Gastronomi Trendlerinden Biri Olarak Terapötik Beslenme ve Hıltlar Teorisi

Bu u araştırmada günümüz Gastronomi trendlerinden terapötik beslenmenin Anadolu ve Osmanlı Mutfağı’ndaki karşılığı Hıltlar Teorisi’ne göre beslenmenin unsurlarını, yoğun olarak 15. ve 17. yy. arası olmak üzere yüzyıllardır uygulanış biçimini, Müslüman tabiplerce oluşturulan reçetelerin prensiplerini akademi ile sektöre arz edebilmek amaçlanmaktadır. Bu amaç doğrultusunda araştırmada nitel araştırma tekniklerinden doküman analizi kullanılmıştır. Doküman analizi aracılığı ile Hıltlar teorisini geliştiren ve üzerine çok fazla çalışmalar yapan İbn Sina’nın (980 – 1037) kendisi, öğrencileri ve ekolünden gelen hekimler, düşünürler tarafından fikirlerinin ve uygulamalarının kaydedildiği, günümüzde ulaşılabilen el yazması eserler ve diğer basılı kaynaklar incelenmiş ve analiz edilmiştir. Elde edilen verilerin önemli kısmı Arapça, İbranice ve Osmanlıca yazılmış olduğundan araştırmacılar tarafından günümüz Türkçesine çevrilerek incelenmiştir. Analiz sonuçları; mizacı dengede tutup akli, zihni, bedeni dengeyi sağlayarak, her açıdan sağlıklı bir yaşam yaşanmasının mümkün olduğunu savunan Hıltlar teorisinin, günümüzde birçok besini aynı anda, karıştırarak tüketen insanın bozulan dengesini ve sağlığını yeniden düzeltmede, reçete düzenleme ve oluşturmada önemli bir kaynak olduğunu göstermektedir

Therapeutic Nutrition and H ilts Theory as One of The Gastronomy Trends

In this research, it is aimed to present the elements of the therapeutic nutrition according to the Hilts Theory which is one of the current Gastronomy trends in Anatolia and Ottoman Cuisine, the way of application for centuries intensely in 15th and 17th centuries, and the principles of prescriptions created by Muslim physicians to the academy and the sector. For this purpose, document analysis, one of the qualitative research techniques, was used in the research. Ibn Sina (980 - 1037), who developed the Hilts Theory and made a lot of work on it, was examined and analyzed through document analysis, where manuscripts and other printed sources, whose ideas and practices were recorded, can be reached today. Since most of the data obtained was written in Arabic, Hebrew and Ottoman Turkish, it was translated by researchers into Turkish today. The results of the analysis suggest that the Hilts Theory, which proposes that it is possible to live a healthy life in all respects by keeping the temperament in balance and providing balance of mind, mind and body, is an important source in correcting the deteriorated balance and health of the people who consume many foods at the same time and editing and creating prescriptions

PDF

___

Akpınar, A.ve Harmancı, E. (2009). 15. yy.Anadolusundan Bir Beslenme Kuramı: Hekim Şirvani’nin Sultaniyye Adlı Eseri, Türkiye Klinikleri Endokrinoloji: 2 (3), sy. 67 –74.
Altıntaş, H. (1985). İbn Sina Metafiziği, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, Ankara, No: 177.
Anawati, G. C. (1950). Mü'ellefâtü İbn Sînâ, Dârü'l-Maârif, Kahire, s.26.
Arıkan, A. (2010). Tolga Eczanesi: Ecz. Murat Özdoğan’ın Türk Eczacılık Tarihi Koleksiyonu, Osmanlı Bilimi Araştırmaları: 12 (1), sy. 75 –103.
Aristoteles. (1935). Metafizik. (Çeviren: Ülken, H. Z.), Vakit Yayınları, İstanbul.
Aristoteles. (2017). Nikomakhos’a Etik. (Çeviren: S. Babür), BilgeSu Yayıncılık, Ankara.
Arslan, A. (2008). İlkçağ Felsefe Tarihi, Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, Cilt 1: 261 –284.
Bedevi, A. (1977). Aristu İnde-l Arab, İnşirat –ı Beydar Yayınevi, Kum, sy.33 –122.,
Binbaşı Hüseyin Bey. (1874). Düstur’ül Edviye, Mektebi Tıbbiye Matbaası, İstanbul.
Corbin, H. (1980). Avicenna and the Visionary Recital, trc. W.R. Trak Irving, Texas: Spring Publications, sy. 35 –275.
Corbin, H. (1986). İslam Felsefesi Tarihi, (Çeviren: Hatemi, H.), İletişim Yayınları, İstanbul.
Çelebioğlu, S. (1963). Farmakognozi Repetitorium, Çelikcilt Matbaası, İstanbul, sy. 23 –89.
Çetinkaya, B. A. (2015). Doğudan Batıya Düşüncenin Serüveni Felsefe, Ahlak ve Kelamın Sentezi, İnsan Yayınları, İstanbul.
Çiftçi H.,Akbulut G., Mercanlıgil S. (2008). Solunum Sistemi Hastalıkları ve Beslenme Tedavisi, sy.17-22, T.C. Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Beslenme ve Fiziksel Aktiviteler Daire Başkanlığı, Ankara.
Daremberg, Ch. and De La MartinièreBr. (1962). Hippocrate’ın ve Salerno Tıp Okulu’nun Aphorismaları, (Çeviren: Uzluk, F. N.), Ankara: Ankara Tıp Fakültesi Tıp Tarihi Enstitüsü: 53.
Dağ, M. (2014). İbn Sînâ'nın Psikolojisi. İbn Sînâ Doğumunun Bininci Yıl Armağanı, Türk Tarih Kurumu, 2. Baskı, Ankara, sy. 405 -506.
Demirhan, E.A.(1975). Mısır Çarşısı Drogları, Hüsnütabiat Matbaası, İstanbul, sy.35 –55.
Demirhan, E.A.(2001). Doğal İlaçlarla Geleneksel Tedaviler, Alfa Yayınları, İstanbul, sy.23 –456.
Dinler, G. (2009). Çocuk Kanser Hastalarında Beslenme, Güncel Pediatri, 7(1),sy. 31 –36.
Durusoy, A. (1997). İbn Sina’nın El-Mücezü’s -Sağîr Fi’l-Mantık Adlı Risalesi,Marmara Üniversitesi İlahiyatFakültesi Dergisi, İstanbul, sy.13—15.
Forget, J. (1892). Le Livre des Théorèmes et Avertissements, E.J. Brill, Leiden.
Goichon, A. M. (2004). İbn Sina Felsefesi ve Ortaçağ Avrupa’sındaki Etkileri,(Çeviren: Yakıt, İ.), Ötüken Yayınları, İstanbul.
Gutas, D. (1988). Avicenna and the Aristotle Tradition, E.J.Brill, Köln, s.287 vd.
Gutas, D. (2010). İbn Sînâ’nın Mirası, (Çeviren: Kara, M. C.), Klasik Yayınları, İstanbul.
Hamarneh, S. (1973). Pharmacy in Medieval Islam and the History of Drug Addiction, Med History: 16 (3), sy. 226 –237.
Hipokrat. (2018). Hava, Su, Toprak, (Çeviren: Tanrıverdi, L.H.), İnönü Ünv Yayınevi, Malatya.
İbn Rüşd. (2017). Aristotales Metafizik Büyük Şerhi, (Çeviren: Macit, M.), Litera Yayıncılık, İstanbul.
İbn Sina. (2009). Edviye-i Kalbiye,(Çeviren: Kilisli Rıfat Bilge), Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
İbn Sina. (1984). El Mebde Ve’l Me’ Ad, (Çeviren: Nurani, A.),Müessese –i Motalat –ı İslami Danişgah –ı Mcgilli, Tahran.
İbn Sînâ. (1978).El Mübâhasât, (Çeviren: Bedevî A., içinde Aristu İnde’l-Arab), Vekâletü’l-Matbûât, Kuveyt.
İbn Sina. (2014). İbn Sina’nın Şifa Kitabı, (Çeviren: Saatçioğlu, F. ve Ukray, M.) E –Kitap, İstanbul.
İbn Sînâ. (2004). Kitabu’ş-Şifâ Metafizik I, (Çeviren: Demirli, E. ve Türker, Ö.), Litera Yayıncılık, İstanbul
İbn Sînâ. (2006). Kitabu’ş-ŞifâMantığa Giriş, (Çeviren: Türker, Ö.) Litera Yayıncılık, İstanbul.
İbn Sînâ. (2017a) El-Kânûn Fi’t-Tıbb Birinci Kitap, (Çeviren: Kahya, E.), Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara.
İbn Sînâ. (2017b). El-Kânûn Fi’t-Tıbb İkinci Kitap, (Çeviren: Kahya, E.), Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara.
İbn Sînâ. (2017c). El-Kânûn Fi’t-TıbbÜçüncü Kitap-1, (Çeviren: Kahya, E.), Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara.
İbn Sînâ.(2017d). El-Kânûn Fi’t-TıbbÜçüncü Kitap-2, (Çeviren: Kahya, E.), Atatürk Kültür MerkeziYayınları, Ankara.
İbn Sina. (2004). Kitâbü’ş-Şifâ, Fizik I,(Çeviren: Macit, M. ve Özpilavcı, F.) Litera Yayıncılık, İstanbul
İbn Ebi Usaybia. (1882). Uyûnu’l-Enbâ fî Tabakâti’l-Etibbâ, Matbaatu’l Vehbiyye, Kahire, Cilt 2, s.18.
Janssens, J.L. (1991).An Annotated Bibliography on Ibn Sīnā (1970-1989),LeuvenUniversity Press, Leuven.Karasar, N. (2007).Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Ankara: Nobel yayınları.
Kındi. (1999).Risaletü’l-Kindi fi’l-Akl, (Çeviren: Ebu Ride),Merkez-u Dirasati'l-Vahdeti'l-Arabiyye, Beyrut.
Kuşkonmaz, Ş. (2016). Bergama’da İki Bin Yıllık Bir Hastane ve Bir Hekim: Asklepion ve Galen.Konuralp Medical Journal: 8(2).
Levey, M. (1966). Medical Formulary or Aqrabadhin of Al –Kındi, The University of Wisconsin Press, USA, sy. 89.
Macit, M. (2002). İbn Rüşd ve Metafizik Şerhleri, MÜSBE (Basılmamış Doktora Tezi), İstanbul.
Macit, M. (2006). İbn Sînâ’da Doğa Felsefesi ve Meşşâî Gelenekteki Yeri, Litera Yayıncılık, İstanbul.
Metlerr, C.C. (1947). History of Medicine, The Blakiston Company, Toronto, sy.71 –72.
Muhammed BinMahmud Şirvânî. (2005). 15.Yüzyıl OsmanlıMutfağı, (Çeviren:Argunşah, M. ve Çakır, M.) Gökkubbe Yayınları, İstanbul.,
Muhammed Bin Mahmud Şirvani.(2004). Mürşid, (Çeviren: Bayat, A. H.), Atatürk Yüksek Kurumu, Atatürk Kültür Merkezi Yayını: 302, Ankara.
Nasr Seyyid Hüseyin. (2009). Üç Müslüman Bilge: İbn Sînâ, Suhreverdî, İbn-i Arabî, (Çeviren: Ünal, A.), İnsan Yayınları, İstanbul, sy.57 -73.
Nallino. (1980).Muhâveletü’l-Müslimîn İcad Felsefeti’ş-Şarkiyye, (Çeviren: Bedevi, A.) Et Türâsü’l Yunânî Fî Hadârati’l İslâmiyye, Daru’l Kalem, Beyrut,sy.173-217.
Nidai. (1507). Menafiün Nas (El Yazması Eser),İstanbul Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Deontoloji Anabilim Dalı, Belge No: 3338, İstanbul.
Oğuz, G. (2015). Zengin Bir Mutfak: Nevşehirli Damat İbrahim Paşa’nın Bir Aylık Erzak Listesi ve Düşünürdükleri, Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi: 37, Ankara, sy. 233.
Özenoğlu, A. ve Ünal, G. (2016). Nörogelişimsel Bozukluklarda Beslenme, Clinical and Experimental Health Sciences 6 (2), sy. 80 -85.
Duran CANKÜLve Hilal AYVALI3115Özturan, H. (2014). Akıl ve Ahlak: Aristotales ve Farabi’de Ahlakın Kaynağı, Klasik Yayınları, İstanbul.
Rahman, F. (1952).Avicenna’s Psychology,Doctoral Thesis,Oxford University Press, London.
Rahman, F. (1997). İbn Sînâ, Klasik İslam Filozofları ve Düşünceleri, (Çeviren: Bilen, O.) İnsan Yayınları, İstanbul.
Sayılı, A. (1984). İbn-i Sina Doğumunun Bininci Yıl Armağanı. T.C. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları, VII. Dizi, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, sy. 80.
Tahiroğlu, Y. A. (2003). Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu Tanısı Alan Çocukların Sosyodemografik Özellikleri, Eşlik Eden Bozukluklar ve Tedavi Yaklaşımları(Yayınlanmamış Uzmanlık Tezi), Adana.
Tokatlı Hekim Mustafa.(2009). Büyük Filozof ve Tıb Üstadı İbni Sina, Şahsiyeti ve Eserleri Hakkında Tetkikler, (Çeviren: Ünal, A.), Atatürk Kültür, Dil ve Tarih YüksekKurumu, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, sy. 367-376.
Türkiye Diyanet Vakfı. (1999). İslâm Ansiklopedisi: İbn Haldûn -İbnü'l-Cezerî, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara, sy. 338.
Ünver, S. (2014). İbn Sînâ Aforizması Hakkında. İbn Sînâ Doğumunun Bininci Yıl Armağanı, (Derleyen: Sayılı, A.), Türk Tarih Kurumu,Ankara,sy. 303-310.