Mithat BÜYÜK, Rahşan İVGİN TUNCA, Atilla TAŞKIN

Türkiye’de Nosema spp. Varlığına Yönelik Yapılmış Çalışmalar

Dünyanın hemen hemen her köşesinde yapılan arıcılık, bal üretiminin yanı sıra bitkisel üretimde polinasyona yardımcı olarak gıda talebinin karşılanmasında çok büyük katkılar sağlamaktadır. Dünya’da her yıl 1 milyon tonun üzerinde bal üretimi sağlayan arıcılığın verimini arı hastalık ve zararlıları kısıtlamaktadır. Ülkemiz gibi arıcılık faaliyetlerine uygun mevsim ve coğrafyaya sahip bölgelerde elde edilen ürün miktarının düşük olmasının nedenlerinden başlıcaları yanlış koloni yönetimi ve aynı zamanda yetersiz hastalık ve zararlı mücadelesi gelmektedir. Verimi etkileyen önemli arı hastalıklarından biri olan Nosema, ergin bal arılarında görülür ve etkeni Nosema apis ile Nosema ceranae adlı mikrosporidialardır. Nosema hastalığı bütün dünyada etkili olduğu gibi yurdumuzda da geniş yayılım gösterdiği ve ciddi koloni kayıplarına neden olduğu ülkemizin farklı bölgelerinde yapılan çalışmalarda bildirilmiştir. Bu derlemede, arıcılıkta koloni ve verim kayıplarına neden olan nosema hastalığının varlığı ve türlerinin tanımlanması üzerine Türkiye’de yapılan çalışmalar sistematik olarak verilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Nosema spp., bal arısı, koloni kaybı, Türkiye

The studies on presence of Nosema spp. in Turkey

Beekeeping is practiced in almost all parts of the world helping to provide food sush as honey production and pollination of crops. Honey bee diseases and pests limit the efficiency of beekeeping activities which provide honey production over 1 million tons per year worldwide. Although Turkey has suitable seasonal and geographic conditions for beekeeping activities, a relatively low amount of honey production is obtained because of wrong colony management and insufficient pest and disease management activities. Nosema is the most important bee disease and affects the honey production and influences adult bees. Microsporidian called as Nosema apis and Nosema ceranae are the etiologic agents of the disease. Many studies report that nosema disease causes colony losses in different parts of the country. In this paper, Turkish studies about the existance and identification of nosema are given systematically.

Keywords:

