Yarı Kurak İklim Koşullarında Bazı Mürdümük (Lathyrus sativus L.) Genotiplerinin Performanslarının Belirlenmesi

Bu çalışma Konya Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsü merkez arazisinde 9 adet mürdümük genotip ve çeşitlerinin bazı agronomik özelliklerini belirlemek amacıyla iki yıl süreyle (2017-2018 ve 2018-2019 yetiştirme sezonunda) kışlık olarak yürütülmüştür. Çalışmada ICARDA’dan temin edilen M-22. 43-6.2. 43-10.4. Ş-8.3. 52-17.5. P-17.1 nolu ileri genotipler ve 3 adet mürdümük çeşidi (İptaş, Eren, Karadağ) kullanılmıştır. Çalışma Tesadüf Blokları Deneme Deseninde üç tekrarlamalı olarak yürütülmüştür. Çalışma sonuçlarına göre; mürdümük genotiplerinin %50 çiçeklenme süresi 206-213 gün (P-17.1-Karadağ), ana sap uzunluğu 42.3-52.5 cm (Ş-8.3-İptaş), ana sap kalınlığı 1.49-1.81 mm (Ş-8.3-Karadağ), doğal bitki boyu 30-59 cm (Ş-8.3-İptaş), yeşil ot verimi 1869-3130 kg/da (52-17.5-43-6.2), kuru ot verimi 424-644 kg/da (52-17.5-43-6.2), tane verimi ise 153-279 kg/da (P-17.1-M-22) arasında değerlere sahip olmuştur. Çalışmada özellikler açısından mürdümük çeşit ve genotipleri arasında önemli farklılıklar belirlenmiştir. İki yılın ortalama verilerine göre Konya ve benzeri yarı kurak alanlarda ot verimi yönüyle 43-6.2 nolu genotipi ile tane verimi yönüyle de M-22 nolu genotipi ümitvar genotipler olarak ön plana çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler:

İklim değişikliği, kaba yem, kuraklık, yem bitkileri

Determination of Performance of Some Grasspea (Lathyrus sativus L.) Genotypes in Semi-Arid Climate Conditions

This study is carried out in Konya Bahri Dağdaş International Agricultural Research Institute, in winter, for two years (2017-2018 and 2018-2019 growing seasons) with the aim of determining some agronomic characteristics of 9 grasspea genotypes and varieties. In the study, breeding-lines M-22, 43-6 2, 43-10 4, Ş-8 3, 52-17 5, P-17 1 obtained from ICARDA and 3 grasspea varieties (İptaş, Eren, Karadağ) were used. The study was carried out in Random Blocks Trial Design with three replications. According to the results of the study; 50% flowering time of grasspea varieties 206-213 days (P-17.1-Karadağ), stem height 42.3-52.5 cm (Ş-8.3-İptaş), main stem thickness 1.49-1.81 mm (Ş-8.3-Karadağ), plant height 39-50 cm (Ş-8.3-İptaş), green grass yield 1869-3130- kg/da (52-17.5-43-6.2), hay yield 424-644 kg/da (52-17.5-43-6.2) and the grain yield was between 153-279 kg/da (P-17.1-M-22). In the study, significant differences were determined between grasspea varieties and genotypes in terms of characteristics. According to the average data of two years, in Konya and similar semi-arid areas, genotype 43-6.2 in terms of forage yield and genotype numbered M-22 in terms of grain yield came to the fore as promising genotypes.

Keywords:

Grasspea, Lathrus sativus L., green grass yield, grain yield,

PDF

___

Ahmadi, J., Vaezi, B. and Pour-Aboughadareh, A. 2015. Assessment of heritability and relationships among agronomic characters in grass pea (Lathyrus sativus L.) under rainfed conditions. Biharean Biologist, 9(1): 29-34.
Aksu, E. 2019. Düşük odap (β-N-oxalyl-La.β-diaminopropionic) içeriğine sahip mürdümük (Lathyrus sativus L.) hatlarının Antalya sahil koşullarında tohum verimi ve bitkisel özellikleri. Yüksek lisans tezi. Akdeniz Üniversitesi. Fen Bilimleri Enstitüsü. Antalya.
Allkin, R., Macfarfarlane, T.D., White, R.J., Bisby, F.A. and Adey, M.E. 1986. Names and synonyms of species and subspecies in the Vicieae: Issue 2. Vicieae Database Project. Experimental Taxonomic Information Products Publication. (7).
Andiç, C., Akdeniz, H., Yılmaz, İ., Terzioğlu, Ö., Keskin, E., Andiç, N., Deveci, M. ve Arvas, Ö. 1996. Van Kıraç Şartlarında Adi Mürdümük (Lathyrus sativus L.) Hatlarının Ot Verimi Üzerinde Bir Araştırma. Türkiye 3. Çayır Mera ve Yem Bitkileri Kongresi. s. 704-709. Erzurum.
Anonim, 2019. TTSM. Baklagil Yem Bitkileri Tarımsal Değerleri Ölçme Denemeleri Teknik Talimatı.https://www.tarimorman.gov.tr/BUGEM/TTSM/Belgeler/Duyuru%20Belgeleri/2019/%C3%A7ay%C4%B1r%20mera/baklagil%20yem%20bitkileri.pdf
Anonim, 2020. Bitkisel Üretim İstatistikleri-2008. T.C. Başbakanlık Türkiye İstatistik Kurumu.
Anonim, 2021. Tarım istatistikleri.http://www.tuik.gov.tr
Anonim, 2022. Tarım istatistikleri.http://www.tuik.gov.tr
Başaran, U. 2010. Türkiye’nin farklı yörelerinde yetiştirilen mürdümük (Lathyrus sativus L.) popülasyonlarının tarımsal özellikleri protein içerikleri ve odap düzeylerinin belirlenmesi. Doktora tezi. 19 Mayıs Üniversitesi. Samsun.
Başaran, U., Mut, H., Aşci, Ö.Ö., Acar, Z. ve Ayan, İ. 2011. Variability in forage quality of Turkish grass pea (Lathyrus sativus L.) landraces. Turkish Journal of Field Crops, 16 (1): 9-14.
Başaran, B., Kır, S., Temel, G.B., Yavuzer, R., Kırbaş, ve M. A. Pelen, 2015. Yem Bitkileri Üretiminde Değişimler ve Yeni Arayışlar. Türkiye Ziraat Mühendisliği VIII. Teknik Kongresi 12-16 Ocak 2015. Cilt 1. S. 508-547.
Başbağ, M., Saruhan, V. ve Gül, I. 2001. Diyarbakır koşullarında bazı tek yıllık yem bitkilerinin adaptasyonu üzerine bir araştırma. Türkiye 4. Tarla Bitkileri Kongresi. 17-21 Eylül. Tekirdağ.
Bucak, B. 2009. Kıraç Koşullarında Mürdümük (Lathyrus spp.) Hatlarının Tohum Veriminin Belirlenmesi. Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 13(4):57-65.
Gedik, A. 2007. Bazı mürdümük (Lathyrus sativus L.) varyete hat ve çeşitleri arasındaki morfolojik tarımsal ve moleküler farklılıkların saptanması üzerine bir araştırma. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi
Gençkan, M.S. 1983. Yem Bitkileri Tarımı. E.Ü.Z.F. Yay. No: 467. İzmir. 519 s.
Gökkuş, A., Bakoğlu, A. ve Koç, A. 1996. Bazı Adı Fiğ (Vicia sativa L.) hat ve çeşitlerinin Erzurum sulu şartlarına adaptasyonu üzerine bir çalışma. Türkiye 3. Çayır-Mera ve Yem bitkileri Kongresi. 17-19 Haziran. Erzurum. s. 674-678
Gönülal, E ve Soylu, S. 2021. Yağışa Bağlı Kuru Şartlarda Dallıdarı (Panicum virgatum L.) Çeşitlerinin 4 ve 5.Yıllardaki Biyokütle Verimi ve Diğer Tarımsal Özelliklerinin Belirlenmesi. KSÜ Tarım ve Doğa Dergisi, 24 (3): 570-578. https://doi.org/10.18016/ksutarimdoga.vi.775043
Gündüz, G.M. 2012. Köy populasyonu yaygın mürdümük (Lathyrus sativus L.) çeşitlerinin tohum verimi ve bazı bitkisel özellikleri. Yüksek lisans tezi. Selçuk Üniversitesi. Konya.
Jackson, M. T. Yunus, A. G. 1984. Variation In The Grass Pea (Lathyrus Sativus L.) And Wild Species. Euphytica, 33:549-559.
Karadağ, Y., Alay, F. 2011. Tokat-Kazova koşullarında farklı tohumluk miktarlarının mürdümük (Lathyrus sativus L.) hatlarında verim ve bazı agronomik özellikleri üzerine etkileri. IX. Türkiye Tarla Bitkileri Kongresi, Çayır Mera Ve Yem Bitkileri, Bursa, s. 1955-1958.
Kökten, K., Bakoğlu, A. 2011. Elâzığ koşullarında mürdümük (Lathyrus sativus L.)’te farklı sıra arasının tohum verimi ve verim öğeleri üzerine etkisi. Bingöl Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 1(1): 37-42.
Kökten, K., Özdemir, S., Kardeş, Y.M. and Kaplan, M. 2018. Biplot analysis for herbage yield and quality attributes of different grasspea (Lathyrus sativus L.) genotypes. Fresenius Environmental Bulletin, 27(9): 6079-6086.
Küçükkaya, U. Doğrusöz, M. 2022. Mürdümük (Lathyrus sativus L.) Popülasyon ve Çeşitlerinin Yozgat Ekolojisinde Morfolojik ve Agronomik Özelliklerinin Belirlenmesi. ISPEC Tarım Bilimleri Dergisi, 6(4): 786-796. 2022
Mihailovic, V., Mikic, A., Cupina, B., Krstic, D., Antanasovic, S. and Radojevic, V. 2013. Forage yields and forage yield compositions in grass pea (Lathyrus sativus L.). Legume Research, 36(1): 67-69.
Öten, M., Kiremitçi, S. ve Erdurmuş, C. 2017. Mürdümükte (Lathyrus sativus L.) tane ve kuru ot verimi ile ilişkili özelliklerin korelasyon ve path analizi ile saptanması. Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Derim Dergisi, 34(1): 72-78.
Öten, M., Kiremitçi, S. and Erdurmuş, C. 2017. The determination of yield characteristics of some grass pea (Lathyrus sativus L.) lines collected from Antalya Natural Flora. Ege University Agricultural Faculty Journal, 54(1): 17-26.
Özdemir, S. 2016. Elazığ koşullarında bazı mürdümük (Lathyrus sativus L.) genotiplerinin verim ve kalite özelliklerinin belirlenmesi. (Yüksek lisans tezi). Bingöl Üniversitesi. Fen Bilimleri Enstitüsü. Bingöl. Türkiye.
Özyazıcı, M. ve Açıkbaş, S. 2019. Yaygın mürdümük (Lathyrus sativus L.) genotiplerinin yarı kurak iklim koşullarında bazı tarımsal özellikleri ile verim performanslarının belirlenmesi. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, 17:1058-1068.
Plıtmann, U., Gabay, R. and Cohen, O. 1995. Innovations in the Tribe Vicieae (Fabaceae) from Israel. Isr. J. Plant Sci., 43: 249–258.
Rybinski, W., Szot, B. and Rusinek, R. 2008. Estimation of morphological traits and mechanical properties of grasspea seeds (Lathyrus sativus L.) originating from EU countries. Int. Agrophysics, 22: 261-275.
Sayar, M.S., Han, Y., Seydoşoğlu, S. ve Başbağ, M. 2013. Diyarbakır ekolojik koşullarında bazı mürdümük (Lathyrus sativus L.) hatlarının ot verimi ot verimini etkileyen özellikler ile özellikler arası ilişkilerin belirlenmesi. 10. Tarla Bitkileri Kongresi. 10-13.
Sayar, M. Han, Y. 2014. Mürdümük (Lathyrus sativus L.) hatlarının tohum verimi ve verim komponentlerinin belirlenmesi ve GGE biplot analiz yöntemiyle değerlendirilmesi. Journal of Agricultural Sciences, 21(1): 78-92.
Serin, Y. Ve Tan, M. 2001. Yem Bitkileri Kültürüne Giriş. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları. No. 206. S. 32-36.
Seydoşoğlu, S., Saruhan, V., Kökten, K. ve Karadağ, Y. 2015. Diyarbakır ekolojik koşullarında bazı mürdümük (Lathyrus sativus L.) genotiplerinin verim ve verim unsurlarının belirlenmesi. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi, 32 (3): 98-109.
Silvestre, S. De Sousa Araújo, S. Vaz Patto, M.C. and Marques Da Silva, J. 2014. Performance İndex: An expeditious tool to screen for improved drought resistance in the Lathyrus Genus. Journal Of İntegrative Plant Biology, 56: 610-621.
Tenikecier, H. Orak, A. Gürbüz, M.A. Çubuk, M.G. 2017. Trakya Bölgesi Koşullarında Bazı Mürdümük (Lathyrus sativus L.) Çeşit ve Popülasyonlarının Performanslarının Belirlenmesi. KSÜ Doğa Bil. Derg.. 20 (Özel Sayı). 102-108. 2017.
Tenikecier, H. 2020. Forage and seed yield. relationships among its characters in some grass pea (Lathyrus sativus L.) genotypes. Journal of Agricultural Faculty of Gaziosmanpasa University, 37(3): 152-158.
Türkoğlu, M., Ünal, S., Efe, B. ve Mintaş. H. 2021. Orta Anadolu şartlarında Kahramanmaraş Elbistan mürdümük (Lathyrus sativus L.) popülasyonunda morfolojik fenolojik ve tarımsal özelliklerin belirlenmesi. Mas Journal of Applied Sciences, ISSN 2757-5675.
Urga, K., Fufa, H., Biratu, E. and Husain, A. 2005. Evaluation Lathyrus sativus culivated in Ethiopia for proximate composition. minerals â-odap and anti-nutritional components. African Journal of Food Agriculture and Nutritional Development, 5(1):1-15.