DOĞU KARADENİZ CAMİLERİNDEKİ TASAVVUFİ TASVİRLER

Hunlardan başlayarak 8. yüzyılda İslâmiyet’e kadar uzanan ve ardından 11. yüzyılda Selçuklular eliyle Anadolu’ya ulaşan duvar resimleri, Türk-İslâm sanatının önemli unsurları arasında yer alır. Daha çok iç mekân süslemeleri olarak karşımıza çıkan bu resimler, Osmanlı devrindeki Batılılaşma hareketi ile en hareketli günlerine kavuşarak önce başkent İstanbul’da karşılık bulmuş ve 19. yüzyılda Ayanlar eliyle Anadolu’ya taşınmıştır. Yüzyılın sonlarında ise taşradaki kırsal köy camilerine kadar gidebilmiştir. İşte burada tarikatların da devreye girdiği görülür. Böylelikle, başta İstanbul ve diğer önemli Osmanlı kentlerindeki dini ve sivil mimariye işlenen doğa ve manzara içerikli tasvirler ile birlikte tasavvufi sembollerin de yer aldığı süsleme anlayışı çeşitlenerek zenginleşmiştir. Artık, cami duvarlarına tarikat dervişlerine ait tac gibi aksesuarlar ile Zülfikar, teber, nefir ve keşkül gibi derviş çeyizlerine ait eşyaların da tasviri yapılmaya başlanır. Bunların yanı sıra mizan terazisi, livâü’lhamd (Peygamber sancağı), sancak, tespih, Ashâb-ı Kehf gemisi gibi tasavvufi olduğu düşünülen diğer sembolik kavramlar da resmedilmiştir. Böylelikle duvar resimleri; bani-usta-cemaat üçlüsünün tasavvufi görüşlerini yansıtan, mensup oldukları tarikatların mesajlarını aktaran sanatsal bir araca dönüşmüştür. Bu yazıda, Doğu Karadeniz Bölgesi’ndeki köylerde inşa edilen camilerin harim mekânı duvarlarındaki tarikatların tasavvufi dünyalarında önemli yer edinmiş nesnelerin tasvirleri anlatılmış ve Anadolu başta olmak üzere diğer İslâm coğrafyalarındaki benzer örnekleriyle bir değerlendirme yapılmıştır.

Sufictic Figurations in Eastern Black Sea Mosques

Wall paintings starting from the Hun Turks to Islam in the 8th century and then reaching Anatolia by the Seljuks in the 11th century are among the important elements of Turkish-Islamic art. These paintings, which are mostly seen as interior decorations, reached their most active days with the Westernization movement in the Ottoman period, firstly found in the capital Istanbul and moved to Anatolia by the notables (ayan) in the 19th century. At the end of the century, it was able to reach rural village mosques in the countryside. Here it is seen that religious orders also come into play. Thus, depictions of nature and landscapes, which were processed on religious and civil architecture, especially in Istanbul and other important Ottoman cities, diversified and enriched with ṣūfī symbols. Now, on the walls of the mosque, accessories such as the crown of the sect dervishes and items belonging to dervish dowries such as zulfiqar (the sword of Hazrat Ali), battle-ax, salpinx and kashkul (beggar’s bowl) are also started to be depicted. In addition to these, other symbolic concepts that are thought to be mystical, such as the scale, liwāu-l-hamd (the flag of the Prophet), the flag, the rosary, the ship of the Ashāb al-Kahf (people of the cave; the sleepers) are also depicted. Thus, wall paintings turned into an artistic tool that reflects the mystical views of the founder-master-community trio and conveys the messages of the sects they belong to. In this article, the descriptions of the objects that have an important place in the ṣūfī worlds of these religious orders, which are engraved on the walls of the mosques built in the villages in the Eastern Black Sea Region, are explained and an evaluation has been made with similar examples in other Islamic geographies, especially in Anatolia.

PDF

___

Acun, Hakkı. (2005). Bozok Sancağı (Yozgat İli)’nda Türk Mimarisi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Akarpınar, R. Bahar. (2004). “Sûfi Kültüründe Sembollerin Yeri ve Önemi Hakkında Bir Deneme”. Türkbilig 7, 3-19.
Akçıl Harmankaya, N. Çiçek. (2019). “Kayseri Büyük Bürüngüz Köyü’nde Bulunan Daniş Ali Bey Camii’nin Zülfikarlı Minberi”. Akademik Hassasiyetler Dergisi 6, Sanat Tarihi Özel Sayısı, 1-22.
Akok, Mahmut. (1969). “Konya’da Alâiddin Köşkü Selçuk Saray ve Köşkleri”. Türk Etnografya Dergisi, XI/1968, Ankara, 47-73.
Aksel, Malik. (2010). Anadolu Halk Resimleri. Yayına Hazırlayan: Beşir Ayvazoğlu. İstanbul: Kapı Yayınları.
Aksel, Malik. (2015). Türklerde Dinî Resimler. Yayına Hazırlayan: Beşir Ayvazoğlu. İstanbul: Kapı Yayınları.
Aksu, Hüseyin. (1981). “Sultan III. Murad Şehinşahnamesi”. Sanat Tarihi Yıllığı IXX, 1-22.
Algaç, Şeyda. (2018). “Afyonkarahisar Başmakçı Hilal (Cuma) Camii ve Kalemişi Bezemeleri”. VIII. Uluslararası Afyonkarahisar Araştırmaları Sempozyumu Bildiri Kitabı, Afyonkarahisar Belediyesi, 272-281.
Algaç, Şeyda. (2020). “Uşak-Banaz-Yeşilyurt (Holuz) Köyü Camii ve Kalemişi Bezemeleri”. Art Sanat 13, 1-26.
Algar, Hamid. (2002). “Kâzerûniyye”. TDV İslâm Ansiklopedisi, c. 25, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, s. 146-148.
Altıer, Semiha. (2008). “Bektaşi İkonografisi Üzerine Bir Deneme: Hacı Bektaş Veli Müzesi’ndeki Figürlü Keşkül-ü Fukaralar”. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 17, 101-116.
Altın, Alper. (2015). Hükümranlık Mührü Kayseri Minberleri. Kayseri: Tezmer Yayınları.
Altın, Alper. (2019). “Türk-İslam Sanatı Geometrik Süslemesinde Ali İsminin Üç Kollu Çarka Uyarlanması”. Akademik Hassasiyetler Dergisi 6, Sanat Tarihi Özel Sayısı, Ankara, 23-54.
Apa, Gülay. (2008). Konya-Ereğli Türk Devri Mimarisi. Konya: Ereğli Belediyesi Yayınları.
Arık, M. Oluş. (1968). “Kubadâbâd Sarayı”. Önasya IV/38, Ankara, 6-7.
Arık, Rüçhan. (1976). Batılılaşma Dönemi Anadolu Tasvir Sanatı. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Arıkan, Zeki. (2013). “Yirmisekiz Çelebi Mehmed Efendi”. TDV İslâm Ansiklopedisi, c. 43, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, s. 551-552.
Arslan, Muhammet. (2017). Anadolu’da Selçuklu Çağı Cami ve Mescit Mimarisi (plan-Mimari-Süsleme). Yayımlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
Arslan, Muhammet. (2020). “Anadolu Türk Mimarisinde Zülfikar Tasvirleri”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi 95, 235-275.
Arslan, Muhammet. (2021). “Anadolu Selçuklu ve Anadolu Beylikleri”. Türk-İslam Sanatları Tarihi. Editör: Yusuf Çetin. İstanbul: Lisans Yayıncılık.
Aslanapa, Oktay. (1999). Türk Sanatı. İstanbul: Remzi Kitabevi.
Atasoy, Nurhan. (1973). “III. Murad Şehinşahnamesi, Sünnet Düğünü Bölümü ve Philadelphia Free Library’deki İki Minyatürlü Sayfa”. Sanat Tarihi Yıllığı 5, 359-387.
Atasoy, Nurhan. (2005). Derviş Çeyizi. Türkiye’de Tarikat Giyim Kuşam Tarihi. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Aykaç, Razan. (2019). “Ilgın Belekler Mahallesi (Köyü) Camisi”. Selçuk Üniversitesi Selçuklu Araştırmaları Dergisi 11, 203-226.
