İki Kıyı İki Halk Kahramanı:ALİM AZAMATOĞLU İLE MİCANOĞLU HÜSEYİN'EKARŞILAŞTIRMALI BİR BAKIŞ

Çoğunlukla maruz kaldıkları bireysel mağduriyetler sonrasında kendilerini "eşkıya"lara özgü bir mücadele içerisinde bulan ve bu andan itibaren de resmi otoritelerce "eşkıyalık" olarak nitelendirilen davranışlar sergileyenlerden bazıları, içinde yaşadıkları toplumlar tarafından kahraman olarak görülmüşlerdir. Bu tipler, mücadelelerine çoğunlukla bireysel mağduriyetler sonrasında başlamakla birlikte zamanla topluma mâl olmuşlar, içinde yaşadıkları toplumların bir kısmının ya da bütününün açık ve gizli desteğini almışlardır. Merkezi otoriteden çok, onun yerel temsilcileri ile onların işbirliği içinde oldukları yerel sınıflardan çeşitli nedenlerle memnun olmayan kitleler, otoritelere meydan okuyan bu cesur "asi"lerle bütünleşmişler, onları birer "hesap sorucu" ya da "kurtarıcı" olarak görmüşler, onların kişilikleriyle mücadelelerini, isimleri etrafında meydana getirdikleri anlatılar eşliğinde hafızalarına kazıyarak ölümsüzleştirmişlerdir. Bu çalışmada Karadeniz'in iki yakasının iki ayrı "eşkıya"sı karşılaştırmalı bir şekilde incelenmiştir. Resmi otoritelerle işbirlikçilerinin "haydut" ya da "eşkıya", halkın bütününün ya da bir kısmının "kahraman" olarak gördüğü bu isimlerden ilki, Kırım Tatarlarının ünlü "halk kahramanı" Alim Azamatoğlu, diğeri ise Giresun yöresinin ünlü eşkıyası Micanoğlu Hüseyin'dir. Yapılan karşılaştırma sonrası her iki isim arasında "kanunsuzluk" kariyerine bireysel mağduriyet sonrasında başlama, halkın tamamı ya da bir kısmının desteğini alma ve adları etrafında anlatılarla manzumeler oluşturulması gibi hususlar bağlamında benzerlikler olduğu görülmüştür. Ulaşılan bir diğer sonuç ise, Karadeniz'in her iki yakasında yaşayanların "kahraman" algılarındaki önemli benzerliktir.

___

  • AÇA, Mehmet, “Alim Azamatoğlu Anlatılarında Olumsuz Tipler”, Uluslararası Türk Dünyası Kültür Araştırmaları Dergisi, S. 5, 2016, s. 3-24.
  • BAY, Abdullah, “XVIII. Yüzyıl ve XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Osmanlı Taşrasında Siyaset Pratiği: Taşrada İktidar Mücadelesi, Hizipleşme ve Merkez”, Tarihin Peşinde Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, S. 12, 2014, s. 1-40.
  • FAZIL, Riza, Alim-Kırım Yigiti Alim Akkında Hatırlavlar, İkayeler, Rivayetler, Kırım Devlet Okuv-Pedagogika Neşriyatı, Simferopol 2005.
  • FISHER, Alan, Kırım Tatarları, çev. Eşref B. Özbilen, Selenge Yayınları, İstanbul 2009.
  • HOBSBAWM, Eric J., Eşkıyalar, çev. Osman Akınhay, Agora Kitaplığı, İstanbul 2011.
  • KARADENİZ, Fikret, “Giresun’da Bir Alp Tipi ya da Bir Köroğlu Kolu Gibi Micanoğlu”, Yerli Kültür Yazıları Araştırma/İnceleme, Samsun Sanat Yayınları, Samsun 1993, s. 44-55.
  • Kerempelioğlu, “Sevimli Haydut Micanoğlu”, Yeşilgiresun Gazetesi, 24 Nisan 1956-28 Nisan 1959.
  • KESKİN, Kamelya, “Kırım’ın Sembol Şahsiyetlerinden: Gerçekle Kurgu Arasında Alim Azamatoğlu” Karadeniz Araştırmaları, S. 51, 2016, s. 245- 257.
  • KÜÇÜK, Yaşar, Doğu Karadeniz Bölgesi Eşkıya ve Kabadayıları TürkülerDestanlar, Serander Yayınları, Trabzon 2006.
  • ÖZDİŞ, Hamdi, “Efsaneler, Gerçekler ve Yerel Siyaset Pratiği: ‘Eşkıya Micanoğlu Hüseyin’”, Kebikeç, S. 34, 2012, s. 61-83.
  • SAYLAN, Kemal, “Licese Maden Ocağı ve Asia Minor Mining Company’nin Licese’deki Faaliyetleri”, Tarih İncelemeleri Dergisi, XXIX/2, 2014, s. 625-643.
  • TURHAN, Salih ve Erdoğan Altınkaynak, Giresun Türküleri ve Oyun Havaları, Giresun Valiliği Yayınları, Ankara 2009.
  • ÜLKÜSAL, Müstecib, Kırım Türk-Tatarları (Dünü-Bugünü-Yarını), İstanbul 1980.
  • YÜKSEL, Ayhan, Doğu Karadeniz Araştırmaları, Kitabevi Yayınları, İstanbul 2009.