HEKİMBAŞI MECMUASI ÖRNEĞİNDE KLÂSİK TÜRK EDEBİYATI ARAŞTIRMALARI AÇISINDAN GÜFTE MECMUALARI

Güfte mecmuaları; bestekâr, makam ve usûl gibi konularda müzikoloji araştırmaları için birtakım teorik bilgiler içermeleri nedeniyle geleneksel Türk müzik tarihi araştırmalarında olduğu kadar bu müziğin metodolojik eğitiminin de temel kaynakları arasındadır. Özellikleri bakımından disiplinler arası incelemelere olanak sağlayan güfte mecmuaları, cönkler ve diğer şiir mecmualarında olduğu gibi bir araya getirilmiş malzemenin şiir yönü açısından toplayıcı ya da derleyicinin edebî eğilimlerini ve estetik kabullerini yansıtır. Bu nedenle, güfte mecmuaları Türk müzik tarihinin yanı sıra içerdikleri manzum metin ve metin parçalarının taşıdıkları edebî ve estetik unsurlar nedeniyle de özellikle klâsik Türk edebiyatı sahası için değerli bir araştırma alanıdır. Bu çalışmada, XVIII. asırda Subhi-zâde Abdülazîz Ârif Efendi'nin derlediği ve Hekimbaşı Mecmuası olarak da bilinen eser tanıtılarak, güfte mecmualarının klâsik Türk edebiyatı araştırmalarındaki yeri ve önemi tespit edilmeye çalışılacaktır.

LYRICS MECMUAS IN TERMS OF CLASSICAL TURKISH LITERATURE RESEARCHES IN THEEXAMPLE OF HEKIMBAŞI MECMUASI

Lyrics mecmuas that contains theoretical information on subjects such as composers, makam and usûl which are among the basic sources of traditional Turkish music history researches as much as this music's methodological education for musicology researches. Literary materials that allow interdisciplinary studies in terms of their features reflect the literary tendencies and aesthetic acceptance of the collector or compiler in terms of the poetry of the materials brought together as they are in the context of poems and other poetry. For this reason, the lyrics mecmuas are a valuable research area especially for classical Turkish literature because of the literary and aesthetic elements of the poetic texts and text pieces they contain as well as the history of Turkish music. In this study, XVIII. In this study, 18th century Hekimbaşı Mecmuası that was compiled by Abdülaziz Arif Efendi, is being introduced, also lyrics mecmuas and their place in classical Turkish literature studies is tried to be determined.

PDF

___

AK, Ahmet Şahin, Avrupa ve Türk-İslam Medeniyetinde Müzikle Tedavi, Tarihî Gelişimi ve Uygulamaları, Öz Eğitim Yayınları, Konya 1997.
AK, Ahmet Şahin, Türk Din Mûsikîsi (Cami ve Tekke Mûsikîsi), Akçağ Yayınları, Ankara 2009.
AK, Ahmet Şahin, Türk Mûsikîsi Tarihi, Akçağ Yayınları, Ankara 2009.
AK, Coşkun, Bağdatlı Rûhî Dîvânı, Cilt: 1, Uludağ Üniversitesi Yayınları, Bursa 2001.
AKKUŞ, Metin, Nef’î Dîvânı, Akçağ Yayınları, Ankara 1993.
AKSOY, Bülent, Avrupalı Gezginlerin Gözüyle Osmanlılarda Mûsikî, Pan Yayıncılık, İstanbul 1994.
AKYÜZ, Kenan, Süheyl Beken, Sedit Yüksel, Müjgan Cunbur, Fuzûlî Dîvânı, Akçağ Yayınları, Ankara 2000.
ALP, Sedat, Hititlerde Şarkı, Müzik, Dans-Hitit Çağında Anadolu’da Üzüm ve Şarap, Kavaklıdere Kültür Yayınları, Ankara 1999.
ALTUNDAĞ, Ayşe, Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi’nde Türk Mûsikîsi İle Alakalı Bilgiler, YYLT., Marmara Üniversitesi SBE., İlahiyat (İslâm Tarihi ve Sanatları) ABD, İstanbul 2005.
ARSLAN, Fazlı, İslâm Medeniyetinde Mûsikî, Beyan Yayınları, İstanbul 2015.
ARSLAN, Mehmet, Mihrî Hatun Dîvânı, Amasya Valiliği Yayınları, Amasya 2007.
ATEŞ, Erdoğan, Türk Din Mûsikîsi (Cami ve Tekke Mûsikîsi Türleri Türk Din Mûsikîsi Tarihi Tanımlar ve Örnek Eserler), Rağbet Yayınları, İstanbul 2015.
BAYAT, Ali Haydar, Osmanlı Devleti’nde Hekimbaşılık Kurumu ve Hekimbaşılar, AKM Yayınları, Ankara 1999.
BEHAR, Cem, Aşk Olmayınca Meşk Olmaz, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 1998.
BERKSAN, Fatma Emine, Hekimbaşı Abdülazîz Efendi’nin Güfte Mecmuası’ndaki Şarkılar, YYLT., Marmara Üniversitesi SBE., İlahiyat (İslâm Tarihi ve Sanatları) ABD., İstanbul 2010.
BİLKAN, Ali Fuat, Nâbî Dîvânı, Cilt: 1, MEB Yayınları, Ankara 1997.
BURSALI MEHMED TÂHİR, Osmânlı Müellifleri, Cilt: 3, Matbaa-i Âmire, İstanbul 1342.
ÇETİNKAYA, Yalçın, İhvân-ı Safâ’da Müzik Düşüncesi, İnsan Yayınları, İstanbul 1995.
DOĞAN, Muhammet Nur, Fuzûlî-Leylâ ve Mecnûn, 7. Baskı, Yelkenli Kitabevi, İstanbul 2015.
ERASLAN, Kemal, Ali Şir Nevâî-Mizânü’l-Evzân (Vezinlerin Terazisi), TDK Yayınları, Ankara 1993.
ERDEM, Sadık, Râmiz ve Âdâb-ı Zurafâ’sı (İnceleme-Tenkitli Metin-İndeksSözlük), AKM Yayınları, Ankara 1994.
ERDEM, Sadık, Subhî-zâde Azîz ve Divanı (İnceleme-Metin-Sözlük), Fakülte Kitabevi, Isparta 2001.
ERDEMİR, Avni, Anadolu Sahası Mûsikîşinas Divan Şairleri, Türk Sanatı ve Eğitim Vakfı Yayınları, Ankara 1999.
ERDEMİR, Ayşegül Demirhan, Nuri Özcan, “Abdülazîz Efendi, Hekimbaşı”, DİA, Cilt: 1, TDV Yayınları, İstanbul, 1988, s. 190-191.
ERGUN, Sadettin Nüzhet, Türk Şairleri, Cilt: 2, İstanbul, 1936-1945, 474 s.
ERTEM, Rekin, Şeyhülislam Yahya Dîvânı, Akçağ Yayınları, Ankara 1995.
FARUKÎ, Lois Lamya, İslam’a Göre Müzik ve Müzisyenler, Çev.: Ü. Taha Yardım, Akabe Yayınları, İstanbul 1985.
FATÎN DÂVÛD, Tezkire-i Hâtimetü’l-eş’âr, İstihkâm Alayları Litografya Destgâhı, İstanbul 1271.
GÜRBÜZ, Mehmet, “Mecmuaların Tüketim Biçimleri Üzerine Kimi Tespitler”, Gazi Üniversitesi Türkiyat Dergisi, Sayı: 12, 2013, s. 67-74.
JUDETZ, Eugenia Popescu, Türk Mûsikîsi Kültürünün Anlamları, 3. Baskı, Çev.: Bülent Aksoy, Pan Yayıncılık, İstanbul 2007.
KAYGISIZ, Mehmet, Müzik Tarihi (Başlangıcından Günümüze Müziğin Evrimi), Kaynak Yayınları, İstanbul 1999.
KAYGISIZ, Mehmet, Türklerde Müzik, Kaynak Yayınları, İstanbul 2000.
KILIÇ, Erdal, Mecmuâ-yı Letâif fî Sandûkati’l-Me’ârif (Metin-Değerlendirme), YYDT., İstanbul Üniversitesi SBE., Tarih (Yeni Çağ Tarihi) ABD., İstanbul 2013.
KÖPRÜLÜ, Fuad, Edebiyat Araştırmaları, TTK Yayınları, Ankara 1999.
KUTLAR, Fatma Sabiha, Arpaemini-zâde Mustafa Sami Dîvânı, Kişisel Basım, Ankara 2004.
MACİT, Muhsin, Nedîm Dîvânı, Akçağ Yayınları, Ankara 1997.
MEHMED SÜREYYÂ, Sicill-i Osmanî, Cilt: 3, Matbaa-i Amire, İstanbul 1311.
MİMAROĞLU, İlhan, Mûsikî Tarihi, Varlık Yayınları, İstanbul 1961.
OKAY, Orhan, “Bâkî’nin Kânunî Mersiyesine Dair”, Türkiye Kültür ve Sanat Yıllığı, Ankara, 1986, s. 289-294.
OKAY, Orhan, Sanat ve Edebiyat Yazıları, Dergâh Yayınları, İstanbul 1998.
ÖGEL, Bahaeddin, Türk Kültür Tarihine Giriş, Cilt: 1, KTB Yayınları, Ankara 1984.
ÖZCAN, Nuri, Yalçın Çetinkaya, Mûsîkî, DİA, Cilt: 31, TDV Yayınları, İstanbul 2006, s. 257-261.
ÖZTUNA Yılmaz, “Abdülazîz Efendi (Hekimbaşı)”, Türk Mûsikîsi Ansiklopedisi, Cilt: 1, MEB Yayınları, Ankara 1969.
ÖZTUNA Yılmaz, Türk Mûsikîsi Kavram ve Terimleri Ansiklopedisi, AKM Yayınları, Ankara 2000.
SANAL, Haydar, Mehter Mûsikîsi (Bestekârlar, Mehterler, Mehter Havaları), MEB Yayınları, İstanbul 1964.
SELANİK, Cavidan, Müzik Sanatının Tarihsel Serüveni (Müziğin Görkemli Yolculuğu), Doruk Yayınları, Ankara 1996.
SOYSAL, Fikri, Mustafa Uğurlu Arslan, “1774 Tarihli Hâfız Abdülbakî ‘ye Ait Güfte Mecmuasının İncelenmesi”, Rast Müzikoloji Dergisi, Cilt: 2, Sayı: 1, 2014, s. 68-88.
SÜMBÜLLÜ, Hasan Tahsin, “Mehmet Rıfat Bey’in Hazırladığı ‘Yeni Şarkı Mecmuası’ Adlı Eser Üzerine Bir İnceleme”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı: 46, 2011, s. 333-358.
ŞEMDÂNÎ-ZÂDE FINDIKLILI SÜLEYMAN EFENDİ, Müri’t-tevârîh, Cilt: 3, Haz.: Münir Aktepe, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul 1981.
TANRIKORUR, Çinuçen, “Türk Sazlarının ve Saz Mûsikîsinin Tarih İçindeki Gelişmesi”, Türk Gençliğinin Müzik Eğitimi Sempozyumu, Türk Kadınları Kültür Derneği Yayınları, Ankara 1985, s. 125-184.
TANRIKORUR, Çinuçen, Müzik Kimliğimiz Üzerine Düşünceler, Ötüken Neşriyât, İstanbul 1998.
TANYILDIZ, Ahmet, “Şiir Mecmualarının Neşri Hakkında”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 5, Sayı: 21, 2012, s. 224-239.
TEYMUR, A. Selim, Türk Mûsikîsi, Pan Yayıncılık, İstanbul 2010.
TEZBAŞAR, Ahmet, Mehter Tarihi, Teşkilatı ve Marşları, Berksoy Basımevi, İstanbul 1975.
TOKER, Hikmet, Elhân-ı Azîz (Sultan Abdülazîz Devrinde Sarayda Mûsikî), TBMM Millî Saraylar Yayını, İstanbul 2016.
TUMAN, Mehmet Nâil, Tuhfe-i Nâilî, Cilt:2, Bizim Büro Yayınları, Ankara 2001.
Türk Ansiklopedisi, “Abdülazîz Efendi, Hekimbaşı”, Cilt: 1, Ankara 1968.
Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, “Aziz, Subhi-zâde”, Cilt: 1, İstanbul 1977.
ULUDAĞ, Süleyman, İslâm Açısından Mûsikî ve Semâ, İrfan Yayınevi, İstanbul 1976.
USLU, Recep, “Türk Müziği Eğitim Tarihinde Güfte Mecmuaları ve İnceleme Esasları Üzerine Tespitler”, Müzikte 2000 Sempozyumu Bildirileri, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 2000, s. 158-168.
USLU, Recep, Fâtih Sultan Mehmed Döneminde Mûsikî ve Şems-i Rûmî’nin Mecmûa-i Güftesi, İstanbul Fetih Cemiyeti Yayınları, İstanbul 2007.
UYSAL, R. Selçuk, Mûsikî Edebiyatı, Doğu Kitabevi, İstanbul 2010.
ÜNGÖR, E. Ruhi, “1300 Yılında Dede Korkut”, Mûsikî Mecmûası, Cilt: 52, Sayı: 467, 2000, s. 24-57.
VURAL, Feyzan Göher, İslamiyet’ten Önce Türklerde Kültür ve Müzik (Hun, Kök Türk ve Uygur Devletleri), Çizgi Kitabevi, Konya 2011.