Nosema spp., honey bees, colony losses, Turkey,

PDF

___

Anonim, 2013. FAOstat ülkelere ait verim kayıtları. http://faostat.fao.org/site/339/default.aspx (Erişim Tarihi: 02.11.2013).
Aydın, L., Güleğen, E., Çetinbaş H., 2001. Prevalence of Nosema apis in Southern Marmara Regıon in Turkey. Apimondia, ISBN: 0-620-27768-8.
Çakmak, İ., Aydın, L., Güleğen, A.E., 2003. Güney Marmara bölgesinde balarısı zararlıları ve hastalıkları. Uludağ Arıcılık Dergisi, 1:33-35.
Dümen, E., Akkaya, H., Öz, G.M., Sezgin, F.H., 2013. Microbiological and Parasitological Quality of Honey Produced in İstanbul. Turkish Journal of Veterinary And Animal Sciences, 37: 602-607.
Fries, I., 1997. Honey Bee Pests, Predators, Diseases. Protozoa. Morse RA, Flottum K (Ed) A I Root Company, USA. 59-76.
Fries, I., Chauzat, M.P., Chen, Y.P., Doublet, V., Genersch, E., Gısder, S., Hıges, M., Mcmahon, D.P., Martín-Hernández, R., Natsopoulou, M., Paxton, R. J., Tanner, G., Webster, T.C., Wıllıams, G.R., 2013.
Standard Methods for Nosema Research in V Dietemann; J D Ellis, P Neumann (Eds) The Coloss Beebook: Volume II: Standard Methods for Apis mellifera Pest and Pathogen Research. Journal of Apicultural Research, 52(1):1-28. http://dx.doi.org/10.3896/IBRA.1.52.1.14
Higes, M., Hernandez, R.M., Meana, A., 2010. Nosema ceranae in Europe: an emergent type C nosemosis. Apidologie, 41 (10) 3753
Kutlu, M.A., Kaftanoğlu, O., 1990. Ergin bal arısı (Apis mellifera L.) hastalığı Nosema apis’in dağılımı ve enfeksiyon oranı üzerine bir araştırma. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 4(2)41-53
Kutlu, M. A., 1999. Bal Arılarında Nosema Hastalığı ve Tanınması, Teknik Arıcılık, 63: 12-14
Kutlu, M.A., Ekmen, F., 2003. Bingöl yöresi bal arılarında (Apis mellifera L.) Nosema hastalığının varlığı ve enfeksiyon oranı. Teknik Arıcılık. 79: 24-26.
Kutlu, M.A., Gazioğlu, A., 2008. Bingöl ili bal arılarında (Apis mellifera L.) Nosema (nosematosis) hastalığının yaygınlığı. II. Bingöl sempozyumu. 115-119.
Mert, G., Yücel, B., Köseoğlu, M., 2007. Bal arısı Hastalık ve Zararlıları ile Organik Mücadele Yöntemleri. Hasad Hayvancılık Dergisi. 2612
Muz, M. N., 2008. Bal arılarında ani koloni sönmesi. Türkiye Parazitoloji Dergisi, 32 ( 3): 271-275. Muz, M. N., Girisgin, A. O., Muz, D., Aydin, L., 2010. Molecular detection of Nosema ceranae and Nosema apis infections in Turkish apiaries with collapsed colonies. Journal of Apicultural Research, 49(4):342 DOI:3896/IBRA.1.49.4.09.
Muz, M.N., Solmaz, H., Yaman, M., Karakavuk, M., 20 Kış Salkımı Erken Bozulan Arı Kolonilerinde Paraziter ve Bakteriyel Patojenler. YYU Veteriner Fakültesi Dergisi, 23 (3):147–150. Öncüer, C., Benlioğlu, K., 1998. Balarısı zararlıları hastalıkları ve zehirlenmeleri. Adnan Menderes Üniversitesi yayınları no:3, 28-33. Özkırım, A., Keskin, N., Sorkun, K., 2006. The determination of a parasite of honey bee (Apis mellifera L.) “Nosema apis Z.” İn honey. Bal arısı (Apis mellifera L.) paraziti olan “Nosema apis” in balda saptanması. Mellifera, 6-(10-12): 2-6 Harum.
Paxton, R. J., Klee, J., Korpela, S., Fries, I., 2007. Nosema ceranae has infected Apis mellifera in Europe since at least 1998 and may be more virulent than Nosema apis. Apidologie, 38: 558-565. DOI:1051/apido:2007037.
Rangberg, A., Diep, D. B., Rudi K., Amdam, G. V., 20 Paratransgenesis: An Approach to Improve Colony Health and Molecular Insight in Honey Bees (Apis mellifera). Integrative and Comparative Biology, 52(1):89-99 doi:1093/icb/ics089.
Soysal, M. İ. ve Gürcan, E.K., 2005. Tekirdağ İli Arı Yetiştiriciliği Üzerine Bir Araştırma. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 2(2): 161-165
Şimşek, H., Dilgin, N., Gültekin, İ., 2001. Elazığ Yöresinde Bulunan Arı İşletmelerinde Nosematosisin Yaygınlığı. Etlik Vet. Mikrobiyoloji Dergisi, 12:49-51.
Şimşek, H., 2005. Elazığ Yöresi Bal Arılarında Bazı Parazit ve Mantar Hastalıklarının Araştırılması. Ankara Üniversitesi Veterinerlik Fakültesi Dergisi, 52: 123-126.
Topçu, B. ve Arslan, M.Ö., 2004. Kars Yöresindeki Balarılarında Nosemosıs’in Yaygınlığı. Uludağ Arıcılık Dergisi, 2004(4):164-170.
Tunca, R. İ. ve Çimrin, T., 2012. Kırşehir İlinde Bal Arısı Yetiştiricilik Aktiviteleri Üzerine Anket Çalışması. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Ensitüsü Dergisi, 2(2): 99-108.
Uygur, Ş. Ö. ve Girişgin, A. O., 2008. Bal Arısı Hastalık Ve Zararlıları. Uludağ Arıcılık Dergisi, 8(4):130-142.
Ütük, A. E., Pişkin, F. Ç., Kurt, M., 2010. Türkiye’de Nosema ceranae’ nın ilk moleküler tanısı. Ankara Üniversitesi Veterinerlik Fakültesi Dergisi, 57: 275-278.
Ütük, A. E., Pişkin, F. Ç., Deniz, A., Balkaya, İ., 2011. Varroosis ve nosemosis üzerine retrospektif bir çalışma. Etlik Veteriner Mikrobiyoloji Dergisi, 22: 11-15
Whitaker, J., Szalanski, A.L., Kence, M., 2010. Molecular detection of N. ceranae and N. Apis from Turkish honey bees. Apidologie, 42 (2):174-180.
Yalçınkaya, A. ve Keskin, N., 2010. The Investigation of Honey Bee Diseases after Colony Losses in Hatay and Adana Provinces of Turkey. Mellifera, 10-20:24-31