Başak Saraçoğlu EROĞLU, SELMA ARIKAN

4713

Acil Yardım Çalışanlarında Travma, Tükenmişlik ve Yaşam Doyumu İlişkilerinde Stresle Başa Çıkmanın Moderatörlük Rolü

Acil yardım çalışanları ve özellikle ambulans görevlileri travmatik etki oluşturabilecek durumlara sıklıkla şahit olabilmektedirler. Bu nedenle acil yardım çalışanlarında ve özellikle ambulans görevlilerinde travma sonrası stres bozukluğu ve tükenmişlik gibi sorunlar oluşabilmektedir. Bu çalışma kapsamında ambulans çalışanlarının şahit oldukları travmatik olayların etkisi ile tükenmişlik ve yaşam doyumu düzeyleri arasındaki ilişkiler incelenmiş, ayrıca çalışanların kullanmış oldukları başa çıkma stratejilerinin bu ilişkiler kapsamındaki biçimleyici (moderatör) rolü araştırılmıştır. Analizler sonucunda travmanın etkisi alt boyutlarından aşırı uyarılmışlığın duygusal tükenmeyi yüksek düzeyde yordadığı, yeniden yaşamanın kendine yabancılaşma ile negatif ilişkili olduğu, diğer taraftan da aşırı uyarılmışlığın kendine yabancılaşma ile doğru orantılı olduğu bulgulanmıştır. Travmanın etkisinin tükenmişlik ve yaşam doyumu düzeyleri ile ilişkisinde başa çıkma stratejilerinin istatistiksel olarak biçimleyici bir rolü bulunamamıştır. Ancak sonuçlar genel olarak ele alındığında ambulans çalışanlarının travmatik olaylara maruz kaldıkları ve bu durumun söz konusu meslek grubundaki tükenmişlik sendromu ile ilişkilendirilebileceği sonucuna ulaşılmıştır. Travmatik olaylara maruz kalan personele yönelik gerekli destekleyici önlemlerin alınmasının hem çalışanların psikolojik sağlığı açısından hem de verilen hizmetin kalitesi açısından faydalı olabileceği düşünülmektedir.

Trauma among Rescue Workers: Do Coping Strategies Moderate the Relationship between Traumas, Burnout and Life Satisfaction among Ambulance Personnel?

Emergency service employees and especially the ones working in ambulances frequently face with traumatic events related with work. As a result of that the personnel employed as ambulance paramedics and staff are prone to experience stress and burn-out symptoms related with the work related trauma. In this research the impacts of the traumatic events which ambulance personnel witnessed were investigeted with relationship to employee burn-out and general life satisfaction. In addition to that the moderating role of coping stragies in these relations was also taken into consideration. According to the results of the analyses it revealed that the hyperarousal dimension of the (IES-R) significantly related with the emotional exhaustion dimension of burn-out. In addition to that a negative relationship was found between intrusion and depersonalization. Unfortunately the moderating role of coping strategies on the relationship among traumatic experiences impact, burn-out and life satisfaction can not be supported for this sample. Nevertheless when the results of the study is generally considered, it can be concluded that the ambulance personnel working in İstanbul frequently encounter with traumatic events and likely to experience burn-out syndrome, hence necessary precautions to prevent their psychological health can be an improvement for increasing employee wellbeing and emergency service quality.

___

  • Aasa, U., Brulin, C., Angquist, K. A. ve Bergkvist, M. B. (2005). Work-related psychosocial factors, worry about work conditions and health complaints among female and male ambulance personnel. Scandinavian Journal of Caring Sciences, 19(3), 251-258.
  • Alexander, D. A. ve Klein, S. (2001). Ambulance personnel and critical incidents: Impact of accident and emergency work on mental health and emotional well-being. The British Journal of Psychiatry, 178, 76-81.
  • Alexopoulos, E.C., Palatsidi, V., Tigani, X. ve Darviri, C. (2014). Exploring stres levels, job satisfaction, and quality of life in a sample of police officers in Greece. Safety and Health at Work, 5(4), 210-215.
  • Amerikan Psikiyatri Birliği. (2000). Mental Bozuklukların tanısal ve sayımsal el kitabı, Dördüncü baskı, Yeniden gözden geçirilmiş tam metin (DSM-IV-TR). E. Köroğlu, (Çev.). Ankara: Hekimler Yayın Birliği.
  • Anke, A. G. W. ve Meyer, A. R. F. (2003). Life satisfaction several years after severe multiple trauma - a retrospective investiagtion. Clinical Rehabilitation, 17, 431-442.
  • Ayraler, A., Yavuz, B. G., Bakım, B. ve Karamustafalıoğlu, O. (2011). Diyaliz çalışanlarında tükenmişlik sendromu. Jarem, 1, 52-56.
  • Bayraktar, S. (2008). Kanser hastalarında travma sonrası geli- şim olgusunun ve etkileyen faktörlerin incelenmesi (Yayımlanmamış yükseklisans tezi). İstanbul Üniversitesi/ Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
  • Baysak, E. (2010). Acil ve yoğun bakım çalışanlarında travma sonrası stres bozukluğu, stresle başa çıkma tarzları, tükenmişlik ve ilişkili etkenler (Yayımlanmamış uzmanlık tezi). Gazi Üniversitesi/Tıp Fakültesi, Ankara.
  • Bennett, P., Williams, Y., Page, N., Hood, K., Woollard, M. ve Vetter, N. (2005). Associations between organizational and incident factors and emotional distress in emergency ambulance personnel. British Journal of Clinical Psychology, 44, 215-226.
  • Benotsch, E. G., Brailey, K., Vasterling, J. J., Uddo, M., Constans, J. I. ve Sutker, P. B. (2000). War zone stress, personal and environmental resources, and PTSD symptoms in gulf war veterans: A longitudinal perspective. Journal of Abnormal Psychology, 109(2), 205-213.
  • Besser, A. ve Neria, Y. (2009). PTSD symptoms, satisfaction with life, and prejudicial attitudes toward the adversary among Israeli civilians exposed to ongoing missile attacks. Journal of Traumatic Stress, 22(4), 268-275.
  • Boey, K. W. (1998). Coping and family relationships in stress resistance a study of job satisfaction of nurses in Singapore. International Journal of Nursing Studies, 35, 353- 361.
  • Bria, M., Baban, A., Andreica, S. ve Dumitraşcu, D. L. (2013). Burnout and turnover intentions among Romanian ambulance personel. Procedia- Social and Behavioral Sciences, 84, 801-805.
  • Brough, P. (2005). A comparative investigation of the predictors of work related psychological well being within police, fire and ambulance workers. New Zealand Journal of Psychology, 34(2), 127-134.
  • Budak, S. (2005). Psikoloji sözlüğü (3. baskı). Ankara: Bilim ve Sanat.
  • Coyne, J. C., Aldwin, C. ve Lazarus, R. S. (1981). Depression and coping in stressful episodes. Journal of Abnormal Psychology, 90(5), 439-447.
  • Çorapçıoğlu, A., Yargıç, I., Geyran, P., ve Kocabaşoğlu N. (2006). Olayların Etkisi Ölçeği (IES-R) Türkçe versiyonun geçerlilik ve güvenirliliği. Yeni Sympossium, 44, 14-22.
  • Devilly, G.J., Wright, R. ve Varker, T. (2009). Vicarious trauma, secondary traumatic stres sor simply burnout? Effects of trauma theraphy on mental health professionals. Australian and New Zealand Journal of Psychiatry, 43(4), 373- 385.
  • Diener, E. (2000). Subjective well-being. American Psychologist, 55(1), 34-43.
  • Diener, E., Emmons, R. A., Larsen, J., ve Griffin, S. (1985). The Satisfaction with Life Scale. Journal of Personality Assessment, 49(1), 71-75.
  • Dirkzwager, A. J. E., Bramsen, I. ve Van Der Ploeg, H. M. (2003). Social support, coping, life events, and posttraumatis stress symptoms among former peacekeepers: A prospective study. Personality and Individual Differences, 34, 1545-1559.
  • Ergin, C. (1993) Doktor ve hemşirelerde tükenmişlik ve Maslach Tükenmişlik Ölçeğinin uyarlanması. R. Bayraktar ve İ. Dağ, (Ed.), VII. Ulusal Psikoloji Kongresi bilimsel çalışmaları. Ankara: VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Düzenleme Kurulu ve Türk Psikologlar Derneği Yayını.
  • Fairbank, J. A., Hansen, D. J. ve Fitterling, J. M. (1991). Patterns of appraisal and coping across different stressor conditions among former prisoners of war with and without posttraumatic stress disorder. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 59(2), 274-281.
  • Folkman, S. ve Lazarus, R. S. (1985). If it changes it must be a process: Study of emotion and coping during three stages of a college examination. Journal of Personality and Social Psychology, 48(1), 150-170.
  • Folkman, S., Lazarus, R. S., Schetter, C. D., DeLongis, A. ve Gruen, R. J. (1986). Dynamics of a stressful encounter: Cognitive appraisal, coping, and encounter outcomes. Journal of Personality and Social Psychology, 50(5), 992-1003.
  • Green, B. L., Lindy, J. D. ve Grace, M. C. (1988). Long-term coping with combat stress. Journal of Traumatic Stress, 1, 399-412.
  • Gross, C., Joraschky, P. ve Pöhlmann, K. (2004). Secondary traumatization and burnout in ambulance services - first results of a longitudinal study. Journal of Psychosomatic Research, 56.
  • Güllüce, A. Ç. (2006). Mesleki tükenmişlik ve duygusal zeka arasındaki ilişki (yöneticiler üzerine bir uygulama) (Yayımlanmamış yükseklisans tezi). Atatürk Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
  • Gümüş, H. (2006). Farklı mesleklerde çalışanların iş ve yaşam doyumlarının tükenmişlik düzeyleri açısından karşılaş- tırılması (Yayımlanmamış doktora tezi). Atatürk Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
  • Haksal, P. (2007). Acil servis personelinde görülen ikincil travmatik stres düzeyinin disosiyasyon düzeyi, sosyal destek algısı ve başaçıkma stratejileri açısından incelenmesi (Yayımlanmamış yükseklisans tezi). Hacettepe Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
  • Horowitz, M., Wilner, N., ve Alverez, W. (1979). Impact of Events Scale: A measure of subjective stress. Psychosomatic Medicine, 41(3), 209-218.
  • Hyman, O. (2004). Perceived social support and secondary traumatic stress symptoms in emergency responders. Journal of Traumatic Stress, 17(2), 149-156.
  • Jonsson, A. ve Halabi, J. (2006). Work related post-traumatic stress as described by Jordanian emergency nurses. Accident and Emergency Nursing, 14, 89-96.
  • Jonsson, A. ve Segesten, K. (2003). The meaning of traumatic events as described by nurses in ambulance service. Accident and Emergency Nursing, 11, 141-152.
  • Jonsson, A. ve Segesten, K. (2004). Guilt, shame and need for a container: a study of post-traumatic stress among ambulance personnel. Accident and Emergency Nursing, 12, 215-223.
  • Jonsson, A., Segesten, K. ve Mattson, B. (2003). Post-traumatic stress among Swedish ambulance personnel. Emergency Medicine Journal, 20, 79-84.
  • Kaçmaz, N. (2005). Tükenmişlik (burnout) sendromu. İstanbul Tıp Fakültesi Dergisi, 68, 29-32.
  • Kaya, M., Üner, S., Karanfil, E., Uluyol, R., Yüksel F. ve Yüksel, M. (2007). Birinci basamak sağlık çalışanlarının tükenmişlik durumları. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 6(5), 357-363.
  • Keser, A. (2005). İş doyumu ve yaşam doyumu ilişkisi otomotiv sektöründe bir uygulama. Çalışma ve Toplum, 4, 77-95.
  • Keskin, G., Çınar, Z., Alparslan, Ö. ve Özmercan, V. (2010). Türkiye'de sağlık müdürlerinin liderlik davranışlarının iş doyumları ve tükenmişlik düzeyleri üzerine etkileri. H. Kırılmaz, (Ed.), II: Uluslararası Sağlıkta Performans ve Kalite Konresi Bildiriler Kitabı içinde (102-116). Ankara.
  • Littleton, H., Horsley, S., John, S. ve Nelson, D.V. (2007). Trauma coping strategies and psychological distress: A metaanalysis. Journal of Traumatic Stress, 20(6), 977-988.
  • Maslach, C. ve Jakson, E. S. (1981). The measurement of experienced burnout. Journal of Occupational Behaviour, 2, 99-113.
  • Maslach, C., Schaufeli, W. B. ve Leiter, M. P. (2001). Job burnout. Annual Review of Psychology, 52, 397-422.
  • Mealer, M., Burnham, E. L., Goode, C. J., Rothbaum, O. B. ve Moss, M. (2009). The prevalence and impact of post traumatic stress disorder and burnout syndrome in nurses. Depression and Anxiety, 26(12), 1118-1126.
  • Minnie, L., Goodman, S. ve Wallis, L. (2015). Exposure to daily trauma: The experiences and coping mechanism of Emergency Medical Personnel. A cross-sectional study. African Journal of Emergency Medicine, 5(1), 12-18.
  • Mitani, S., Fujita, M., Nakata, K. ve Shirakawa, T. (2006). Impact of post-traumatic stress disorder and job-related stress on burnout: A study of fire service workers. The Journal of Emergency Medicine, 31(1), 7-11.
  • Oğuzberk, M. ve Aydın A. (2008). Ruh sağlığı çalışanlarında tükenmişlik. Klinik Psikiyatri, 11, 167-179.
  • Potter, C. (2006). To what extent do nurses and physicians working within the emergency department experience burnout: A review of the literature. Australasian Emergency Nursing Journal, 9, 57-64.
  • Prati, G., Pietrantoni, L. ve Cicognani, E. (2011). Coping strategies and collective efficacy as mediators between stress appraisal and quality of life among rescue workers. Sport, Exercise, and Performance Psychology, 1(S), 84-93.
  • Regehr, C., Goldberg, G. ve Hughes, J. (2002). Exposure to human tragedy, empathy and trauma in ambulance paramedics. American Journal of Orthopsychiatry, 72(4), 505-513.
  • Rupert, P. A., Stevanovic, P. ve Hunley, H. A. (2009) Workfamily conflict and burnout among professional psychologists. Professional Psychology: Research and Practice, 40, 54-61.
  • Saijo, Y., Ueno, T. ve Hashimato, Y. (2012). Post-Traumatic stress disorder and job stress among fire fighters of urban Japan. Prehospital and Disaster Medicine, 27(1), 59-63.
  • Schmidtke, A., Fricke, S. ve Lester, D. (1999). Suicide among German federal and state police officers. Psychological Reports, 84, 157-166.
  • Sharkansky, E. J., King, D. W., King, L. A., Wolfe, J., Erikson, D. J. ve Stokes, L. R. (2000). Coping with gulf war combat stress: Mediating and moderating effects. Journal of Abnormal Psychology, 109(2), 188-197.
  • Shrira, A. ve Shmotkin, D. (2008). Can the past keep life pleasant even for old-old trauma survivors? Aging & Mental Health, 12(6), 807-819.
  • Silver, R. C., Holman, A., McIntosh, D. N., Poulin, M. ve GilRivas, V. (2002). Nationwide longitudinal study of psychological responses to September 11. The Journal of American Medical Association, 288(10), 1235-1244.
  • Siva, N. A. (1991). İnfertilitede stresle baş etme, öğrenilmiş güçlülük ve deprosyonun incelenmesi (Yayınlanmamış doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi Nörolojik ve Psikiyatrik Bilimler Enstitüsü, Ankara.
  • Stereud, T., Hem, E., Lau, B. ve Ekeberg, Q. (2011). A comparison of general and ambulance specific stressors: Predictors of job satisfaction and health problems in a nationwide one-year follow-up study of Norwegian Ambulance personnel. Journal of Occupational Medicine and Toxicology, 6:10. doi:10.1186/1745-6673-6-10.
  • Sutker, P. B., Davis, J. M., Uddo, M. ve Ditta, S. R. (1995). War zone stress, personal resources, and PTSD in Persian gulf war returnees. Journal of Abnormal Psychology, 104(3), 444-452.
  • Şahin, N. H. ve Durak, A. (1995). Stresle Başa Çıkma Tarzları Ölçeği: Üniversite öğrencileri için uyarlanması. Türk Psikoloji Dergisi, 9(31), 44-56.
  • Şar, V. ve Öztürk, E. (2005). What is trauma and dissociation? Journal of Trauma Practice, 4(1/2), 7-20.
  • Taris, T. W., Le Blanc, P. M. , Schaufeli, W. B. ve Schreurs, P. J. G. (2005). Are there causal reltionships between the dimensions of the Maslach Burnout Inventory? A review and two longitudinal tests. Work and Stress, 19(3), 238- 255.
  • Triplett, K. N., Tedeschi, R. G., Cann, A., Calhoun, L. G. ve Reeve, C. L. (2012). Posttraumatic growth, meaning in life, and life satisfaction in response to trauma. Psychological Trauma: Theory, Research, Practice, and Policy, 4(4), 400-410.
  • Ünal, S. Karlıdağ, R. ve Yoloğlu, S. (1993). Hekimlerde tükenmişlik ve iş doyumu düzeylerinin yaşam doyumu düzeyleri ile ilişkisi. Klinik Psikiyatri, 4, 113-118.
  • Van Der Ploeg, E. ve Kleber, R. J. (2003). Acute and chronic job stressors among ambulance personel: Predictors of health symptoms. Occupational and Environmental Medicine, 60(1), 40-46.
  • Weems, F., Saltzman, K. M., Reiss, A. L. ve Carrion, V. G. (2003). A prospective test of the association between hyperarousal and emotional numbing in youth with a history of traumatic stres. Journal of Clinical Child and Adolescent Psychology, 32(1), 166-171.
  • Wilkinson, S. (2014). How nurses can cope with stres and avoid burnout. Emergency Nurse, 22(7), 27-31.
  • Yavuzyılmaz, A. Topbaş, M., Çan, E., Çan, G. ve Özgün, Ş. (2007). Trabzon il merkezindeki sağlık ocakları çalışanlarında tükenmişlik sendromu ile iş doyumu düzeyleri ve ilişkili faktörler. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 6(1), 41-50
Türk Psikoloji Dergisi-Cover
  • ISSN: 1300-4433
  • Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
  • Başlangıç: 1978
  • Yayıncı: Türk Psikologlar Derneği
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

Zaman Yönelimi ile İlişki Problemlerine Verilen Tepkiler Arasındaki İlişkide İlişki Doyumunun Aracı Rolü

FATMA YAŞIN TEKİZOĞLU, AYDA BÜYÜKŞAHİN SUNAL

Trafik ve Stres: Stres ile Trafikte Öfke İfadesi Arasındaki İlişkide Sürücü Öfke Düşüncelerinin Aracı Rolü

YEŞİM YASAK, AYŞEGÜL DURAK BATIGÜN, Burcu EŞİYOK

Farklı Türdeki Özgecil Davranışların Erken Gelişimi: Paylaşma, Yardım Etme ve Bağış Yapma

Diane SUNAR, Pınar Engin FİDANCI

Acil Yardım Çalışanlarında Travma, Tükenmişlik ve Yaşam Doyumu İlişkilerinde Stresle Başa Çıkmanın Moderatörlük Rolü

Başak Saraçoğlu EROĞLU, SELMA ARIKAN

Stresle Başa Çıkmada İç Kontrol Odağının Yordayıcı Gücü ve Psikolojik Sermayenin Aracılık Rolü

Haluk ERDEM

Sosyal Hiyerarşi: Cinsel Şiddet Mitlerini Anlamak

Güliz Gülçin ÇAMAŞ, GÜLGÜN MEŞE