Aytekin, Osman. (1999). Ortaçağdan Osmanlı Dönemi Sonuna Kadar Artvin’deki Mimarî Eserler. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Azamat, Nihat. (2001). “Kalenderiyye”. TDV İslâm Ansiklopedisi, c. 24, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, s. 253-256.
Azamat, Nihat. (2002). “Kaygusuz Abdal”. TDV İslâm Ansiklopedisi, c. 25, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, s. 74-76.
Bayhan, Ahmet Ali. (2017). “Ilgaz’dan Üç Köy Camisinin Düşündürdükleri”. Çankırı Karatekin Üniversitesi Karatekin Edebiyat Fakültesi Dergisi 5/2, 94-116.
Bayram, Fatih. (2017). “Şiraz’dan Bursa’ya Uzanan Bir Tarikatın Hikayesi: Şevkî Çelebi’nin Firdevsü’l-Mürşidiyye Çevirisi”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 15/30, 131-153.
Beksaç, Engin. (2002). “Kusayru Amre”. TDV İslâm Ansiklopedisi, c. 26, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, s. 461-462.
Berkli, Yunus. (2014). “Kosova Halveti Osman Baba Tekkesinde Bulunan Figür ve Sembollerin Türk Sanatı ve Kültürü İçerisindeki Anlam ve Önemi”. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 18 (1), 61-88.
Birge, J. Kingsley (1991). Bektaşilik Tarihi. Çeviren: Reha Çamuroğlu. İstanbul: Ant Yayınları.
Björkman, W. (1979). “Tâc”. MEB İslâm Ansiklopedisi, c. XI, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, s. 613-615.
Bozkurt, Nebi. (2011). “Tesbih”. TDV İslâm Ansiklopedisi, c. 40, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, s. 529-532.
Brown, John P. (1868). The Dervishes or, Oriental Spiritualism. London: Trubner and Co.
Cantay, Gönül. (1980). “Zile’li Emin Usta’nın Bilinmeyen İki Eseri”. Bedrettin Cömert’e Armağan (Hacettepe Üniversitesi Sosyal ve İdari Bilimler Fakültesi Beşeri Bilimler Dergisi Özel Sayı), 497-507.
Cebecioğlu, Ethem (2009). Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. İstanbul: Ağaç Kitabevi.
Ceyhan, Semih. (2010). “Taç (Tasavvuf)”. TDV İslâm Ansiklopedisi, c. 39, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, s. 363-365.
Cezar, Mustafa. (1977). Anadolu Öncesi Türklerde Şehir ve Mimarlık. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Cömertler Aktuğ, Erbil-Pektaş, Kadir. (2016). “Geç Dönem Kalem İşi Süslemeli Bir Eser: Aydın Kuyucak Kayran Köyü Camii”. Medeniyet Sanat, İMÜ Sanat, Tasarım ve Mimarlık Fakültesi Dergisi 2/2, 9-25.
Çakmak, Şakir. (1994). “Belenardıç (Torapan) Köyü Camii (Güney/Denizli)”. Sanat Tarihi Dergisi 7, 19-26.
Çakmak, Şakir. (2017). “Denizli-Çivril Menteş Köyü Camisi”. Uluslararası XVIII. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu, Aydın: Efeler Belediyesi Kültür Yayınları, 169-178.
Çal, Halit. (1993). “Tokat Zile Yeşilce Köyü Şeyh Eylük Türbesi”. Prof. Dr. Yılmaz Önge Armağanı. Konya: Selçuk Üniversitesi Selçuklu Araştırmaları Merkezi.
Çayan, Servet. (2012). “Geleneksel Antep Evlerinde Kalem İşi Bezeme ve Duvar Resimleri”. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
Çelik, Esra-Kuyulu Ersoy, İnci. (2015). “Kocaeli Yapılarında Bulunan Resimli Bezemelerden Örnekler”. Uluslararası Gazi Akçakoca ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu Bildirileri, Kocaeli: Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Yayınları, 1651-1665.
Çerkez, Murat. (2019). “Mecitözü’nde Mütevazı Bir Külliye: Alören Köyü Külliyesi”. History Studies 11/2, 495-533.
Çevrimli, Nilgün. (2009). “Nevşehir Hacı Bektaş Müzesindeki Madeni Tekke Eşyalarından Bir Grup Teber”. Vakıflar Dergisi XXXII, Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, 37-64.
Çoruhlu, Tülin-Alkan, Murat. (2017). “Sakarya İli Geleneksel Türk Mimarisinde Duvar Resimleri ve Boyalı Nakışlar”. XX. Uluslararası Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri, Sakarya: Sakarya Üniversitesi Yayınları, 877-912.
Çoruhlu, Yaşar. (2007). Erken Devir Türk Sanatı. İstanbul: Kabalcı Yayınevi. De Jong, Frederick. (2014). “Bektaşilik’te İkonografi”. Tarihten Teolojiye: İslam İnançlarında Hz. Ali. Hazırlayan: Ahmet Yaşar Ocak, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 265-296.
Değirmenci, Tülün. (2019). “Popular Imagery in the Late Ottoman Periphery: The Wall Paintings in Village Mosques of Denizli Province”. The Medieval History Journal 22/2, 367-401.
Değirmenci, Tülün. (2020). “Geleneğin Yeni İcadı: Bulanıklaşan Sınırlarda Bir Köy Camisinin Tasvirleri”. Millî Folklor 126, 118-135.
Demirsar Arlı, Belgin. (2000). Oryantalizmden Çağdaş Türk Resmine. İstanbul: Toprakbank/Creative Publishing.
Denktaş, Mustafa. (1998). “Kayseri-Büyük Bürüngüz Köyü’ndeki Türk Anıtları”. Vakıflar Dergisi XXVII, Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, 161- 190.
Duran, Remzi. (1992). “Seki-Tekke Camii ve Tekke Sanatı ile İlgisi Üzerine”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi VII, 323-349.
Ersöz, İsmet. (1991). “Ashâb-ı Kehf”. TDV İslâm Ansiklopedisi, c. 3, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, s. 465-467.
Gümüş, Nebi-Kançal-Ferrari, Nicole. (2019). Ahıska Bölgesindeki Türk İslâm Mimari Yadigârları. İstanbul: Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı Yayınları.
Gündüzöz, Güldane. (2016). “Tasavvuf Kültüründe Tâc Sembolizmi”. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun.
Güneş, Hüseyin. (2018). “Zülfikar: Efsanevi Bir Kılıcın Tarihi Serüveni”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi 86, 9-20.
Güray Gülyüz, Bahriye. (2020). “Tasavvufi Bir Çalgı Olarak Nefirin İkonografik Evrilimi”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi 96, 55-80.
Gürbıyık, Cengiz. (2007). “Bodrum Yarımadası’ndaki Türk Eserleri”. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
Gürbıyık, Cengiz. (2020). “Demirci Küpeler Köyü Camii Duvar Resimleri”. Art Sanat 13, 143- 167.
Gürçağlar, Aykut. (2005). Hayali İstanbul Manzaraları. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Haral, Hesna. (2014). “Osmanlı Minyatüründe Mevlânâ’nın Yaşam Öyküsü: Menâkıbü’l Ârifîn ve Tercüme-i Sevâkıb-ı Menâkıb Nüshaları”. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Harman, Mürüvet. (2014). “Yazıcıoğlu Mehmed’in Muhammediye’sinde Yer Alan Cennet ve Cehennem Tasvirleri”. Mukaddime 5 (1), 89-112.
Harman, Mürüvet. (2015). “Geç Devir Osmanlı Resim Sanatında Cennet İmgesi: Duvar ve Kitaplarda Yer Alan Şematize Cennet Tasvirleri”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 8/39, 354-363.
Hathaway, Jane. (1999). “Unutulan İkon: Hz. Ali’nin Kılıcı Zülfikar’ın Osmanlı Türevi”. Cogito 19, 146-160.
Huart, Cl. (1977). “Keşkül”. MEB İslâm Ansiklopedisi, c. VI, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, s. 601.
İnce, Kasım. (1995). “III. Selim – IV. Mustafa ve II. Mahmut Dönemi (1789- 1839) Osmanlı Cami ve Mescidleri”. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
--. (2001). “Yukarı Camii/Akköy-Denizli”. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 2, 65-79.
Kaplan, Kader. (2019). “Osmanlı Dönemi Amasya ve Tokat Yapılarında Duvar Resimleri”. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Karabük.
Kara, Mustafa. (2011). “Tekke”. TDV İslâm Ansiklopedisi, c. 40, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, s. 368-370.
Karaaslan, Muzaffer. (2018). “Kosova’da Bulunan Geç Dönem Osmanlı Duvar Resimleri ve Boyalı Nakışlar”. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Karaaslan, Muzaffer. (2020). “Kosova’daki İki Rifai Tekkesi’nden İmgeler”. Sanat Tarihi Yıllığı 29, 107-127.
Karakaya, Fikret. (2006). “Nefîr”. TDV İslâm Ansiklopedisi, c. 32, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, s. 525-526.
Karamağaralı, Beyhan. (1973). “Anadolu’da XII-XVI. Asırlardaki Tarîkat ve Tekke Sanatı Hakkında”. Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 21, Ankara, 247-276.
Karpuz, Haşim. (1993). Rize. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
--. (2009). Türk Kültür Varlıkları Envanteri Konya 42 (I-II-III). Ankara: Türk Tarih
Kurumu Yayınları. Kur’an-ı Kerîm: 101/6-9. Kur’an-ı Kerîm: 21/47. Kur’an-ı Kerîm: 48/1.
Kütükoğlu, Bekir. (2003). “Lokmân b. Hüseyin”. TDV İslâm Ansiklopedisi, c. 27, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, s. 208-209.
Maden, Fahri. (2011). “Bektaşilikte Giysi ve Sembol Olarak Tâc”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi 60, 65-84.
Maden, Fahri. (2011). “Merzifon’da Bir Erenler Ocağı: Piri Baba Tekkesi, Türbesi ve Vakfı”. Alevilik Araştırmaları Dergisi 2, 245-264.
Muslu, Ramazan. (2008). “Türk Tasavvuf Kültüründe Tarikat Kıyafetleri ve Sembolik Anlamları”. EKEV Akademi Dergisi 12/36, 43-66.
Neumeier, Emily-Schick, İrvin Cemil. (2013). “Hat San’atında Sefîne İstifleri ve Nuh’un Gemisi”. Nuh Kitabı. Editör: Emine Gürsoy Naskali. İstanbul: Kitabevi.
Ocak, Ahmet Yaşar. (1999). Osmanlı İmparatorluğu’nda Marjinal Sûfilik: Kalenderîler (XIV-XVII. Yüzyıllar). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Oral, M. Zeki. (1953). “Kubad Âbâd Çinileri”. Belleten XVII/66, Ankara, 209-222.
Ögel, Bahaeddin. (1988). İslâmiyetten Önce Türk Kültür Tarihi-Orta Asya Kaynak ve Buluntularına Göre. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Öngören, Reşat. (2011). “Tasavvuf”. TDV İslâm Ansiklopedisi, c. 40, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, s. 119-126.
Öz, Mustafa. (2013). “Zülfikar”. TDV İslâm Ansiklopedisi, c. 44, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, s. 553-554.
Özbek, Yıldıray-Arslan, Celil. (2008). Kayseri Taşınmaz Kültür Varlıkları Envanteri (II). Kayseri: Kayseri Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
Özcan, Abdülkadir. (1992). “Baltâcı”. TDV İslâm Ansiklopedisi, c. 5, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, s. 34-35.
Özcan, Abdülkadir. (2003). “Lâle Devri”. TDV İslâm Ansiklopedisi, c. 27, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, s. 81-84.
Özkan, Haldun. (2014). “Bayburt Dağçatı Köyü Camii ve Çeşmesi”. Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi 31, 119-135.
Pakalın, Mehmet Zeki. (1946). Osmanlı Tarih, Deyim ve Terimleri Sözlüğü I. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı.
Paköz, Aslıhan Ece-Boşdurmaz, Nurcan-Ünal, Zeynep Gül. (2020). “Dinar-Bademli Camii: Mimari Özellikleri ve Kalem İşleri”. Megaron 15 (2), 240-253.
Pektaş, Kadir-Genel Altındirek Hediye. (2011). “Çivril-Bulgurlar Köyü Camii Üzerine”. Eumeneia Şeyhlü-Işıklı. Editör: Bilal Söğüt. İstanbul: Ege Yayınları.
Renda, Günsel. (2002). “Osmanlı Yenileşme Döneminde Kültür ve Sanat”. Türkler XV, 265-283.
Sağıroğlu Arslan, Aslı-Kırık, Mert. (2017). “Yozgat Tekkeyenicesi Köyü Eski Camii ve Kalem İşi Bezemeleri”. Sanat Tarihi Yazıları-Prof. Dr. Kerim Türkmen Armağanı. Editörler: Dr. Sultan Murat Topçu-Dr. Remzi Aydın. Konya: Çizgi Kitabevi.
Seçkin, Selçuk. (2016). “Decorative Features In The Ottoman Structure In Georgia Adjara”. Methodological Approaches To Social Sciences. London: AGP Research, 45-57.
Seçkin, Selçuk. (2018a). “Gürcistan / Acara Keda Bölgesi’ndeki Osmanlı Dönemi Camileri”. Turkish Studies Social Sciences 13/18, 1133-1169.
Seçkin, Selçuk.(2018b). “Farklı Plan Özellikleriyle Gürcistan/Acara Hulo Bölgesi’ndeki Ghorcomi Camii”. Mediterranean Journal of Humanities VIII/2, 463-478.
Şahin, İlhan. (2009). “Sancak”. TDV İslâm Ansiklopedisi, c. 36, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, s. 97-99.
Şener, Dilek. (2011). “XVIII. ve XIX. Yüzyıllarda Anadolu Duvar Resimleri”. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Şişman, Mustafa (2013). Hacı Bektaş Veli. Ankara: Sepya Yayınları.
Tanman, M. Baha. (1990). “İstanbul Tekkelerinin Mimari ve Süsleme ÖzellikleriTipoloji Denemeleri”. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Taşkan, Demet. (2016). “Trabzon İli Camilerinde Ahşap Minberler”. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Toprak, Süleyman. (2010). “Mîzan”. TDV İslâm Ansiklopedisi, c. 30, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, s. 211-212.
Topuzoğlu, T. R. (1986). “Zülfekâr”. MEB İslâm Ansiklopedisi, c. 13, İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı Milli Eğitim Basımevi, s. 649-650.
Uğurlu, Kamil. (2002). “Kubâdâbâd Sarayı”. TDV İslâm Ansiklopedisi, c. 26, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, s. 299-300.
Uludağ, Hümeyra. (2005). “Osmanlı Hat Sanatında Tekke Yazıları”. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Uzun, Tolga. (2019). “Sivas Yıldızeli Şeyh Halil Türbesi Duvar Resimleri”. History Studies 11/5, 1839-1853.
Yahyâ Âgâh b. Sâlih el-İstanbulî. (2005). Tarikat Kıyafetlerinde Sembolizm. İstanbul: Ocak Yayıncılık.
Yavuz, Mehmet. (2009a). “Oslu Müderris Hacı Hasan Efendi ve Onun Manevi Etki Alanında Oluşan Mimari Yapılaşma”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 2/7, 263-305.
Yavuz, Mehmet. (2009b). “Doğu Karadeniz Köy Camilerinde Bezeme Anlayışı”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 2/6, 306-322.
Yavuz, Salih Sabri. (2003). “Livâü’l-Hamd”. TDV İslâm Ansiklopedisi, c. 27, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, s. 200.
Yazar, Turgay-Çelemoğlu, Şuayip. (2020). “Sivas-Ulaş Acıyurt Camisi ve Bezemeleri”. Sanat Tarihi Dergisi 29/2, 635-677.
Yazır (Elmalılı), Muhammed Hamdi. (2009). En Kolay Okunan Hat İle Kur’an-ı Kerim ve Türkçe Meâli. İstanbul: Duha Bilişim Yayıncılık.
Yetkin, Şerare. (1981). “Hacı Bektaş Tekkesi Müzesinde Bulunan Figürlü Teber”. Sanat Tarihi Yıllığı XI, 177-188.
Yetkin, Şerare. (1988). “Abbâsîler (Sanat)”. TDV İslâm Ansiklopedisi, c. 1, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, s. 49-56.
Yıldırım, Savaş. (2018). “Amasya Gümüşhacıköy Türbelerindeki Kalem İşi Süslemeler”. Art Sanat 10, 293-327.

Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi-Cover

ISSN: 1306-8253
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 1994
Yayıncı: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Türk Kültürü Açısından Hacı Bektaş-ı Veli Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi