Tüketicilerin Sosyo-ekonomik Nitelikleri ile Çevre Bilinci Düzeyleri Arasındaki İlişki ve Çevre Dostu Gıda Ürünlerini Satın Almalarında etkili olan Faktörler

Bu çalışmada tüketicilerin gıda ürünleri satın alınırken sahip oldukları sosyo-ekonomik ve demografik nitelikler ile çevre farkındalığı ve bilinç düzeyi arasında bir ilişki olup olmadığı incelenmiştir. Bunun yanı sıra tüketicilerin çevre dostu gıda ürünlerine güveninde etkili olan faktörler incelenmiştir. Çalışmanın verileri Tekirdağ ili Süleymanpaşa ilçesinde 171 kişi ile yapılan anketlerden elde edilmiştir. Elde edilen verilerin değerlendirmesinde frekans dağılımlarından, ki-kare ve faktör analizlerinden yararlanılmıştır. Araştırma sonuçlarında, tüketicilerin genel tüketim alışkanlıklarında çevre dostu olma düzeylerinin yaş, eğitim, 10 yaş altı çocuğa sahip olma, aylık gelir düzeyi, aylık gıda harcaması düzeyine göre farklılık gösterdiği tespit edilmiştir. Yaşı, 36 yaş üstü tüketicilerin diğer tüketicilere oranla çevresel duyarlılığı daha yüksek bulunmuştur. Benzer şekilde, lisans ve üstü eğitim düzeyine sahip tüketicilerin lisans altı eğitime sahip kişilerden daha çevre dostu olduğu görülmüştür. Diğer yandan, çevre dostu ve insan sağlığına duyarlı üretim yöntemleri ile üretilen gıda ürünlerine tüketicilerin güven düzeyine etki eden 11 değişkene faktör analizi uygulanmıştır. 11 Değişken, “Yasal düzenlemeler ve tutundurma çabaları”, “Sertifikalar ve etiket bilgileri” ve “Ürünün bilinirliği” olarak 3 faktör altında toplanmıştır. Bu açıdan değerlendirildiğinde çevre dostu gıda ürünlerinin tüketici nezdindeki güvenirliğinin artırılmasında yasal düzenlemelerin yanı sıra sertifikaların ve etiket bilgilerinin oldukça önemli olduğu ortaya konmuştur. Bununla birlikte günümüzde gıda ürünleri pazarında tüketici odaklı çalışmalarda tüketicilerin çevresel tutumlarının da dikkate alınması gerektiği anlaşılmaktadır.

The Relationship Between Socio-Economic Characteristics and Environmental Awareness Levels of Consumers and the Factors Effective in Purchasing Environmentally Friendly Food Products

This study examined whether there is a relationship between the socio-economic and demographic characteristics of consumers while purchasing food products and the level of environmental awareness and environmental consciousness. In addition, the factors affecting consumers' trust in environmentally friendly food products were examined. The data of the study were obtained from the questionnaires made with 171 people in the district of Süleymanpaşa in Tekirdağ. In the evaluation of the obtained data, frequency distributions, chi-square, and factor analyses were used. In the results of the research, it determined that the level of environmental friendliness of consumers in their general consumption habits differs according to their age, education, having children under the age of 10, monthly income level, monthly food expenditure level. Consumers over the age of 36 were found to be more environmentally sensitive than other consumers. Similarly, consumers with undergraduate and higher education were found to be more environmentally friendly than those who have under undergraduate education. On the other hand, factor analysis was applied to 11 variables that affect the confidence level of consumers for food products produced with environmentally friendly and human health sensitive production methods. 11 variables were grouped under 3 factors as “Legal regulations and promotion efforts”, “Certificates and label information” and “Product awareness”. When evaluated from this point of view, it revealed that certificates and label information are very important as well as legal regulations in increasing the reliability of environmentally friendly food products in the eyes of consumers. However, it is understood that the environmental attitudes of consumers should also be taken into account in consumer-oriented studies in the food products market today.

PDF

___

Akdoğan L, Durmaz Y, Değirmenci B. 2020. Algılanan Tüketici Etkililiğinin Ekolojik Bilinçli Tüketici Davranışı Üzerine Etkisi: Çevresel Kaygının Aracılık Rolü. Akademi Sosyal Bilimler dergisi, C. 7, S. 20, s. 95-117.
Anonim. 2019. Türkiye İststistik Kurumu(Tüik), (Erişim tarihi 05.11.2019). https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=95&locale=tr adresinden alındı
Birişik N, Özdem A, Karahan A, Sezgen M, Ertürk S, Alkan M, Bayram Y. 2018. Teoriden Pratiğe Kimyasal Mücadele. (N. Birişik, Dü.) Ankara: Matsa Basımevi.
Buckalew L W, Pearson WH. 1982. Critical factors in the chisquare test of independence: A technique for exploratory data analysis. Bulletin of the Psychonomic Society , (19): 225- 226. doi:https://doi.org/10.3758/BF03330240
Byrnes B. 1990. Environmental effects of N fertilizer use - An overview. Fertilizer Research, (1990) 26(1-3) 209-215.
Chakraborty P, Suresh AS. 2018. A Study of Factors of Consumer Buying Behavior and its Influence on Consumer Perception: Evidence from Value Fashion Retail in The City of Bengaluru. International Journal of Management Studies, Vol.–V, Issue –3(6), 27-37. doi:http://dx.doi.org/10.18843/ ijms/v5i3(6)/04
Cop, R., & Baş, Y. (2010). Marka farkındalığı ve marka imajı unsurlarına karşı tüketici algıları üzerine bir araştırma. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, Cilt 10 , Sayı 19, Sayfalar 321 - 340.
DeCoster J. 1998. Overview of Factor Analysis. Researchgate. http://www.stat-help.com/notes.html adresinden alındı
Doğan HG, Gürel E. 2016. Kırşehir İli Merkez İlçede Yaşayan Tüketicilerin Organik Ürün Tüketimindeki Tutum ve Davranışlarının Belirlenmesi. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 33 (2), 147-156. doi:doi:10.13002/ jafag1033
Durmaz Y, Bahar Oruç R, Kurtlar M. 2011. Personal Factors On Consumer Purchasing Behaviours An Empirical Study. Journal of Academic Approaches, vol.2 (1),114-133.
Hurma H. 2007. Çevre Kalitesinin Tarımsal Arazi Değeri Üzerine Etkilerinin Analizi: Trakya Örneği. T.C. Namık Kemal Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı (Doktora Tezi).
Hurma H, Yılmaz F, Demirkol C. 2010. İyi Tarım Uygulamalarının Tüketiciye Yansımaları, Tekirdağ İli Örneği. IX. Tarım Ekonomisi Kongresi (s. 645-652). Şanlıurfa: Tarım Ekonomisi Derneği. https://www.tarekoder.org/ 2010---sanliurfa---ix-- tarim-ekonomisi-kongresi adresinden alındı
Karagöz Y. 2017. SPSS ve AMOS Uygulamalı Nicel-NitelKarma Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Sivas: Nobel Akaddemik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık Tic. LTD. ŞTİ.
Karaman S. 2006. Hayvansal Üretimden Kaynaklanan Çevre Sorunları ve Çözüm Olanakları. KSU. Journal of Science and Engineering , 9 (2), 133-139 .
Kızılaslan H, Kızılaslan N. 2008. Tüketicilerin Satın Aldıkları Gıda Maddeleri ile İlgili Bilgi Düzeyleri ve Tutumları (Tokat İli Örneği). Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, Cilt 22, Sayı 2, 67-74.
Langford E. 2006. Quartiles in Elementary Statistics. Journal of Statistics Education, 14(3). 1-24. doi:DOI: 10.1080/ 10691898.2006.11910589
McHugh ML. 2013. The Chi-square test of independence. Biochemia Medica, Volume 23 June, Issue 2 pages 143–149. doi:https://doi.org/10.11613/BM.2013.018
Newbold P. 1995. Statistics for Business and Economics. New Jersey: Prentice-Hall International.
Ogut S, Kucukoner E, Gultekin F, Gurbuz N. 2015. A Study of Long-Term Pesticide Application Amongst Agricultural Workers: Total Antioxidant Status, Total Oxidant Status and Acetylcholinesterase Activity in Blood. Proceedings of the National Academy of Sciences, India Section B: Biological Sciences, volume 85, pages155–159. doi:https://doi.org/ 10.1007/s40011-013-0291-6
Oraman Y, Unakıtan G, Yılmaz E, Başaran B. 2011. Analysis of the Factors Affecting Consumer’s Some Traditional Food Products Preferences by Multidimensional Scaling Method. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 8(1) pages 33-40.
Özdemir Z, Yaşa Özeltürkay E. 2019. Tüketicilerin Çevre Konusundaki Bilinçlerinin Eko – Etiketli Gıdalar için Daha Fazla Ödeme İsteklilikleri Üzerindeki Etkisi: Adana İli Örneklemi. Çukurova Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Volume 23 , Issue 1, Pages 77 - 100.
Özen N, Şayan Y, Ak İ, Yurtman İY, Polat M. 2010. Hayvansal Üretim-Çevre İlişkileri ve Organik Hayvancılık. Türkiye Ziraat Mühendisliği 7 inci Teknik Kongre’sini, 11 - 15 Ocak 2010 (s. ss.687-705). Ankara: ZMO. https://www.zmo.org.tr/ resimler/ekler/e98410c45ea98ad_ek.pdf adresinden alındı
Paul J, Rana J. 2012. Consumer behavior and purchase intention for organic food. Journal of Consumer Marketing, Vol. 29 No. 6, pp. 412-422. doi:https://doi.org/ 10.1108/07363761211259223
Seçer İ. 2015. SPSS ve LISREI ile Pratik Veri Analizler Analiz ve Raporlama. Ankara: Anı Yayıncılık (2. Baskı).
Sharpe D. 2015. Chi-Square Test is Statistically Significant: Now What? Practical Assessment, Research, and Evaluation, Vol. 20, 2015. doi:https://doi.org/10.7275/tbfa-x148
Sönmez İ, Kaplan M, Sönmez S. 2008. Kimyasal Gübrelerin Çevre Kirliliği Üzerine Etkileri ve Çözüm Önerileri. Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Derim Dergisi, 25(2): 24-34 ISSN 1300-3496.
Taşçı D, Eroğlu E, Çabuk SN, Duman G, Ağlargöz O, Erdemir E, Özsoy EA. 2013. Kalite Yönetim Sistemleri. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Web-Ofset. http://oys.bby.hacettepe.edu.tr/ pluginfile.php/6256/mod_resource/content/2/KAL%C4%B0 TE%20Y%C3%96NET%C4%B0M%20S%C4%B0STEML ER%C4%B0.pdf adresinden alındı
Tiryaki O, Canhilal R, Horuz S. 2010. The use of pesticides and their risks. Erciyes University Journal of the Institute of Science and Technology- Dergipark, vol.26, Issue2 pages 154-169.
Turanlı M, Taşpınar CD, Bozkır Ö. 2012. Faktör Analizi ile Üniversiteye Giriş Sınavlarındaki Başarı Durumuna Göre İllerin Sıralanması. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Ekonometri ve İstatistik Dergisi, Ekonometri ve İstatistik Sayısı:17 2012. 45-68.
Yıldız D, Uzunsakal E. 2018. Alan Araştırmalarında Güvenilirlik Testlerinin Karşılaştırılması Ve Tarımsal Veriler Üzerine Bir Uygulama. Uygulamalı Sosyal Bilimler Dergisi, Yı1, 14-28.
Yüzbaşıoğlu R, Ataoğlu SN. 2021. Bireylerin yeşil gıda ürünü satın alma davranışı, tüketimi ve çevre bilincine etkisi (Manisa ili Salihli ilçesi örneği). Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi. Dergisi, 58 (1):63-74. doi:https://doi.org/ 10.20289/zfdergi.652422
Yüzbaşıoğlu R, Kaplan E. 2019. Bireylerin Satın Alma Davranışında Çevre Bilincinin Belirlenmesi (Tokat Merkez İlçe Örneği). Kent Akademisi, Volume, 12 (38), Issue 2, Pages, 214-224.