Türk kültüründe ve Fütüvvet-namelerde dört sayısı

Fütüvvet ehlinin uyması gereken kuralları, uygulamaları vs. anlatan Fütüvvet-nâmeler; Türk halk kültürünü oluşturan maddî ve manevî pek çok bilgi, beceri, kabul ve davranışlar hakkında önemli birer kültür hazinesidirler. Bu eserler dil, töre, gelenek, görenek, tören, duygu, ahlâk anlayışı, sanat, din, tarih, ekonomi, teknoloji vb. gibi konularda birer kültür taşıyıcısı durumundadırlar. Bunların “Sayı Sembolizmi” açısından inceleme yapacak araştırıcılar için de zengin malzemeler bulunduran değerli kaynaklar olduğu bilinmektedir. Mitolojik dönemden günümüze kadar halk kültürü ürünlerinin çoğunda olduğu gibi Fütüvvet-nâmelerde de kimi sayılara özel anlamlar yüklendiği görülür. Bu sayılar taşıdığı anlamlardan ötürü “kutlu” sayılırlar. Özel anlamlar yüklenen ve kutlu sayılan sayılardan biri de “dört”tür. Bu makalede, “dört”ün Türk mitolojisi ve halk kültürü ürünlerindeki anlamları ile -fütüvvet-nâmelerden hareketle- ahîlik kültüründe yüklenen anlamlarının tespit edilmesi amaçlanmaktadır.

The number "4" in Turkish culture and futuvvetname

Number “4” in Turkish Culture and “Fütüvvet-nâme”s. The “Fütüvvet-nâme”s which tell abaut the rules and practices that “Fütüvvet” followers should obey are impartant cultural treusures about many materialistic and spiritual knowledge, ability, acceptance and behaviour that Turkish Folk Culture consists of. These works have the function of “Cultural Transporter” on the subjec as; language, custom, tradition, ceremony, senses, morality, arts, religion, economy, technology etc. It is known that these are valuable sovrces which contain rich materials for the reserchers who will search in terms of “Numerical Symbolism”. From the Mythological Age till today, the same is as it is in most of the folk cultural products in Fütüvvet-nâmes, special meanings are attributed to some numbers. These numbers are accepted as “sacred” because of the mednins they contain. Number “4” is one of those numbers which has been burdened with special meanings and accepted as “sacred”. In this article, it is aimed to determine the meanings of number “4” in “Ahilik” culture in comparisan with the meanings of “4” in Turkish Mythology and folklorical works and Fütüvvet-nâmes.

PDF

___

ALPTEKİN, Ali Berat (1997): Halk Hikâyelerinin Motif Yapısı, Akçağ yay.: Ankara.

ALPTEKİN, Ali Berat (2002): Taşeli Masalları, Akçağ yay.: Ankara.

AKSOY, Ömer Asım (2004): Bölge Ağızlarında Atasözleri ve Deyimler I- II, TDK yay.: Ankara.

ARSLANOĞLU, İbrahim (1997): Yazarı Belli Olmayan Bir Fütüvvet-nâme, Kültür Bakanlığı yay.: Ankara.

BAŞGÖZ, İlhan (1993): Türk Bilmeceleri, 1. cilt, Kültür Bakanlığı yay.: Ankara.

CAFEROĞLU, Ahmet (1953): “Türk Onomastiğinde ‘At’ Kültü”, Türkiyat Mecmuası, S.X, İstanbul.

ÇELİK ŞAVK, Ülkü (2002): Kırgız Atasözleri, TDK yay.: Ankara.

ÇORUHLU, Yaşar (2002): Türk Mitolojisinin Anahatları, Kabalcı yay.: İstanbul.

DEMİRSİPAHİ, Cemil (1975): Türk Halk Oyunları, Türkiye İş Bankası yay.: Ankara.

DENİZ, Rasim (1996): Erkiletli Âşık Hasan (Zeynî), Hayatı ve Şiirleri, Kayseri Büyükşehir Belediyesi yay.: Kayseri.

DURBİLMEZ, Bayram (1998): Muhyiddîn Abdal Dîvânı (İnceleme- Tenkitli Metin), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Elâzığ.

DURBİLMEZ, Bayram (2003): Sorgunlu Sıdkı Baba Dîvânı, Bizim Gençlik yay.: Kayseri.

DURBİLMEZ, Bayram (2005): “Türk Kültüründe ve Fütüvvet-nâmelerde Üç Sayısı”, Ahilik Araştırmaları Dergisi, c.1, S.2 (Kış 2005), Gazi Üniversitesi Ahilik Kültürünü Araştırma Merkezi yay.: Kırşehir.

DURBİLMEZ, Bayram (2007a):“Kırım Türk Halk Anlatılarında Sayı Simgeciliği”, Millî Folklor Uluslar arası Kültür Araştırmaları Dergisi / International and Quartely Journal of Cultural Studies, c. 10, S. 76, Ankara.

DURBİLMEZ, Bayram (2007b): “Türk Kültüründe ve Fütüvvet-nâmelerde 5 Sayısı”, II. Ahi Evran-ı Veli ve Ahilik Araştırmaları Sempozyumu- Bildiriler, hzl. M. Fatih KÖKSAL, Ankara.

DURBİLMEZ, Bayram (2008): “Nahçıvan Türk Halk İnanışlarında Mitolojik Sayılar / Mythological Numbers in Nakhchıvan- Turkish Folk Beliefs ”, Turkish Studies / International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 3/ 7, (Fall 2008).

ERGUN, Metin (1994): “Altay Türklerinin Bilmeceleri”, Prof.Dr. Saim Sakaoğlu’na 55. Yıl Armağanı, Bizim Gençlik yay.: Kayseri.

ERGUN, Metin- Gaynislam İBRAHİMOV (2002) Başkurt Halk Destanları, Türksoy yay.: Ankara.

GABAİN, A. Von, 1968, “Renklerin Sembolik Anlamları”, çev. Semih TEZCAN, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi, S. 3/ 1, Ankara.

GÖLPINARLI, Abdülbaki (1953-1954): “Burgazî ve Fütüvvet-nâmesi”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, c.15, İstanbul.

GÖLPINARLI, Abdülbaki (1955-1956): “Şeyh Seyyid Gaybî Oğlu Şeyh Seyyid Hüseyin Fütüvvet-nâmesi”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, c.17, İstanbul.

GÖLPINARLI, Abdülbaki (1990): Vilâyet-nâme / Manâkıb-ı Hünkâr Hacı Bektaş-ı Velî, İnkılâp Kitabevi: İstanbul.

GÜZEL, Abdurrahman (1989): Kaygusuz Abdal- Saraynâme, Kültür Bakanlığı yay.: Ankara.

HAFIZ, Nimetullah (1990): Bulgaristan Türk Halk Edebiyatı Metinleri II, Kültür Bakanlığı yay.: Ankara.

HASAN, Hamdi (1997): Makedonya ve Kosova Türklerince Kullanılan Atasözleri ve Deyimler, TDK yay.: Ankara.

İNAN, Abdulkadir (1986): Tarihte ve Bugün Şamanizm- Materyaller ve Araştırmalar, TTK yay.: Ankara.

KORKMAZ, Esat (2003): Ansiklopedik Alevîlik- Bektaşîlik Terimleri Sözlüğü, Kaynak yay.: İstanbul.

NEBİYEV, Azad (1992): İlahır Çarşambalar (Son Çarşambalar-Nevruz Törenleri), Doruk yay.: Ankara.

NERİMANOĞLU, K. Veli (1996): “Türk Dünya Bakışında Reng”, Nevruz ve Renkler, hzl. Sadık TURAL, Filiz KILIÇ, Ankara.

ÖZTELLİ, Cahit (1985): Pir Sultan Abdal, Bütün Şiirleri, 6. baskı, Özgür Yayın Dağıtım: Ankara.

SAKAOĞLU, Saim (1973a): “Beyitlerden Kurulu Erzurum Bilmeceleri”, Türk Kültürü, yıl:11, S.125 (Mart), Ankara.

SAKAOĞLU, Saim (1973b): Gümüşhane Masalları, Metin Toplama ve Tahlil, Atatürk Üniversitesi yay.: Ankara.

ŞEHSUVAROĞLU, Bedi N. (1973): Sembolizm- Remizler, Muhiy yay.: İstanbul.

SEVER, Mustafa, çev. (1997): “Edebiyatta Mitolojik ve Arketipik Yaklaşım Tarzları”, Millî Folklor, c. 5, S. 34 (Yaz), Ankara.

SEYİDOV, Nureddin (1992): Azerbaycan Tapmacaları / Bilmeceleri, hzl. Saim SAKAOĞLU, Ali Berat ALPTEKİN, ESMA ŞİMŞEK, Elâzığ Belediyesi yay.: Elâzığ.

SCHİMMEL, Annemarie (2000): Sayıların Gizemi, çev. Mustafa KÜPÜŞOĞLU, 2. baskı, Kabalcı yay.: İstanbul.

TATÇI, Mustafa (1991): Yunus Emre Dîvânı, Akçağ yay.: Ankara.

TAVKUL, Ufuk (2001): Karaçay- Malkar Atasözleri, Kültür Bakanlığı yay.: Ankara.

TORUN, Ali (1998): Türk Edebiyatında Türkçe Fütüvvet-nâmeler, Kültür Bakanlığı yay.: Ankara.

YANÇEV, Mihail (2002): Mani ve Bilmeceler, Kültür Bakanlığı yay.: Ankara.

YARDIMCI, Mehmet (1999): “Geleneksel Kültürümüzde ve Âşıkların Dilinde Sayılar”, Türk Halkbilimi ve Edebiyat Araştırmaları, Ankara.

Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi-Cover

ISSN: 1306-8253
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 1994
Yayıncı: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Türk Kültürü Açısından Hacı Bektaş-ı Veli Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi