Türkiye'de Bilgi Edinme Hakkı'nın Yasal Dayanağı-Bilgi Edinme Hakkı Kanunu: 2004-2014 Yılları Arası Uygulama Sonuçlarının Değerlendirilmesi

Kamu yönetiminde şeffaflık uygulamaları ve katılımcı demokrasi anlayışının bir gereği olan BilgiEdinme Hakkı Kanunu, devletin halka açılmasını sağlayan yasal bir düzenlemedir. Bilgi edinmehakkı, demokratik toplumların benimsediği düşünce ve ifade özgürlüğü benzeri özgürlüklerin temelinioluşturduğu gibi, temel hak ve özgürlüklerin kullanılabilmesi açısından da büyük önem taşımaktadır. Buaraştırmanın amacı, kanunun yürürlüğe girdiği 2004 yılından, son istatistiki verilerin raporlandırıldığı2014 yılına kadar gerçekleştirilen uygulama sonuçlarını değerlendirerek, Bilgi Edinme HakkıKanununun Türkiyedeki işleyişine yönelik çıkarımlarda bulunmaktır. Nitel araştırma yöntemlerindenbelge analizi ile gerçekleştirilen araştırmanın verileri Bilgi edinme genel raporları ve bu raporlarayönelik Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı açıklamalarından elde edilmiştir. Araştırma bulguları,2004-2014 yılları arasında yapılan bilgi edinme başvurularının ve söz konusu başvurulardan olumluyanıt alanların sayısının her geçen yıl bir önceki yıla oranla artarak devam ettiğini göstermiştir. Son10 yıllık süreçte bilgi edinme hakkını yasal dayanağı ile birlikte kullanmak isteyen vatandaşların 15milyonu aştığı, diğer taraftan başvurusu reddedilenlerden yargıya itiraz edenlerin de her geçen yıl sayıcaarttığı saptanmıştır. Kurumlar açısından değerlendirildiğinde, Bakanlıklar, Başbakanlık, Valilikler veYüksek Öğretim Kurumunun bilgi edinmek üzere başvurulan kurumlar arasında ilk sıralarda yer aldığısonucuna ulaşılmıştır. 2004 ve 2014 yılları bilgi edinme başvuruları açısından karşılaştırıldığında, elealınan iki yılda en yüksek artışın Yüksek Seçim Kurulu, Sayıştay ve Cumhurbaşkanlığında gerçekleştiğisonucuna ulaşılmıştır. Kişilerin, kendilerini veya kamuyu ilgilendiren bilgilere erişme çabalarınıyansıtan bu durum, Bilgi Edinme Hakkı Kanununa dayalı uygulamaların demokratikleşme süreciaçısından da olumlu yönde değerlendirilebileceğini düşündürmektedir.

Legal Ground of Right to Inf ormation Act in Turkey : Evaluations of Imp lementation Results Between 2004-2014

Right to information act, as a requisite of participatory democracy and transparency applications inpublic administration, is a legal regulation that helps the government go public. Right to informationnot only builds up liberties like freedom of thought and expression that are adopted by democraticcommunities, but also has major importance on using fundamental rights and freedoms. The purposeof this study is to set forth the current functioning of the act in Turkey by evaluating of applicationresults between the 2004, year of inurement and 2014. Data of the study was acquired from GeneralInformation Reports and statements of Grand National Assembly of Turkey. Study findings show that;the number of applications on knowledge acquisitions made between 2004- 2014 and the number ofpeople who got positive responses, are increasingly continuing year by year. Results confirmed that inthe last 10 years period, citizens who want to use right to information on its legal basis have exceeded15 million. On the other hand, it s also determined that the number of individuals whose requests weredeclined and objected to jurisdiction increased every year. When the assessment is made concerningthe institutions, Ministries, Prime Ministry, Governorships and The Council of Higher Educationwere among the top ones that receive information requests. When the comparison is made related tothe information requests between 2004 and 2014, the result is that Supreme Election Board, Court ofAccount and Presidency had the highest increases in the two years of comparison. The situation, whichreflects individuals effort to access to the information about themselves and public, gives rise to the ideathat applications based on Right to Information Act, can be assessed in a positive manner, in terms ofdemocratization process.

PDF

___

BEHK. (2003). T.C. Resmi Gazete. (25269, 24 Ekim 2003).
Canöz, K. (2008). Kamuda halkla ilişkilerin yeni yüzü: Bilgi edinme yasası. Selçuk İletişim, 5 (3), 141-152.
Bilgi Edinme Hakkı Kanununun Uygulanmasına İlişkin Esas ve Usuller Hakkında Yönetmelik. (2004).10 Ağustos 2015 tarihinde http://www.atonet.org.tr/yeni/files/_files/bilgiedinme/ bilgikanunyonetmelik.pdf adresinden erişildi.
Cin, H. (2005). İnsan hakları, demokrasi ve hukuk devleti ekseninde bilgi edinme hakkı. Yüksek lisans tezi, Antalya: Akdeniz Üniversitesi.
Çelik, A. ve Tonta, Y. (1996). Düşünce özgürlüğü, bilgi edinme özgürlüğü ve bilgi hizmetleri.
Bilgi Edinme Özgürlüğü içinde (1‐13). Ed. Yaşar Tonta ve Ahmet Çelik. Ankara: Türk Kütüphaneciler Derneği, 1996.
Çukurçayır, M.A., Özer, M.A., Turgut, K. (2012). Yerel yönetimlerde yolsuzlukla mücadelede yönetişim ilke ve uygulamaları. Sayıştay Dergisi, 86, 1-25. 21 Mart 2013 tarihinde http:// dergi.sayistay.gov.tr/icerik/der86m1.pdf adresinden erişildi.
Demir, K. (2014). Osmanlıda basının doğuşu ve gazeteler. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5, 57-88. 20 Kasım 2015 tarihinde http://sosbilder.igdir.edu.tr/ Makaleler/1732097548_05_Demir_(57-88).pdf adresinden erişildi.
Department for Constutional Affairs. (2006). Freedom of information annual report 2005: Operation of the FOAI act in central government. 04 Kasım 2015 tarihinde http:// webarchive.nationalarchives.gov.uk/20110322191207/http://www.dca.gov.uk/foi/impr p/annrep05.pdf adresinden erişildi.
Evren, Ç.C. (2010). İdari usul ilkelerinin yönetim hukukumuz açısından değeri. Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 91, 110-145.
FAIFE. (2015). 05 Kasım 2015 tarihinde http://www.ifla.org/faife adresinden erişildi.
Gülle, M. T. (2002). E-Türkiye sürecinde bilgilenme hakkı ve kütüphaneciliğimiz. Ali Can vd. (Yay. Haz.), e-Türkiye sürecinde kütüphaneler: 38. Kütüphane Haftası bildirileri 25-31 Mart 2002 içinde (ss. 88-101). Ankara: Türk Kütüphaneciler Derneği.
Gülle, M.T. (2006). Bilgi Edinme Hakkı Kanunu kütüphaneciliğimiz için ne ifade etmeli? E. Kaya ve E. Yılmaz. (Yay. Haz.), Türkiyede bilgi hizmetleri ve yeni yaklaşımlar: 42. Kütüphane haftası bildirileri 27 Mart-02 Nisan 2006 içinde (ss. 49-66). Ankara: Türk Kütüphaneciler Derneği.
İnanç, H. ve Ünal, F. (2007). Türkiyede kamu yönetiminin denetlenmesinde yönetimde açıklığın önemi ve uygulanma düzeyi. Sosyal Bilimler Dergisi, 18, 21-41. 16 Haziran 2014 tarihinde http://birimler.dpu.edu.tr/app/views/panel/ckfinder/userfiles/17/files/ DERG_/18/41-62.pdf adresinden erişildi.
İyimaya, A. (2003). Bilgi edinme ve verilere ulaşma özgürlüğü. 01 Nisan 2013 tarihinde http://www.ankarabarosu.org.tr/siteler/ankarabarosu/tekmakale/2003-1/4.pdf adresinden erişildi.
Koçak, S.Y. (2010). Kamu yönetiminde açıklık için bilgi edinme hakkı. 07 Nisan 2013 tarihinde http://www.sosyalbil.selcuk.edu.tr/sos_mak/articles/2010/23/YKOCAK.PDF adresinden erişildi.
Köseoğlu, O. Selek, C. Yurttaş, F. (2005). Yolsuzluğu önlemede kullanılan araçlardan biri olarak yönetimde açıklık ve bilgi edinme hakkı. II. Siyasette ve Yönetimde Etik Sempozyumu, 18-19. Kasım 2005 içinde (ss. 143-163). Sakarya: Sakarya Üniversitesi.
Mesleki Ahlak İlkeleri. (1996). 20 Kasım 2015 tarihinde http://arsiv.kamunet.net/ktkd/etik/ Mesleki%20Ahlak%20%C4%B0lkeleri.htm adresinden erişildi.
Ministry of Justice (2015). Freedom of inforation statistics. 04 Kasım 2015 tarihinde https:// www.gov.uk/government/statistics/freedom-of-information-statistics-october-to december-2014-and-annual adresinden erişildi.
Özdemirci, F. (2004). Bilgi Edinme Hakkı Kanunu: Kamu belgelerinin yönetimi ve arşivler. D. Atılgan (Yay.Haz.), Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümünün Kuruluşunun 50. Yılına Armağan içinde (65-77). Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü.
Soykan, C. (2006). Bir insan hakkı olarak bilgi edinme hakkı. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi.
Soykan, C. (2007). Avrupa insan hakları mahkemesi içtihatlarında bilgi edinme hakkı. 01 Nisan 2013 tarihinde http://www.acikarsiv.ankara.edu.tr/browse/3707/5348.pdf adresinden erişildi.
Şavran, Y. (2006). Bilgi edinme hakkı ve idarenin bilgi verme yükümlülüğü. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi.
T.B.M.M. (2004). T.B.M.M. 2004 yılı bilgi edinme genel raporu. 15 Nisan 2013 tarihinde http:// www.tbmm.gov.tr/bilgiedinme/bed_genelrapor_2008.pdfadresinden erişildi.
T.B.M.M. (2005). T.B.M.M. 2005 yılı bilgi edinme genel raporu. 15 Nisan 2013 tarihinde http:// www.tbmm.gov.tr/bilgiedinme/bed_genelrapor_2005.pdf adresinden erişildi.
T.B.M.M. (2006). T.B.M.M. 2006 yılı bilgi edinme genel raporu. 15 Nisan 2013 tarihinde http:// www.tbmm.gov.tr/bilgiedinme/bed_genelrapor_2006.pdfadresinden erişildi.
T.B.M.M. (2007). T.B.M.M. 2007 yılı bilgi edinme genel raporu. 15 Nisan 2013 tarihinde http:// www.tbmm.gov.tr/bilgiedinme/bed_genelrapor_2007.pdfadresinden erişildi.
T.B.M.M. (2008). T.B.M.M. 2008 yılı bilgi edinme genel raporu. 15 Nisan 2013 tarihinde http:// www.tbmm.gov.tr/bilgiedinme/bed_genelrapor_2008.pdfadresinden erişildi.
T.B.M.M. (2009). T.B.M.M. 2009 yılı bilgi edinme genel raporu. 15 Nisan 2013 tarihinde http:// www.tbmm.gov.tr/bilgiedinme/bed_genelrapor_2009.pdfadresinden erişildi.
T.B.M.M. (2010). T.B.M.M. 2010 yılı bilgi edinme genel raporu. 15 Nisan 2013 tarihinde http:// www.tbmm.gov.tr/bilgiedinme/bed_genelrapor_2010.pdfadresinden erişildi.
T.B.M.M. (2011). T.B.M.M. 2011 yılı bilgi edinme genel raporu. 15 Nisan 2013 tarihinde http:// www.tbmm.gov.tr/bilgiedinme/bed_genelrapor_2011.pdfadresinden erişildi.
T.B.M.M. (2012). T.B.M.M. 2012 yılı bilgi edinme genel raporu. 15 Nisan 2013 tarihinde http:// www.tbmm.gov.tr/bilgiedinme/2012_yili_degerlendirme_raporu.pdf adresinden erişildi.
T.B.M.M. (2013). T.B.M.M. 2013 yılı bilgi edinme genel raporu. 27 Ağustos 2013 tarihinde https://www.tbmm.gov.tr/bilgiedinme/2013_yili_degerlendirme_raporu.pdf adresinden erişildi.
T.B.M.M. (2014). T.B.M.M. 2014 yılı bilgi edinme genel raporu. 01 Eylül 2014 tarihinde https:// www.tbmm.gov.tr/bilgiedinme/2014_yili_degerlendirme_raporu.pdf adresinden erişildi.
Transparency International. (2015). 05 Kasım 2015 tarihinde https://www.transparency.org/ adresinden erişildi.
Türk Kütüphaneciler Derneği. (2008). Düşünce özgürlüğü bildirgesi. Türk Kütüphaneciliği, 22 (2), 234.
Türk Kütüphaneciler Derneği. (2014). Türk Kütüphaneciler Derneği Genel Merkez Yönetim Kurulu Ekim 2012 Aralık 2013 faaliyet raporu. Türk Kütüphaneciliği, 28 (1), 88-107.
United States Department of Justice. (2004). Annual statistical reports. 02 Kasım 2015 tarihinde https://foia.state.gov/Learn/Reports/Annual/2004.pdf adresinden erişildi.
United States Department of Justice. (2014). Annual statistical reports. 02 Kasım 2015tarihindehttp://www.justice.gov/usao/resources/annual-statistical-reports adresinden erişildi.
Uzun, T. (2005). Kamu yönetiminde değişim ve bilgi edinme hakkı, Selçuk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 9, 229-256.
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (1999). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınevi.
Yılmaz, B. (2015). Bilgi ve belge yönetimi etiği ya da iyi kütüphaneci olmak. 1. Uluslararası Kütüphane ve Bilgibilim Felsefesi Sempozyumu: Etik: Kuram ve Uygulama, 3-5 Eylül 2014, Kastamonu içinde (ss. 136-143). İstanbul: Hiperlink.
Yılmazoğlu, M. (2009). Bilgi edinme hakkı ve bilgi edinme hakkının istisnaları. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi.