SERPİL YILMAZ, Mustafa Tunca OLGUNER, İBRAHİM YILMAZ

Türkiye Su Ürünleri Dış Ticaret Eğilimleri

Türkiye’nin toplam su ürünleri üretimi son yıllarda az da olsa giderek azalmaktadır. Bu azalış avcılıktan kaynaklanmaktadır. Avcılığın tersine yetiştiricilik üretimi ise giderek hızla artmaktadır. Toplam su ürünleri üretiminin yaklaşık 1/5’i ihracata konu olurken, su ürünleri dış ticaret hacmi, miktar ve değer olarak giderek hızla artmaktadır. Tarımdaki gelişimin aksine, su ürünleri dış ticaret dengesi, ihracattaki hızlı artışa paralel olarak giderek artan bir şekilde fazla vermektedir. Bu miktar 2016 yılında yaklaşık 610 milyon $’a ulaşmıştır. Su ürünleri ihracatının kaynağını büyük ölçüde yetiştiricilik oluşturmaktadır. İhracat değeri içerisinde levrek (%24), çipura (%21) ve alabalık (%13) başta gelen türlerdir. İhracat pazarları arasında, %65’lik payı ile AB ülkeleri başta gelirken, AB’ni %6,6 ile Japonya, %5,9 ile Rusya, %3,9 ile Lübnan, %3,5 ile ABD izlemektedir. Türkiye’nin su ürünleri dış pazarlamasındaki en büyük sorunu; uluslararası normlara uygun satış ve işlemedeki eksikliklerdir. Nitekim ihracatın yaklaşık %55’ini taze ya da soğutulmuş balıklar oluştururken, %25’ini balık filetoları ve %9’unu dondurulmuş şeklindeki işlenmiş balıkların oluşturduğu gözlenmektedir. Öte yandan, özellikle son yıllarda yetiştiricilikte yem fiyatlarından dolayı yaşanan olumsuzluklar avcılık stoklarını, dolayısıyla dış ticareti de etkilemektedir. Nitekim toplam üretim içinde %49’luk paya sahip olan hamsilerin yaklaşık yarısı, çaça balıklarının ise neredeyse tamamı balık unu ve yağı için kullanıldığından herbivor ve omnivor türlerin yetiştiriciliği gündeme gelmektedir. Bu çalışmada daha çok istatistiksel kaynaklardan sağlanan ikincil veriler ve bu konuda yapılmış çalışma sonuçlarından yararlanılmıştır. Bu çerçevede su ürünleri üretim ve dış ticaretindeki gelişmeler değerlendirilerek, su ürünleri dış ticaretinde karşılaşılan sorunlar ile bu sorunlara yönelik çözüm önerilerinin tartışılması amaçlanmıştır.

Turkey’s Foreign Trade Trends of Sea Food

The total seafood production of is in a slight decreasing trend. The main factor causing this trend is fisheries. In contrast, aquaculture production is in a rapid increase trend. With 1/5 of the total production are exported, volume, quantity and value of the seafood product export is rapidly increasing. Contrary to the development in agriculture, in parallel with the rapid increase in exports, an increase surplus in trade balance of seafood available. The total amount of the surplus reached 610 million $ in 2016. Aquaculture production is the main source of the seafood exports. Sea bass (%24), sea bream (%21) and trout (%13) are the main species of seafood export. EU countries is the leading export market with a share of 65%, and fallowed by Japan (6.6%), Russia (5.9%), Lebanon (3.9%) and USA (3.5%). The main challenges of Turkey in external markets is the deficiencies in sales and operation in accordance with international norms. Thus, about 55% of the exports were fresh or chilled fish products, while fish fillets (25%) and processed frozen fish (9%) had smaller shares. In addition, especially the negative influence of increasing feed prices in recent years had adverse impacts on fisheries stocks and therefore the foreign trade. As of 2015, about half of the anchovy with a 49% share in total production and almost all of the sprat fishes were used for fish flour and oil, thus the breeding of herbivore and omnivore species has been on the agenda. Present study has been prepared in accordance to the statistical evaluations of secondary data obtained from literature sources and results of the studies focused on the topic. Within this context, aim of the study was to evaluate the developments in seafood production and foreign trade, discuss both on the challenges encountered in foreign trade and on the solutions to these problems.

