II. BÂYEZİD’İN ÖLÜMÜ MESELESİ

II. Bâyezid’in nasıl öldüğü suali, döneminde olduğu kadargünümüzde de hararetli bir tartışma konusudur. Bazı kaynaklardapadişahın eceliyle öldüğü, bazılarında ise tahtını emniyete almak içinYavuz Sultan Selim tarafından zehirletilmek suretiyle öldürüldüğürivayet edilir. Bu çalışmada, bilinen kaynakların yanı sıra bazı yenikaynaklardan hareketle mesele ele alınmıştır. Bu hususta bugüne kadargözden kaçan ve II. Bâyezid’in ölümünden önceki son günlerini anlatanMehmed’in raporu ayrıntılı şekilde değerlendirilmiştir. Makalenin ilkbölümünde, II. Bâyezid’in tahttan indirildikten sonraki günleri,İstanbul’dan ne zaman ve hangi şartlarda ayrıldığı üzerindedurulmuştur. Padişahın yolda hastalanması, tedavi teşebbüsleri vevefatı ikinci bölümde incelenmiştir. Nihayet üçüncü bölümde, SultanBâyezid’in ölümüne dair haber ve söylentilerin farklı kaynaklara nasılyansıdığı ele alınmıştır.

“THE QUESTION OF BAYEZID II’S DEATH”

How did Bayezid II die? This is a question that historians have often disagreed among themselves, as was done in its epoch. While some sources indicate that he died a natural death, other sources indicate that he was killed after being poisoned by his son, Selim, who so would guarantee his throne. In this text a report of Mehmed is examined and evaluated, which has been disregarded until to-day and relates the last days of sultan dethroned. In the beginning of this article, we have treated Bayezid’s days after his being dethroned, and when and under which conditions his leave-taking occurred. In the second chapter, his falling ill, its treatment efforts and his death are examined. Finally, in the third chapter, it has been analyzed how the news and the rumors of his death reverberated on the concerned sources.

PDF

___

Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi, nr. E. 566-31; nr. E. 760.
16. Asırda Yazılmış Grekçe Anonim Osmanlı Tarihi, Giriş ve Metin (1373- 1512), haz. Şerif Baştav, Ankara 1973.
Acem’den Rum’a: İdris-i Bidlîsî’nin Hayatı, Tarihçiliği ve Heşt Bihişt’in II. Bâyezid Kısmı (1481-1512), haz. Vural Genç, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul 2014.
Adâ’î-yi Şîrâzî ve Selim-nâmesi (İnceleme-Metin-Çeviri), haz. Abdüsselam Bilgen, Ankara 2007.
Andrea Foscolo, Relazione, [Relazioni di ambasciatori veneti al senato, vol. XIV, Constantinopoli Relazioni inedite (1512-1798), haz. Maria Pia Pedani-Fabris, Podova, içinde], s. 5-32.
Anonim Osmanlı Kroniği (1299-1512), haz. Necdet Öztürk, İstanbul 2000.
Anonim Tevarih-i Âl-i Osman (1481-1512), haz. Faruk Söylemez, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Kayseri 1995.
Anonim Tevârih-i Âl-i Osman, haz. Ahmet Akgün, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 1988.
Anonim Tevârih-i Âl-i Osman, Hikâyet-i Zuhur-ı Âl-i Osman (Transkripsiyon, İnceleme, Dizin), haz. Sebahattin Köklü, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2004.
Anonim Tevârîh-i Âl-i Osman, neşr. F. Giese, haz. Nihat Azamat, İstanbul 1992.
Atatürk Kitaplığı M.C. O.71 Numaralı 909-933/1503-1527 Tarihli İn‘âmât Defteri (Transkripsiyon-Değerlendirme), haz. İlhan Gök, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul 2014.
Bir Şiî/Katolik, Oruç Bey Bayat/İranlı Don Juan, İlişkiler, çev. Tufan Gündüz, İstanbul 2014.
Bizans Kısa Kronikleri (Chronica Byzantina Breviora), Osmanlı Tarihinin Bizanslı Tanıkları, çev. Şahin Kılıç, İstanbul 2013.
Celâl-zâde Mustafa, Selim-nâme, haz. Ahmet Uğur-Mustafa Çuhadar, Ankara 1990.
De fatti illustri di Selim imperator de Turchi tratti dalle historie di Paolo Giovio, [Historia universale dell’origine et imperio de Turchi, ed. Francesco Sansovino, Venedik 1582, içinde], s. 303-342.
Evliya Çelebi bin Derviş Muhammed Zıllî, Evliya Çelebi Seyahatnâmesi, I, haz. Robert Dankoff-Seyit Ali Karaman-Yücel Dağlı, İstanbul 2006.
Gelibolulu Mustafa Âli, Künhü’l-ahbâr, Ankara 2009 (Tıpkı basım).
Giovan Antonio Menavino, Türklerin Hayatı ve Âdetleri Üzerine Bir İnceleme, çev. Harun Mutluay, İstanbul 2011.
Giovan Maria Angiolello, Fatih’in İç Oğlanı Anlatıyor… Fatih Sultan Mehmet, çev. Pınar Gökpar, İstanbul 2011.
Hadîdî, Tevârih-i Âl-i Osman, haz. Necdet Öztürk, İstanbul 1991.
Haniwaldanus Anonimi’ne Göre Sultan Bâyezid-i Veli (1481-1512), haz. Richard Kreutel, çev. Necdet Öztürk, İstanbul 1997.
Histoire des Turcs, I, ed. Artus Thomas, Paris 1662.
Informatione di Paolo Giovio vescovo di nocera: A Carlo Quinto İmperatore Augusto, [Historia universale dell’origine et imperio de Turchi, ed. Francesco Sansovino, Venedik 1582, içinde], s. 201-221.
İbn İyas, Yavuz’un Mısır’ı Fethi ve Mısır’da Osmanlı İdaresi (Bedâyi‘ü’zzühûr fî Vekayi‘d’d-duhûr), çev. Ramazan Şeşen, İstanbul 2016.
İbn Kemâl, Tevârih-i Âl-i Osman, VIII.-IX. Defter [Ahmet Uğur, The Reign of Sultan Selîm I in the Light of Selîm-Nâme Literature, Berlin 1985, İçinde].
İdris-i Bidlîsî, Selim Şah-nâme, haz. Hicabi Kırlangıç, Ankara 2001.
İshak Çelebi ve Selim-nâmesi, haz. Hamdi Savaş, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Kayseri 1985.
Johannes Leunclavius, Neuwe Chronica Türkischer Nation, II, Frankfurt/Main 1595.
Kemal Paşazâde’nin Selimnâmesi, haz. Ali Kökoğlu, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Kayseri 1994.
Keşfî Mehmet Çelebi Selim-nâme veya Bağ-ı Firdevs-i Guzat ve Ravza-i Ehli Cihad, haz. Abdurrahman Sağırlı, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 1993.
Keşfî’nin Selimnâmesi, haz. Şefâettin Severcan, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Kayseri 1988..
Lütfi Paşa ve Tevârih-i Âl-i Osman, neşr. Kayhan Atik, Ankara 2001.
Mahremî ve Şeh-nâme’si, I. Kısım, Yavuz Sultan Selim Dönemi, İnceleme- Metin-Szölük-Dizin, haz. Hatice Aynur, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul 1993.
Marino Sanuto, I diarii, vol. XIV, haz. F. Stefani-G. Berchet-N. Barozzi, Venezia 1886.
Marino Sanuto, I diarii, vol. XXV, haz. F. Stefani-G. Berchet-N. Barozzi, Venezia 1889.
Matrakçı Nasuh, Rüstem Paşa Tarihi Olarak Bilinen Târîh-i Âl-i Osmân (Osmanlı Tarihi 699-968/1299-1561), haz. Göker İnan, İstanbul 2019.
Matrakçı Nasuh, Tarih-i Sultan Bayezid, II. Bayezid’in Tarihi, haz. Reha Bilge- Mertol Tulum, İstanbul 2015.
Muhyiddin Cemâlî’nin Tevârih-i Âl-i Osman’ı, haz. H. Hüseyin Adalıoğlu, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 1990.
Müneccimbaşı, Camiu’d-düvel (II. Bayezid ve Yavuz Sultan Selim Devri), haz. Nuri Ünlü, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul 1990.
Rumlu Hasan, Şah İsmail Tarihi (Ahsenü’t Tevârih), çev. Cevat Cevan, Ankara 2004.
Selimnâme (İshak bin İbrahim), haz. Burhan Keskin, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İzmir 1998.
Şükrî-i Bitlisî, Selîm-nâme, haz. Mustafa Argunşah, Kayseri 1997.
Târih-i Âl-i Osman, haz. Mustafa Karazeybek, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 1994.
Theodoro Spandugnino, Patritio Constantinopolitano, De la origine deli Imperatori Ottomani, ordini dela corte, forma del guerregiare loro, religione, rito, et costumi de la natione, [C. N. Sathas, Documents inédits relatifs à l’histoire de la Grèce au Moyen Àge, IX, Paris 1890, içinde], s. 133-261.
Theodoros Spandunis, Osmanlı Sultanları, haz. Donald M. Nicol, çev. Necdet Balta, İstanbul 2015.
BARIŞ, Y. İzzettin, Osmanlı Padişahlarının Yaşamlarından Kesitler, Hastalıkları ve Ölüm Sebepleri, Ankara 2002
BAYAT, Ali Haydar, Osmanlı Devleti’nde Hekimbaşılık Kurumu ve Hekimbaşılar, Ankara 1999.
CEZAR, Mustafa, Mufassal Osmanlı Tarihi, II, Ankara 2011.
ÇIPA, H. Erdem, Yavuz’u Yaratmak, Osmanlı Dünyası’nda Saltanat Veraseti Meşruiyet ve Tarihi Hafıza, çev. Zeynep Rona, İstanbul 2019.
EMECEN, Feridun, Yavuz Sultan Selim, İstanbul 2017.
FISHER, Sydney Nettleton, Sultan Bayezid Han (1481-1512), çev. Hazal Yalın, İstanbul 2014.
GÖKÇEN, Mahmut Adnan, “G. A. Menavino’nun Trattato de costvmi et vita de Turchi Unvanlı Risalesinin Türklerin Hayatı ve Adetleri Üzerine Bir İnceleme Başlıklı Harun Mutluay Çevirisinin Eleştirisi”, Osmanlı Araştırmaları, XLI (2013), s. 361-382.
GÜLERYÜZ, Naim A., “Topkapı Sarayında Uc Kuşak Saray Hekimi: Hamon Ailesi”, Osmanlı İstanbulu, IV, ed. Feridun M. Emecen- Ali Akyıldız- Emrah Safa Gürkan, İstanbul 2016, s. 797-806.
KÂHYA, Esin, “Onbeşinci Yüzyılda Yaşamış Hekimlerimizden Hekimbaşı Âhî Çelebi”, Erdem, IX/25 (Ankara 1996), s. 293-295.
SCHWOEBEL, Robert, Hilâlin Gölgesi, Rönensans’ta Türk İmajı (1453-1517), çev. Eşref Bengi Özbilen, İstanbul 2013.
ŞEHSUVAROĞLU, Bedi N., “Osmanlı Padişahlarının Âkıbetleri ve Ölüm Sebepleri Hakkında Tıp Tarihi Bakımından İnceleme”, V. Türk Tarih Kongresi, 12-17 Nisan 1956, Kongreye Sunulan Tebliğler, Ankara 1960, s. 392-410.
TARIM [ERTUĞ], Zeynep, XVI. Yüzyıl Osmanlı Devleti’nde Cülûs ve Cenaze Törenleri, Ankara 1999.
TEKİNDAĞ, Şehabettin, “Bayezid’in Ölümü Meselesi”, Tarih Dergisi, 24 (1970), s. 1-16.
UĞUR, Ahmet, Yavuz Sultan Selim’in Siyasi ve Askeri Hayatı, İstanbul 2001.
ULUÇAY, Çağatay, “Yavuz Sultan Selim Nasıl Padişah Oldu?”, Tarih Dergisi, 9 (1954), s. 53-90; 10 (1954), s. 117-142.
UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, “Onbeşinci Yüzyılı İlk Yarısiyle Onaltıncı Yüzyılın Başlarında Memlûk Sultanları Yanına İltica Etmiş Olan Osmanlı Hanedanına Mensup Şehzadeler”, Belleten, XVII/68 (1953), s. 519-535.
UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, II, Ankara 1998.
ZINKEISEN, Johann Wilhelm, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, II, çev. Nilüfer Epçeli, İstanbul 2011.