writing humourous and satirical poems in the Persian literature in the second half of the hijri ninth century. The most important subject of his divan is foods and meals. In his work he imitates the poems of the great persian poets like Hâfız, Irâkî, Mawlânâ, Fîrdewsî, and Attâr and gives responses to them in the form of humourous and satirical poems. Bushak is the first Persian poet who makes use of the words, terms, and expressions concerning cookery and cooking in poetry. His divan was printed for the first time by Mîrzâ Habîb-i İsfahânî at Ebûzziyâ printing house at Galata İstanbul in 1302 AH. By choosing a humorous and satirical style in describing the qualities and properties of foods he introduced a new subject into the Persian literature and also constructed a new style to be imitated after him. After Bushak, Nizâm-i Kârî adapted his style to clothes, but he was not as successful in this field as Bushak. His divan consists of sections in prose and poetry. The manuscripts of this divan are located in Istanbul. In this article information about Bushak's life and her famous work Dîvân-ı Etʻime was given, ınformation was given about which poets Bushak compensated his poems and how he responded to them.
Keywords:
Dîvân-i Etʻime (The Divan of the Food), Bushak, Habîb-i İsfahânî, Persian Literature, Humor,
___
- Browne, Edward Granville (1357). Târîh-i Edebî-i Îrân (Ez Saʻdî Tâ Câmî) Çev. Alî Asgar Hikmet, C.3, Tahran.
- Bushak Etʻime, (1360). Dîvân-i Mevlânâ Bushak Etʻime, Şîrâz: Kitâbfrûşî-yi Maʻrifet-i Şîrâzî.
- Çiftçi, Hasan (2002). Klasik Fars Edebiyatında Hiciv ve Sosyal Eleştiri, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
- Devletşâh-i Semerkandî,(1901). Tezkiretü’ş-şuaʻrâ, Nşr. Edward G. Browne, London.
- Dihhodâ, Ali Ekber (1998). Lügâtnâme-i Dihhodâ, C.3, Tahran: Çâp-i Dânişgâh-i Tehrân.
- Fesâî, Mensûr Restegâr (2010). Bushak Etʻime-i Şîrâzî ve Saʻdî, sadishenasi.com.
- Hallâc-i Şîrâzî, Mevlânâ Ebû İshâk (1302). Dîvân-i Etʻime, nşr. Mîrzâ Habib-i İsfahânî, İstanbul: Ebûzziyâ Matbaası.
- Hânlerî Kiyâ, Zehrâ (1969). Ferheng-i Edebiyât-i Fârsî, Tahran: Enteşârât-i Bunyâd-i Ferheng-i İrân.
- Karâgûzlû, Ali Rızâ Zekâvetî (1382). Külliyât-i Bushâk, Tahran: Neşr-i Mîrâs-i Mektûb.
- Kaska, Çetin (2019). Nizâmuddîn Kârî ve Dîvân-i Elbise’sinde Mizahî Nazireler, İran Çalışmaları Dergisi, s.41-65, Sakarya.
- Mecîdî, Meryem (1383). "Bushâk Etʻime" Dâiretü’l-Muaârif-i Bozorg-i İslâm, Tahran: Merkez-i Dâiretü’l-Muʻârif-i Bozorg-i İslâmî.
- Mîrzâyef, Abdulganî (1971). Ebû’l-İshâk ve Faʻâliyyethâ-yi Edebî-i Û, Duşanbe.
- Nizâm-i Kârî, Mevlânâ (1303). Dîvân-i Elbise, Çâphâne-i Ebuzziyâ, İstanbul.
- Rypka, Jan (1354). Târîh-i Edebiyât-i İrân /Ez Devrân-i Bâstân Tâ Kâcâriye, Çev. İsa Şehâbî, Tahran.
- Safâ, Zebîhullâh (1338). Târîh-i Edebiyyât Der Îrân, C.1, Tahran: İntişârât-i Firdevsî.
- Sübhânî, Tevfîk Hâşim Pûr ve Aksu, Hüsameddin (1374). Fihrist-i Nüsheha-yi Hatî-yi Fârsî-yi Kitâbhâne-i Dânigâh-i İstanbul, Tahran: Pejûheşgâh-i Ulûm-i İnsânî ve Mutâlʻât-i Ferhengî.
- Zumrudî, Hümeyrâ (1378). "Bushak Etʻime" Dânişnâme-i Cihân-i İslâm, C.3, Tahran: Bünyâd-ı Dairetü’l-Maarif-i İslâmî.
- Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
- Başlangıç: 2016
- Yayıncı: Mehmet ŞAHİN
Sayıdaki Diğer Makaleler
İbn-i Arabi'nin Düşüncesinde Ay ve Kâmil İnsan
Mehmet ŞAHİN, Dâvûd SPARHAM, Çevirmen: Mehmet ŞAHİN
Ehl-i Sünnet ve Mu’tezile Kelâmı Bağlamında Kelâm-Belâgat İlişkisi
Abdülhak Hâmit’in Hacle Adlı Yapıtının Yeni Türk Edebiyatındaki Yeri
Rivayet Tefsiri Geleneğinin Dönüşümünde İbn Kesîr’İn Yeri