PDF

___

Anonim. 2014. T.C. Kalkınma Bakanlığı 2014 Yılı Programı. Genel Ekonomik Hedefler ve Yatırımlar. www2.kalkinma.gov.tr/kamuyat/gehy/GEHY2014.pdf (22.09.2018).
Anonim. 2016a. IV. Su Ürünleri Yetiştiriciliği Çalıştayı, Su Ürünleri Yetiştiricileri Üretici Merkez Birliği, 25-27 Şubat 2016, Antalya.
Anonim. 2016b. Su Ürünleri İhracatı ve İthalatı. https://disticaret.biz.tr/2016/10/su-urunleri-ihracati-ve- ithalati.html (01.10.2018).
Anonim. 2016c. Balıkçılık Sektör Raporu, Ordu Ticaret Borsası, Eylül, 2016.
Anonim. 2017. Su ürünleri Raporu, Ziraat Mühendisleri Odası, Ankara.
Bostock J. 2011. Foresight Project on Global Food and Farming Futures. The application of science and technology development in shaping current and future aquaculture production systems. The Journal of Agricultural Science, 149:133-141.
BSGM. 2016. Balıkçılık ve Su Ürünleri Genel Müdürlüğü Kayıtları https://www.tarimorman.gov.tr/sgb/Belgeler/ SagMenuVeriler/BSGM.pdf. (03.10.2018).
Engle RC, Quagrainie K. 2006. Aquaculture Marketing Handbook. USA: Blackwell Publishing. ISBN: 978-0-8138- 1604-3
FAO. 2014. The State of World Fisheries and Aquaculture. Opportunities and cahallenges, Food and Agriculture Organization of the United Nations, Roma 2014. https://www.fao.org/3/a-i3720e.pdf (05.11.2018).
FAO. 2017. The Future of Food and Agriculture: Trends and Challenges, Roma. https://www.fao.org/3/a-i6583e.pdf (10.10.2018).
Gümüş E, Yılmaz S. 2011. Antalya İli’nde Su Ürünleri Yetiştiricilik Sektörü ve Pazarlama Durumu. Journal of Institute of Natural Applied Science, MAKUFEBED, 2(1):15-31.
GTHB. 2015. Faaliyet Raporu. Trakya Gümrük ve Ticaret Bölge Müdürlüğü. https://trakya.gtb.gov.tr/faaliyet-raporlari/2015- yili-faaliyet-raporu (10.10.2018).
Jaffee S, Henson S. 2005. Agro-food Exports from Developing Countries: the Challenges Posed by Standards in Global Agricultural Trade and Developing Countries. Aksoy MA, Beghin JC. (Eds). The World Bank. Washington DC, pp. 91- 114.
Karauçak Ş. 2009. Türkiye’nin AB Balıkçılık Politikasına Uyumu. EU-Turkey Chambers Forum: Türk İş Dünyası için AB Mevzuatı, pp.84.
TİM. 2016. Tarım Raporu, Türkiye İhracatçılar Meclisi Tarım Raporu. www.tim.org.tr/files/downloads/raporlar/tarim_ raporu_2017.pdf (08.10.2018).
TÜİK. 2017. Dış Ticaret İstatistikleri 2017. Türkiye İstatistik Kurumu. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=97&locale=tr (01.11.2018).
Yilmaz S, Bilgin E, Olguner MT. 2017. Evaluation of Fishing vessel Buyback Program Implemented in Turkey During EU Accession, Journal of Aquaculture Engineering and Fisheries Research, 3:58-64.