Proben'in VIII. Cildinde Yer Alan Masallara Yansıyan Şamanizm Unsurları

Şamanizm,Türklerin Orta Asya'da benimsedikleri, çok geniş bir coğrafyaya yayılmış, önemli inanç sistemlerinden biridir. Bu çalışmada masal-şamanizm bağlantısı üzerinde durularak; Ignaz Kunos tarafından derlenenveProben'inVIII.cildindebulunan24masal,taşıdıkları 'Şamanistik Unsurlar' açısından analiz edilmeye çalışılacaktır.

The Shamanism Features that are Reflected in the Tales that Take Place in the 8th Volume of the Proben

Shamanism, which has spread into a wide area, is one of the most important belief systems that Turks have identified with in Central Asia. This study will focus on the relationship between the Turkish tale tradition and shamanism. 24 tales compiled by Ignor Kunos which are found in Probens 8'h volume will be analysed in terms of the shamanistic features they carry.

___

  • AÇA, Mehmet, (1999), "Tufan'in Kuşları ve Kozı Körpeş-Bayan Sulu Destanındaki Bazı Kuşlar" Millî Folklor, Yaz 42: 53-57.
  • AÇA, Mehmet, (2002), "Samanlığa Geçişteki Ölüp Dirilme Ritüelinden Türk Destanlarındaki Ölüp Dirilmeye", Millî Folklor, Yaz 54: 75-85.
  • AND, Metin, (1998), Minyatürlerle Osmanlı-İslâm Mitologyası, İstanbul: Akbank Kültür ve Sanat Kitapları.
  • ANOHİN, A. V., (1998), "Altay Samanlığına Ait Maddeler", (Çeviren: Abdülkadir İnan), Makaleler ve İncelemeler I.Cilt., Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
  • AYDIN, Mehmet, (1994), "Şamanizmın Eski Türk Dini Hayatı ile İlişkisi", IX. Türk Tarih Kongresi Bildirileri, Ankara: 487-500.
  • BAŞGÖZ, İlhan, (1973), "Türk Halk Hikâyelerinde Düş Motifi Zinciri", Hacettepe Sosyal ve Beşerî Bilimler Dergisi, Sayı: 2: 71-86.
  • BAYAT, Fuzuli, (2000), "Anadolu Halk Sûfizminin Oluşmasında Samanlığın Rolü", Uluslararası Anadolu İnançları Kongresi Bildirileri, Ürgüp/Nevşehir: 1-19.
  • BAYAT, Fuzuli, (2003), Köroğlu, Şamandan Âşıka, Alpten Erene, Ankara: Akçağ Yayınevi.
  • BAYAT, Fuzuli, (2006), Ana Hatlarıyla Türk Samanlığı, İstanbul: Ötüken Yayınları.
  • BEYDİLİ, Celal, (2003), Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Ankara: Yurt Kitap Yayın.
  • BORATAV, Pertev Naili, (1991), "Masal Olağanüstü ile Gerçeği Birleştiren Sanat", Folklor ve Edebiyat 2, İstanbul: Adam Yayınları: 276-279.
  • BORATAV, Pertev Naili, (1999), 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı, İstanbul: Gerçek Yay.
  • ÇOBANOĞLU, Özkul, (1993), "Türk Kültür Tarihinde Su Kültü", Türk Kültürü, Sayı: 361:288-298.
  • ÇOBANOĞLU, Özkul(1999), Halkbilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş, Ankara: Akçağ Yayınevi.
  • ÇOBANOĞLU, Özkul, (2001), "Türk Mitolojisi", Türk Dünyası Ortak Edebiyatı Tarihi, Ankara: AKM Yayınları, C. 1: 1-85.
  • ÇOBANOĞLU, Özkul, (2003), Türk Halk Kültüründe Memoratlar ve Halk inançları, Ankara:Akçağ Yayınevi.
  • DRURY, Nevili, (1996), Şamanizm, (Çeviren: Erkan Şimşek), İstanbul: Okyanus Yayıncılık.
  • DUYMAZ, Ali, (1998), "Tekerlemelerin Kökeninde Şamanizm Unsurları", Milfi Folklor, Bahar 37: 114-120.
  • ELİADE, Mircea, (1999), Şamanizm, (Çeviren: İsmet Birkan), Ankara: İmge Kitapevi.
  • ELİADE, Mircea, (2001), Mitlerin Özellikleri, (Çeviren: Sema Rifat), İstanbul: Om Yayınları.
  • ERÖZ, Mehmet, (1992), Eski Türk Dini (Gök Tanrı İnancı) ve Alevilik Bektaşilik, İstanbul.
  • GÜN AY, Umay, (1983), "Türk Masallarında Geleneksel ve Efsanevî Yaratıklar", Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 1:21 -46.
  • GÜNGÖR, Harun, (2005), Türk Bodun Bilimi Araştırmaları, İstanbul: Kum Saati Yayınları.
  • HASSAN, Ümit, (2000), Eski Türk Toplumu Üzerine İncelemeler, İstanbul: Alan Yay. İNAN, Abdülkadir, (2000), Tarihte ve Bugün Şamanizm Materyaller ve Araştırmalar, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
  • KAFESOĞLU, İbrahim, (1980), Eski Türk Dini, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
  • KALAFAT, Yaşar, (1995), Doğu Anadoluda Eski Türk İnançlarının İzleri, Ankara: AKM Yayınları.
  • KALAFAT, Yaşar, (1998), Kuzey Azerbaycan Doğu Anadolu ve Kuzey Irakda Eski Türk Dini İzleri- Folklorik-Tabakalaşma, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
  • KÖPRÜLÜ, M. F., (1929), "Influence du chamanisme turco-mongol sur les ordres mystique" musulmans, İstanbul.
  • KUNOS, Ignaz- Wilhem Radloff, (1998), Proben VIII. Cilt, (Latin Harflerine Aktaran ve Hazırlayanlar: Saim Sakaoğlu- Metin Ergun), Ankara: TDK Yayınları.
  • KUNOS, Ignaz, (2001), Türk Halk Edebiyatı, (Hazırlayan: Tuncer Gülensoy), Ankara: Akçağ Yayınevi.
  • LÜTHİ, Max, (1996), "Halk Masallarında Yüzeysellik", (Çeviren: Gülay Mirzaoğlu), Millî Folklor, Bahar/Yaz 29-30: 81-90.
  • OCAK, Ahmet Yaşar, (1990), İslâm-Türk İnaçlannda Hızır Yahut Hızır-İlyas Kültü, Ankara: TKAE Yayınları.
  • OCAK, Ahmet Yaşar, (2003), Alevî-Bektaşî İnançlarının İslâm Öncesi Temelleri, İstanbul: İletişim Yayınları.
  • ÖGEL, Bahaeddin, (1998), Türk Mitolojisi (Kaynakları ve Açıklamaları ile Destanlar), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
  • ÖRNEK, Sedat Veyis, (2000), 100 Soruda İlkellerde Din, Büyü, Sanat, Efsane, İstanbul: Gerçek Yayınevi.
  • PERRİN, Michel, (2001), Şamanizm, (Çeviren: Bülent Arıbaş), İstanbul: İletişim Yayıncılık.
  • PROPP, Vladimir, (2001), Masalın Biçimbilimi, (Çeviren: Mehmet Rifat-Sema Rifat), İstanbul: Om Yayınevi.
  • RADLOFF, W., (1994), Sibirya'dan, (Çeviren. A. Temirj, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yay.
  • ROUX, Jean Paul, (2002), Türklerin ve Moğolların Eski Dini, (Çev:Aykut Kazancıgil), İstanbul: Kabalcı Yayınları.
  • ŞENER, Cemal, (2001), Şamanizm-Türklerin Islâmiyetten Önceki Dini, İstanbul: Etik Yayınları.
  • SULLİVAN, Lawrence E., (2004), "Şamanın Nitelikleri ve Gücü Ruhun Ekstaz Durumunun Genel Bir Tanımı", (Çeviren: Kadriye Türkan), Millî Folklor, Kış 60: 237-246.
  • YÖRÜKAN, Y. Ziya, (2005), Müslümanlıktan Evvel Türk Dinleri Şamanizm, Ankara: Yol Yayınları.
  • YÜCEL, Ayşe, (1998), "Masallarda Dev ve Yaratılış Destanındaki Benzerleri", Millî Folklor, Güz 39: 38-45.